Mỹ muốn hợp tác 'chống biến đổi khí hậu với VN' nhưng Hà Nội có thật
lòng?
BBC News Tiếng Việt
10 tháng 9 2023
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-66751582
Khi Tổng thống Biden tới Việt Nam vào 10/9, một
trong những mục tiêu chiến lược khi hai nước nâng tầm quan hệ là cùng 'chiến đấu
chống lại biến đổi khí hậu', theo thông cáo của Nhà Trắng.
Hồi tháng 12/2022, Việt Nam đã đặt một chân vào cam kết này khi ký thỏa
thuận Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng gọi tắt là JETP trị
giá hơn 15,5 tỷ USD để chuyển đổi từ than sang năng lượng sạch.
Báo Chính
phủ Việt Nam hôm 21/6 dẫn lời Đại sứ Việt Nam tại Pháp Đinh Toàn Thắng
nói "với Chương trình JETP, Việt Nam sẽ chứng minh rằng tăng trưởng kinh tế
không song hành với tiêu thụ năng lượng nhiên liệu hóa thạch."
Nhưng trong những năm 2021 - 2022, Việt Nam cho bỏ tù các nhà hoạt động
môi trường tiêu biểu, trong đó có các bà Hoàng Minh Hồng, Ngụy Thị Khanh, các
ông Đặng Đình Bách, Mai Phan Lợi và Bạch Hùng Dương. Đến nay mới chỉ có bà
Khanh được trả tự do sau khi thụ án 16 tháng tù.
Tất cả những người này đều từng tích cực vận động để Việt Nam loại bỏ dần
sử dụng than. Tất cả đều bị kết tội 'trốn thuế'.
Mới đây, gia đình ông Đặng Đình Bách cho BBC hay ông bị đánh đập trong
tù, cơ thể có nhiều vết thương, sức khỏe sụt giảm nghiêm trọng.
'VN cần
giúp người dân hiểu 15,5 tỷ USD tài trợ cho năng lượng sạch được tiêu vào đâu'
VN có nâng
cấp quan hệ với Hoa Kỳ cũng không để 'thoát Trung'?
Năng lượng
VN 2023: Điện than đang thoái trào hay bùng nổ?
Vậy mục tiêu hợp tác chống biến đổi khí hậu của Việt Nam và Mỹ sẽ trông
như thế nào khi những người lẽ ra có thể đóng vai trò chủ đạo trong giám sát độc
lập quá trình này đang ngồi tù trong những hoàn cảnh như vậy?
Chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Mỹ Biden và việc hai nước nâng cấp
quan hệ lên tầm chiến lược có giúp ích gì cho hai bên trong cam kết chống biến
đổi khí hậu và cải thiện môi trường dân chủ ở Việt Nam?
'Hà Nội chỉ cần tiền'?
Ngay trước chuyến thăm của ông Biden, một số tổ chức quốc tế đã thành lập
nhóm mang tên gọi Liên minh 5 Việt Nam nhằm kêu gọi sự chú ý của quốc tế về cái
mà họ gọi là 'chuyển đổi năng lượng không công bằng' ở Việt Nam.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/00E0/production/_129742200_artwork-08.png
Việt Nam cam kết chuyển
đổi từ than sang năng lượng sạch nhưng ai sẽ giám sát việc sử dụng số tiền 15,5
tỷ USD mà các nước giàu tài trợ cho VN để thực hiện cam kết này vẫn còn là một
câu hỏi
Ông Phil Roberton, Phó giám đốc châu Á của Human
Rights Watch (HRW), thành viên của Liên minh 5 Việt Nam, nói với BBC rằng với việc bỏ tù các nhà hoạt động
môi trường, Hà Nội dường như chỉ 'lợi dụng Mỹ' để được rót thêm tiền chứ không
thực sự quan tâm tới các giải pháp chống biến đổi khí hậu.
Số liệu thống kê của các tổ chức nhân
quyền chỉ ra rằng Việt Nam hiện giam giữ gần 200 tù nhân chính trị, trong đó
chưa tính tới những người bị chính quyền 'bịt miệng' hoặc bị bắt phải sống lưu
vong.
"Việt Nam chưa bao giờ là một ngọn hải đăng về
nhân quyền, nhưng tình hình còn tệ hơn kể từ năm 2016 khi phe theo đường lối cứng
rắn của ông Nguyễn Phú Trọng lên nắm quyền. Việc đàn áp này càng được
tăng cường khi ông Trọng củng cố quyền lực của mình bằng cách viết lại các quy
định của Đảng để tự cho mình thêm nhiệm kỳ vốn chưa từng có tiền lệ," ông
Ben Swanton, đồng giám đốc Project 88 nói với BBC.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/6031/production/_129752642_artwork-03.png
Bốn nhà hoạt động môi trường (từ trái
qua): Mai Phan Lợi, Đặng
Đình Bách, Bạch Hùng Dương, Ngụy Thị Khanh cùng chịu án tù vì tội trốn
thuế. Trong số này, chỉ có bà Khanh mới được trả tự do hôm 13/5/2023
Trong hoàn cảnh đó, ông Phil Robertson cho rằng Mỹ
đơn giản là chưa làm đủ mạnh để yêu cầu Việt Nam cải thiện nhân quyền một cách
có hệ thống.
"Phản ứng thích
hợp của Hoa Kỳ sẽ là tạo ra một loạt các tiêu chuẩn nhân quyền mà Việt Nam phải
đáp ứng để nâng cấp mối quan hệ, nhưng cách tiếp cận đó đã bị ném ra ngoài cửa
sổ vì nỗi ám ảnh của Nhà Trắng về việc tìm kiếm đồng minh trong cuộc ganh đua của
mình với Trung Quốc," ông
Robertson nói với BBC.
Trong khi đó, ông Josh Klemm, đồng giám đốc Tổ chức Sông ngòi Quốc
tế, đồng thời là thành viên Liên minh 5 Việt Nam, chỉ ra
rằng Việt Nam là một trong những quốc gia dễ bị tổn thương nhất do tác động của
biến đổi khí hậu.
"Chính vì thế,
Việt Nam cần các nhà hoạt động môi trường, các lãnh đạo khí hậu nếu chính phủ
thực sự nghiêm túc trong việc tìm ra các giải pháp để ứng phó với biến đổi khí
hậu. Những người hiện đang bị tù là những người đã giúp nâng cao nhận thức về
các tác động nguy hiểm của than tại Việt Nam và đã cống hiến nhiều năm để đưa
ra các giải pháp thay thế cho nhu cầu năng lượng sạch của đất nước," ông Josh
Klemm đưa ra nhận định với BBC.
'Lạc quan một cách thận trọng'
Bàn về vai trò của Tổng thống Mỹ Joe Biden trong nỗ lực chống biến đổi
khí hậu của cả hai bên, đặc biệt là cam kết chuyển đổi sang năng lượng sạch của
Việt Nam, ba nhà quan sát quốc tế mà BBC trao đổi đưa ra cái nhìn không mấy lạc
quan.
Ông Josh Klemm, trong khi thừa nhận rằng việc dự kiến nâng cấp mối quan
hệ lên thành đối tác chiến lược là một thời khắc quan trọng để chỉ ra rằng cam
kết chống biến đổi khí hậu của cả hai nước, bao gồm Thỏa thuận JETP, là vô cùng
ý nghĩa, thì việc bỏ tù các nhà hoạt động môi trường khiến các cam kết này có vẻ
chẳng có ý nghĩa gì, cũng không 'công bằng' hay 'chiến lược' như tên gọi của
nó.
Ông Josh Klemm nói rằng ông 'lạc quan một cách thận trọng' vào việc
chính quyền Biden sẽ nhận ra vai trò to lớn của các nhà hoạt động khí hậu Việt
Nam để tìm mọi cách để họ được trả tự do.
Quan hệ Mỹ-Việt
nâng cấp và vị thế của TBT Nguyễn Phú Trọng
Điện gió
VN: Nguy cơ thiệt hại hàng tỷ USD đầu tư nước ngoài - Bài 1
Hai mỏ khí
đốt trên Biển Đông của VN góp phần phá vỡ thỏa thuận khí hậu Paris?
Còn theo ông Robertson, Hoa Kỳ có thể soạn thảo một thỏa thuận cho gói
tài trợ JETP nhằm giải quyết các vấn đề về tính minh bạch và cụ thể hóa mục
đích sử dụng số tiền đó.
Nhưng ông Robertson đặt câu hỏi là vấn đề nằm ở chỗ, sau khi 15,5 tỷ
USD được chuyển cho Việt Nam, ai sẽ là cơ quan giám sát để đảm bảo số tiền đó
không không bị lạm dụng?
"Đó là lý do tại sao cần phải có chỗ trong bàn đàm phán cho các
nhóm xã hội dân sự Việt Nam. Các chương trình JETP không thể được thực hiện sau
cánh cửa đóng kín, đó sẽ là công thức dẫn đến thảm họa," ông Robertson
nói.
Ai sẽ là 'quân bài mặc cả'?
Đến hẹn lại lên, cứ mỗi dịp có chính khách nước
ngoài, đặc biệt là Mỹ, tới Việt Nam, một câu hỏi lại được đặt ra là tù chính trị
nào sẽ được trả tự do để đổi lấy một vài điều kiện trong hợp tác giữa hai bên.
Theo ông Robertson, Việt Nam có thể trả tự do cho một hoặc hai nhà bất
đồng chính kiến hoặc buộc họ đi lưu vong trước khi Tổng thống Biden tới Hà Nội
vào Chủ Nhật 8/9, nhưng ông "chưa nhận được bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy
các nhà hoạt động về biến đổi khí hậu nằm trong số những người được xem xét trả
tự do như vậy."
"Hơn nữa, nếu bất kỳ nhà hoạt động biến đổi khí hậu nào được thả
thì họ sẽ coi việc rời khỏi đất nước là cái giá của tự do.
"Việt Nam sử dụng
các tù nhân chính trị nổi tiếng của mình như một quân bài mặc cả với Mỹ, hoạt động
theo cách đổi chác thay vì đồng ý với một khuôn khổ về nhân quyền có thể dẫn đến
thay đổi có hệ thống. Và một khi họ để một nhà hoạt động ra đi, những người mới
sẽ bị bắt để thay thế những người đã ra đi," ông Robertson nói.
Cả ba nhà quan sát quốc tế mà BBC phỏng vấn đều đồng
tình rằng điều ông Biden cần làm trong chuyến thăm Việt Nam lần này là yêu cầu Việt Nam trả tự do cho
các nhà hoạt động "ngay lập tức và vô điều kiện".
Bên cạnh đó, họ cần được bảo vệ khỏi sự giám sát, quấy rối và lạm dụng,
đồng thời được đảm bảo giành một vai trò quan trọng trong việc giám sát chương
trình JETP.
"Những việc này như vậy phải được thể hiện bằng văn bản chứ không
chỉ là thỏa thuận bằng lời nói giữa ông Biden và Tổng Bí thư ĐCSVN Nguyễn Phú
Trọng," ông Phil Robertson nói.
Bình luận về vấn đề này với BBC, ông Ben Swanton của
Project 88 nói:
"Khi Tổng thống Biden chuẩn bị đến Việt Nam, ông có thể làm nhiều
điều hơn là chỉ nói suông về nhân quyền. Ông ta nên đặt nhân quyền làm trọng
tâm trong việc nâng cấp quan hệ ngoại giao bằng cách yêu cầu:
"Trả tự do cho các tù nhân chính trị, đảm bảo tạm ngưng các vụ bắt
giữ các nhà hoạt động nhân quyền, ân xá cho tất cả tù nhân chính trị trước khi
bán vũ khí cho Việt Nam."
Ông Swanton nói rằng ông cảm thấy 'phẫn nộ' khi Tổng thống Biden đã chọn
nâng cấp quan hệ ngoại giao với Việt Nam vào thời điểm mà nước này "đang
tiến hành đàn áp tàn bạo đối với các nhà hoạt động, bất đồng chính kiến và xã hội
dân sự."
"Năm 2021, Đại sứ Mỹ tại Việt Nam
Marc Knapper phát biểu tại một buổi đề cử ứng viên tại Ủy ban Thượng viện về
Quan hệ đối ngoại của Mỹ rằng nếu được đề cử, 'Tôi sẽ gây sức ép lên chính phủ
Việt Nam về việc tôn trọng tự do biểu đạt, lập hội, nhóm họp ôn hòa, và tự do
tôn giáo.... Chỉ khi chúng ta thấy những tiến bộ đáng kể về nhân quyền thì mối
quan hệ đối tác của chúng ta mới đạt được tiềm năng tối đa. Tuy nhiên, dù
không có tiến bộ nào, Tổng thống Biden vẫn chọn nâng cấp quan hệ ngoại giao với
Việt Nam."
Cũng theo ông Swanton, trong khi nhân quyền bị xếp sang một bên thì hợp
tác quân sự hai nước ngày càng được mở rộng.
Năm 2015, hai nước đã thông qua Tuyên bố Tầm nhìn chung về Hợp tác Quốc
phòng, bao gồm danh sách 12 lĩnh vực hợp tác.
Kể từ đó, ba tàu sân bay Mỹ đã đến thăm Việt Nam. Sau đó vào tháng 12
năm 2022, Việt Nam đăng cai tổ chức một hội chợ vũ khí quốc tế lớn. Các quan chức
quân sự Việt Nam đã nói công khai về sự cần thiết phải đa dạng hóa việc mua sắm
quân sự của Việt Nam.
Sau triển lãm, các hãng quốc phòng Mỹ Lockheed Martin, Boeing, Raytheon
và Textron đã có cuộc hội đàm với các quan chức này về việc bán trực thăng và
máy bay không người lái cho Việt Nam.
No comments:
Post a Comment