Việc
Tập tiếp tục nắm quyền có thể không còn là điều hiển nhiên
Gideon
Rachman - Financial Times
Nguyễn Thị
Kim Phụng, biên dịch
09/05/2022
https://nghiencuuquocte.org/2022/05/09/viec-tap-tiep-tuc-nam-quyen-co-the-khong-con-dieu-hien-nhien/
Nhà
lãnh đạo Trung Quốc có nguy cơ bị đổ lỗi cho thất bại của chính sách zero Covid
từng có vẻ thành công.
Chính phủ
Trung Quốc không có tính chính danh đến từ chiến thắng trong bầu cử. Nhưng các
quan chức của nước này thường tuyên bố rằng Đảng Cộng sản có một nguồn chính
danh thậm chí còn tốt hơn: “tính chính danh nhờ hiệu quả.”
Ý tưởng rằng
chính phủ Trung Quốc có hiệu quả vượt trội so với một phương Tây đang rối loạn
đã được truyền bá mạnh mẽ trong cuộc khủng hoảng Covid-19. Tại một buổi lễ vào
năm 2020, Chủ tịch Tập Cận Bình tuyên bố rằng “đại dịch một lần nữa chứng minh
tính ưu việt của hệ thống xã hội chủ nghĩa đặc sắc Trung Quốc.” Vào ngày kỷ niệm
lần đầu tiên virus bùng phát ở Vũ Hán, thành phố đã tổ chức một cuộc triển lãm
minh họa cho thành công của Trung Quốc trong cuộc chiến chống lại dịch bệnh, với
hình ảnh – như đài BBC đưa tin – “các mô hình nhân viên y tế trong bộ đồ
bảo hộ, … và ở khắp mọi nơi, là những bức chân dung khổng lồ của Tập Cận Bình.”
Nhưng sự đắc
thắng của Tập đang trở lại ám ảnh chính ông. Chính sách “zero Covid” đang dần sụp
đổ. Thượng Hải, thành phố 26 triệu dân, đã bị phong tỏa suốt 5 tuần trong một nỗ
lực tuyệt vọng nhằm ngăn chặn virus – với những câu chuyện đáng báo động về những
người đói lả, hoặc phát điên, trong lúc chật vật với chuyện bị cách ly cưỡng chế.
Các nhà chức
trách hiện tuyên bố rằng phong tỏa Thượng Hải đang dần được nới lỏng. Tuy
nhiên, ngày càng có nhiều lo ngại rằng Bắc Kinh có thể là siêu đô thị tiếp theo
bị đóng cửa. Và nhiều đô thị kém quan trọng hơn đã bị hạn chế nghiêm trọng. Khoảng
345 triệu người hiện được cho là đang sống trong tình trạng phong tỏa toàn bộ
hoặc một phần, tại 46 thành phố khác nhau.
Vấn đề cơ
bản là biến thể Omicron của Covid-19 có khả năng lây lan rất cao. Thế nên, bất
kỳ nỗ lực nào để ‘đưa thần Covid trở lại cây đèn’ đều có thể kết thúc trong thất
bại.
Các tác động
xã hội, tâm lý, và kinh tế từ những đợt phong tỏa như ở Thượng Hải là rất thảm
khốc. Nhưng các tác động chính trị mới là điều khiến Tập lo lắng nhất. Nhà lãnh
đạo Trung Quốc đang tiến đến giai đoạn quan trọng trong ‘triều đại’ của mình.
Năm nay, ông sẽ hoàn thành hai nhiệm kỳ tổng bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc –
thời điểm mà hai người tiền nhiệm của ông rời khỏi nhiệm sở.
Tuy nhiên,
Tập có ý định tiếp tục ở lại. Mong muốn đó phải được chấp thuận tại Đại hội 20
quan trọng của Đảng Cộng sản – nhiều khả năng sẽ diễn ra vào tháng 11. Nhiệm kỳ
thứ ba với tư cách là lãnh đạo đảng sẽ giúp Tập siết chặt bàn tay cai trị đất
nước. Trong những năm gần đây, tư tưởng Tập Cận Bình đã được ghi nhận trong điều
lệ của Đảng Cộng sản, và các giới hạn nhiệm kỳ đối với vị trí chủ tịch nước
cũng đã bị bãi bỏ.
Để đảm bảo
củng cố quyền lực của Tập hơn nữa, theo đúng như kế hoạch, sự sùng bái cá nhân
ông phải được duy trì. Nhưng giờ đây, nhà lãnh đạo Trung Quốc đang phải đối mặt
với viễn cảnh u ám rằng giai đoạn ngay trước đại hội đảng sẽ bị tàn phá bởi khủng
hoảng kinh tế và căng thẳng xã hội do các đợt phong tỏa liên tục.
Một giải
pháp rõ ràng là chuyển hướng sang chính sách sống chung với virus theo kiểu
phương Tây. Nhưng, trong khi một số chính phủ phương Tây mắc phải sai lầm trong
phản ứng ban đầu trước Covid -19 vì tự do quá mức, thì Tập và Đảng Cộng sản lại
gặp phải vấn đề ngược lại: kiểm soát quá mức. Bản năng ăn sâu trong tâm trí họ
là phản ứng lại sự lây lan của đại dịch bằng cách yêu cầu người dân Trung Quốc
giữ kỷ luật và hy sinh nhiều hơn bao giờ hết.
Giai đoạn
mới của đại dịch cũng đang làm lộ ra những sai sót nguy hiểm trong phản ứng ban
đầu của Trung Quốc đối với virus. Thành công ban đầu của chiến lược zero Covid
giúp đảm bảo rằng số ca tử vong ở Trung Quốc chỉ vào khoảng vài nghìn người, so
với hơn một triệu ca tử vong ở Mỹ. Đó là một chiến thắng thực sự.
Nhưng bị
ru ngủ bởi thành công của chiến lược zero Covid, người Trung Quốc đã lơ là khâu
tiêm chủng. Hiện tại, vẫn còn một số lượng lớn người già chưa được tiêm chủng đầy
đủ. Và dường như vắc xin do Trung Quốc tự sản xuất có khả năng bảo vệ yếu hơn
so với vắc xin mRNA, vốn đóng vai trò quan trọng đối với phản ứng của phương
Tây. Sự kết hợp của hai yếu tố này có nghĩa là các quan chức Trung Quốc đang sợ
hãi, nếu họ để Omicron bùng phát, hàng triệu đồng bào của họ có thể chết.
Đó sẽ là một
thảm kịch quốc gia. Nó cũng sẽ là thảm kịch về mặt chính trị đối với Tập. Sau
khi nhận lấy công lao cho thành công ban đầu của zero Covid, ông sẽ khó mà
tránh khỏi việc bị đổ lỗi khi chính sách này đổ bể.
Các quan
chức địa phương có thể bị quy trách nhiệm cho thiệt hại của đợt phong tỏa kéo
dài ở Thượng Hải. Nhưng những cuộc phong tỏa tương tự trên khắp đất nước chắc
chắn sẽ đặt ra câu hỏi về giới lãnh đạo quốc gia.
Cái giá
kinh tế mà Trung Quốc phải trả có thể sẽ tăng cao hơn trong những tháng tới.
Các chuỗi cung ứng đã bắt đầu ngưng hoạt động, và đầu tư đang sụt giảm do sự
không chắc chắn về các đợt đóng cửa trong tương lai.
Đến một
lúc nào đó, tất cả những điều này có thể khiến giới tinh hoa Trung Quốc đặt ra
câu hỏi hiển nhiên – việc kéo dài nhiệm kỳ cai trị của Tập liệu có còn hợp lý?
Không phải chỉ có nhà lãnh đạo Trung Quốc mới mắc sai lầm. Bất kỳ hệ thống quản
trị nào đầu tư quá nhiều quyền lực và uy tín vào một cá nhân duy nhất đều dễ mắc
phải những sai lầm nghiêm trọng mà hệ thống đó không thể sửa chữa.
Giới tình
báo Đài Loan – những người có lẽ hiểu rõ hơn ai hết những gì đang xảy ra tại đại
lục – vừa đưa ra một báo cáo rằng vẫn chưa có dấu hiệu nào cho thấy sự thách thức
đối với vai trò lãnh đạo của Tập.
Nhưng còn
sáu tháng nữa mới diễn ra đại hội đảng quan trọng. Trong giai đoạn đó, các đợt
phong tỏa lặp đi lặp lại có thể thử thách xã hội và nền kinh tế Trung Quốc. Việc
tiếp tục nắm quyền của Tập có thể sẽ không còn được coi là điều hiển nhiên.
------------------
Nguồn:
Gideon Rachman, “Triumphalism
returns to haunt Xi Jinping,” Financial Times, 02/05/2022
No comments:
Post a Comment