LÝ
GIẢI MỘT CHÚT VỀ TÌNH TRẠNG CỦA NỀN KINH TẾ - TÀI CHÍNH NGA HIỆN NAY
Như có hứa
trước đây là tôi sẽ viết một chút về vấn đề kinh tế – tài chính (tiền tệ) của
Nga trong bối cảnh bị cấm vận giữa cuộc chiến Ukraine hiện nay. Mục đích để các
bạn hiểu rõ hơn về thực trạng vấn đề, không bị lạc lối giữa các diễn ngôn tuyên
truyền.
Như thực tế
thống kê cho thấy, giá trị đồng rúp hiện nay về danh nghĩa đang trở lại mức còn
mạnh hơn cả trước chiến tranh. Thậm chí còn quá đà tăng mạnh lên tới mức 65 rúp
một USD, tức là mạnh như gần 4 năm trước (giữa 2018). Tất nhiên đó là giá danh
nghĩa. Giao dịch thực chất không ở mức đó. Vì Chính phủ Nga đã ra quyết định hạn
chế người dân đổi ngoại tệ, đồng thời tăng phí giao dịch, ví dụ ở mức 12%.
Nghĩa là một cách để hạ giá đồng rúp ít nhất là chừng ấy so với tỷ giá danh
nghĩa, nếu giao dịch có thể diễn ra.
Nhưng điều
quan trọng không nằm ở mấy kỹ thuật lặt vặt đó. Thực tế thì tỷ giá đồng rúp so
với đồng đô la Mỹ cũng từ từ ổn định hơn so với ngay khi nổ ra chiến tranh (lúc
ấy đã tăng vọt lên đến 130 rúp ăn một USD, tức là đồng rúp mất giá một nửa so với
hiện nay). Theo các nguồn tin từ Mạc Tư Khoa, thì bây giờ có thể đổi đô la Mỹ ở
chợ đen với tỷ giá khoảng 103 rúp ăn một USD. Như thế là đồng rúp có bị yếu đi,
nhưng không quá tệ. Vì sao lại như vậy?
Lý do là
vì tỷ giá thực giữa đồng rúp và đồng USD phụ thuộc vào cung/cầu USD. Mà hiện
nay, NHU CẦU VỀ USD cũng không còn cao nữa. Vì đơn giản là Nga không thể nhập
khẩu cái gì từ nước ngoài, hoặc có thì rất hạn chế (có nhập khẩu thì mới có nhu
cầu ngoại tệ).
Còn nguồn
cung USD của Nga thì sao? Hiện cũng không phải là ít, bởi vì Chính phủ đã thực
hiện ngay tức khắc chính sách kết hối, tức là nếu các công ty xuất khẩu của Nga
(ở đây chủ yếu là xuất khẩu dầu và khí đốt), nếu thu được USD thì lập tức phải
bán 80% số ngoại tệ đó cho Ngân hàng Trung ương Nga theo tỷ giá nhà nước quy định.
(Việc kết hối này trước đây Việt Nam cũng làm trong thời kỳ khó khăn, khan hiếm
ngoại tệ, đầu thập niên 1990).
Đồng thời,
để dân chúng yên tâm giữ đồng rúp, Ngân hàng trung ương Nga đã yêu cầu các ngân
hàng thương mại tăng lãi suất tiền gửi lên rất cao, có thể nói con số đại diện
là 20% chẳng hạn. Với lãi suất tiền gửi cao như vậy, người dân sẽ tăng mong muốn
để yên tiền của họ trong ngân hàng, nếu họ thấy lạm phát không cao như thế. Đây
là chính sách bảo vệ đồng nội tệ, mang tính kinh điển khi có khủng hoảng tiền tệ.
Theo nguồn tin từ trong nước Nga, lạm phát có thể rất cao, nhưng dù sao, lãi suất
lên tới 20% cũng giúp bình ổn phần nào sự mất giá của đồng rúp.
Với những
chính sách nêu trên, các nhà điều hành tiền tệ của Nga đã phần nào bình ổn được
giá trị của đồng rúp trong ngắn hạn. Đó là điều cần ghi nhận.
Tuy nhiên,
họ chỉ làm được như vậy mà thôi. Vì để làm điều này (mà như Paul Krugman đã
phân tích trên New York Times vào đầu tháng 4/2022, bình ổn đồng rúp là mang
tính chính trị, có thể là mệnh lệnh của Putin nhằm giữ uy tín cho ông ấy), thì
nền kinh tế Nga phải chấp nhận một thực tế đáng lo ngại: Không nhập khẩu được
hàng hóa để sản xuất, và lãi suất trong nước thì cao vọt. Nói tóm lại, là đóng băng nền sản
xuất trong nước.
Tuy nhiên,
việc sản xuất trong nước bị đình trệ, đóng băng (tức là nền kinh tế sẽ thu hẹp,
có nơi dự đoán thu hẹp 10%, có nơi nói 20%), thì diễn ra từ từ. Còn việc hồi phục
đồng rúp thì diễn ra ngay. Như thế là để cứu vãn tức thời uy tín của Putin, trấn
an dân chúng là cái giá phải trả cho cuộc chiến không quá lớn. Còn thì nền kinh
tế sẽ lụi bại dần, Putin sẽ tìm cách giải thích sau (chẳng hạn như đổ lỗi cho
phương Tây, hoặc tuyên bố ai than vãn là phản động).
Ngoài ra,
có một chi tiết khá thú vị, là Putin yêu sách các nước khác nhập dầu và khí đốt
của Nga phải thanh toán bằng đồng rúp. Mục đích có lẽ là để cho tăng nhu cầu về
đồng rúp, do đó tăng giá trị đồng rúp. Đồng thời, Putin cũng đòi hỏi trả nợ nước
ngoài bằng đồng rúp.
Nhưng sự
nghiệt ngã ở đây là, với các ông chủ tư bản, đánh Ukraine thì họ có thể chấp nhận,
chứ còn trả nợ họ bằng một đồng tiền không còn giá trị, thì họ không bao giờ chấp
nhận. Do đó, kết cục là Putin vẫn phải chấp nhận cứ đến hạn là phải mang USD ra
trả nợ. Mà trong khi đó, nếu thu tiền bán dầu bằng rúp, thì lại chẳng có thêm
nguồn cung về USD. Cứ loanh quanh luẩn quẩn như thế, thì rõ ràng Putin chỉ như
gà mắc tóc mà thôi.
Nói tóm lại,
không gian chính sách của Putin rất hạn hẹp. Và dù ông có loay hoay dùng các thủ
thuật để gỡ gạc một chút trong thế giới danh nghĩa (tỷ giá đồng rúp/USD) thì thế
giới thực vẫn vận hành một cách tàn nhẫn chống lại ông và người dân Nga.
Và khi nền
kinh tế thực đến ngày sụp đổ, thì không một thủ thuật gì có thể giữ giá trị đồng
rúp như hiện nay, hoặc có giữ cũng chẳng còn ý nghĩa gì. Trên thực tế, nếu nền
kinh tế Nga sụp đổ, thì đồng rúp cũng sụp đổ. Biểu hiện của nó là siêu lạm
phát, tức là giá trị đồng rúp chính trong nước Nga không còn giá trị, và Chính
quyền Nga sẽ điên cuồng in tiền (vô giá trị) để trang trải những khoản nợ của họ
với công chúng Nga. Điều này không có gì mới với một nền kinh tế của một đất nước
chiến bại, từ nước Đức từng hùng cường rồi thất trận sau thế chiến I tới một nước
Zimbabwe nhỏ bé tan nát ở châu Phi.
Việc đồng
tiền nội địa sụp đổ có nghĩa là nó cuốn trôi mọi tài sản tiết kiệm của người
dân dưới dạng tiền. Họ sẽ bị bần cùng hóa. Đó là một thảm cảnh hỗn loạn cho một
nước Nga kiệt quệ và tan nát.
.
No comments:
Post a Comment