Chính
sách Biển Đông của Philippines dưới thời Marcos sẽ tác động tới Việt Nam thế
nào?
Phân tích của Hoàng
Sa
2022.05.18
Ông
Ferdinand Marcos Jr., người vừa trúng cử Tổng thống Philippines, chào những người
ủng hộ mình tại trụ sở ở thành phố Mandaluyong, Manila, Philippines, hôm
11/5/2022. Reuters
Marcos thắng cử vang dội
Ngày 9/5, Ferdinand
Marcos Jr. (Con) có biệt danh là Bongbong Marcos đã trở thành Tổng thống thứ
17 của đất nước Philippines, sau chiến thắng vang dội của kỳ bầu cử năm nay.
Ông ta đã giành được hơn 30 triệu phiếu bầu, chiếm 59% tổng số phiếu bầu của
hơn 60 triệu cử tri Philippines trong đợt bầu cử lần này.
Ứng cử
viên Phó Tổng thống cùng liên danh tranh cử với ông ta là Sara Duterte
cũng đã giành chiến thắng vang dội khi giành được 61% phiếu bầu của các cử tri
Philippines.
Sara chính
là con gái của Tổng thống sắp mãn nhiệm Rodrigo Duterte. Sara sẽ là Phó Tổng thống
ở Philippines đầu tiên kể từ năm 2004 có cùng lập trường với Tổng thống đắc cử.
Chính sách đối ngoại của Marcos sẽ ra
sao?
Về chính
sách đối ngoại của Marcos, Derek
Grossman - Chuyên gia phân tích tại RAND (Mỹ) cho rằng chưa chắc chính sách
đối ngoại của Bongbong Marcos sẽ giống như thời Duterte[1], Richard
Heydarian - chuyên gia phân tích quốc tế của Philippines cũng cho rằng: “Về
chính sách đối ngoại, ông cũng đã thực hiện một cách tiếp cận cân bằng hơn bằng
cách nhấn mạnh sự cần thiết phải bảo vệ mạnh mẽ hơn các lợi ích lãnh thổ của đất
nước ở Biển Đông, nơi Philippines đang có xích mích với Trung Quốc.”[2]
Tuy nhiên, có nhiều chỉ dấu cho thấy Ferdinand
Marcos (Con) sẽ tái định hình mối quan hệ của quốc gia Đông Nam Á này với Trung
Quốc và Mỹ, và Bongbong Marcos sẽ tìm kiếm mối quan hệ chặt chẽ hơn với Bắc
Kinh.
Thứ nhất, khi ra tranh cử Tổng thống
Philippines, ông Marcos đã tự giới thiệu mình như là người có thể tập hợp các lực
lượng chính trị để đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng kinh tế, cải thiện cuộc
sống người dân. Để phát triển kinh tế, Marcos phải dựa vào Trung Quốc như cách
Duterte đã làm trong nhiệm kỳ của ông ta.
Thứ hai, ảnh hưởng của Duterte cùng hai gia tộc
Macapagal và Estrada cũng sẽ tác động tới chính sách đối ngoại của Marcos. Sara
Duterte sẽ là Phó Tổng thống trong nội các của Marcos. Một giả thuyết cho rằng
gia đình Duterte quyết tâm truất quyền tổng thống của Marcos, viện dẫn việc ông
từng có một tiền án trốn thuế vào những năm 1990, khiến ông không đủ tư cách để
nắm giữ chức vụ công.
Ủy ban Bầu
cử đã bác bỏ các kiến nghị và kháng cáo nhưng những người khởi kiện đã cam kết
sẽ đưa vụ việc lên Tòa án Tối cao. Nếu Marcos bị tuyên bố không đủ tư cách sau
khi nhậm chức ngày 30/6 tới, Sara sẽ trở thành tổng thống.
Ngoài ra, Macapagal Arroyro đã từng là cố vấn của
chính quyền Duterte, và cũng là người tác động đến mối quan hệ giữa hai gia tộc
Duterte và Marcos. Arroyro
là người luôn chủ trương thúc đẩy quan hệ với Trung Quốc.[3]
Không có
gì lạ khi Trung Quốc đã tìm mọi cách để lấy lòng Bongbong Marcos. Ngày
20/10/2021, khi Bongbong Marcos đến dự lễ cắt băng khánh thành triển lãm ảnh kỷ
niệm quan hệ Trung Quốc-Philippines tại đại sứ quán Trung Quốc, Đại sứ Trung Quốc
tại Philippines Hoàng Khê Liên đã đăng một bài viết trên trang Facebook: “Thật
vinh dự khi Bongbong Marcos cùng tôi tham dự buổi lễ này. Chúng tôi luôn trân
trọng và đề cao những người bạn cũ, chúng tôi hy vọng rằng người dân hai nước
ngày càng ủng hộ việc làm sâu sắc hơn nữa quan hệ đối tác và hợp tác, để có thể
mang lại nhiều lợi ích hơn cho nhân dân hai nước và tiếp nối tình hữu nghị truyền
thống từ thế hệ này sang thế hệ khác”.[4]
Bên cạnh
đó, Sara Duterte - con gái của Tổng thống sắp mãn nhiệm Rodrigo Duterte được
xem là “hiện thân” cho những cơ hội giúp Bắc Kinh quay trở lại đầu tư vào chính
trường của tổng thống Philippines.
Trung Quốc dường như đã giành được tình cảm của
Sara Duterte và gia đình Duterte, thành quả có khả năng đảm bảo lợi ích chính
trị của Trung Quốc tại Philippines trong 6 năm tới dưới “triều đại Marcos” và
có thể là 6 năm sau đó nếu Sara Duterte kế nhiệm Marcos làm tổng thống, điều mà
nhiều người đang dự đoán.
Thứ ba, mối quan hệ của Marcos với Mỹ rất phức
tạp do việc ông từ chối hợp tác với Tòa án Quận Hawaii. Năm 1995, tòa đã yêu cầu
gia đình Marcos phải trả 2 tỷ USD cho các nạn nhân nằm dưới sự cai trị của
Marcos Sr. (Cha).
Trong 15
năm qua, Marcos chưa từng đặt chân tới Mỹ, lo sợ về những hậu quả mà ông và mẹ
của ông đang phải đối mặt do phán quyết của tòa án và khoản tiền phạt 353 triệu
USD. Theo luật sư Robert Swift, người khởi động vụ kiện, khoản tiền phạt này nằm
trong 2 tỷ USD mà ông và mẹ của ông đã được lệnh phải trả cho 9.539 nạn nhân bị
lạm dụng nhân quyền, trong đó chỉ có 37 triệu USD đã được bồi thường.
Phó tổng thống mới của Philippines Sara
Duterte-Carpio, con gái của Tổng thống đương nhiệm Rodrigo Duterte, phát biểu tại
một cuộc tập trung ở Lipa, tỉnh Batangas, Philippines, hôm 20/4/2022. Reuters
Chính sách Biển Đông của Marcos
Gia đình
Marcos đã có mối quan hệ với Trung Quốc từ lâu và bản thân ông ta cũng đang tìm
kiếm một thỏa thuận mới với Chủ tịch Tập Cận Bình về vấn đề tranh chấp ở Biển
Đông. Điều đó được thể hiện khi thực hiện các cuộc phỏng vấn trong chiến dịch
tranh cử, Marcos nói rằng phán quyết của Toà Trọng tài năm 2016 "không hiệu
quả" bởi Trung Quốc không công nhận nó. Ông cho biết ông sẽ tìm kiếm một
thỏa thuận song phương với Trung Quốc để giải quyết những bất đồng giữa họ.
Phát biểu với Đài DZRH, ông nói: "Nếu bạn để Mỹ bước chân vào, bạn sẽ biến
Trung Quốc trở thành kẻ thù của mình. Tôi nghĩ chúng ta có thể đi đến một thỏa
thuận (với Trung Quốc). Trên thực tế, các nhân viên đại sứ quán Trung Quốc là
những người bạn của tôi. Chúng tôi đã nói về điều đó”.[5]
Marcos có
quan điểm chính trị cũng khá tương đồng với Duterte, người đã tìm cách xoay trục
khỏi Mỹ sang Trung Quốc. Marcos cho rằng Duterte đối phó với Trung Quốc “đúng
cách” và việc đạt được “đồng thuận song phương” với Bắc Kinh là cách tiếp cận
“quan trọng nhất”. Tháng 9/2021, tại một diễn đàn tin tức trực tuyến, Bongbong
Marcos nói: “Dù chúng ta làm gì, chúng ta cũng không thể để chiến tranh xảy ra.
Mọi người hỏi tại sao không mua thêm tàu tuần tra, máy bay phản lực, phòng khi
xung đột xảy ra? Tại sao chúng ta lại nghĩ đến chiến tranh, một cuộc chiến mà
chúng ta sẽ thua chỉ trong chưa đầy 1 tuần? Chúng ta đã từng thua trận. Hãy ngừng
suy nghĩ theo cách đó”.[6]
Một học giả
Philippines là Lucio Blanco Pitlo III có dự đoán rằng, chính sách Biển Đông của
Marcos Jr có thể sẽ được hình thành nhờ 3 yếu tố quan trọng: 1) di sản của cha
ông, cố Tổng thống Ferdinand Marcos Sr; 2) sự hấp dẫn của chính sách của người
tiền nhiệm (Duterte); 3) sự nổi lên của Biển Đông như một điểm nóng cho các cuộc
tranh giành quyền lực nước lớn. Một ban lãnh đạo Marcos 2.0 có khả năng giảm bớt
những dao động mạnh mẽ trong chính sách của Philippines đối với nước láng giềng
lớn Trung Quốc và sự bất hòa hàng hải khó giải quyết.
“Marcos Jr
có khả năng sẽ duy trì chính sách của tổng thống tiền nhiệm đối với Trung Quốc
và Biển Đông. Ông có khả năng sẽ hỗ trợ việc tiếp tục nâng cấp cơ sở hạ tầng ở
các thực thể do Philippines quản lý để cải thiện điều kiện sống của người dân
và quân đội Philippines đóng tại Kalayaan và ngư dân hoạt động trong khu vực. Đề
xuất biến Đảo Thị Tứ thành một trung tâm hậu cần để giảm thời gian cung cấp
hàng hóa cho các tiền đồn gần đó cũng có thể được ông ủng hộ. Marcos Jr sẽ bật
đèn xanh cho việc tăng cường các cuộc tuần tra để bảo vệ các lợi ích tài nguyên
và hàng hải của nước này trong khu vực. Thời kỳ hoàng kim cho chi tiêu quốc
phòng của Duterte, vốn giúp hiện đại hóa hải quân, không quân và lực lượng tuần
duyên của nước này, sẽ tiếp tục giành được đà. Về mặt lập pháp, Marcos Jr có khả
năng thúc đẩy việc đẩy nhanh các dự luật liên quan, sẽ xác định các vùng biển
và các tuyến đường biển thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và an ninh quốc gia của
Philippines.”[7]
Ảnh vệ tinh chụp đảo Thị Tứ do Philippines kiểm soát
ở Trường Sa. Hình chụp hôm 21/4/2017. AFP
Tác động đến Việt Nam
Chính sách
Biển Đông dưới thời Marcos sẽ có sự nối tiếp thời Duterte, hướng về Trung Quốc.
Chính trường Philippines sẽ có rất nhiều sự chia rẽ, trong đó một số giới tinh
hoa chính trị Philippines cùng với Lực lượng Vũ trang Philippines (AFP) sẽ có
xu hướng thân Mỹ và thúc đẩy quan hệ với Mỹ.
Dưới áp lực
của Trung Quốc, rất có khả năng Marcos sẽ tiếp tục chính sách “khai thác chung”
tại một số lô đã ký kết từ thời Duterte.
Chính sách
“gác tranh chấp, cùng khai thác” của Trung Quốc được Đặng Tiểu Bình đưa ra lần
đầu tại Tokyo tháng 10 năm 1982.[8] Đây là một
phương án được Trung Quốc đưa ra với quan điểm cùng hợp tác khai thác chung tại
khu vực biển Đông.
Chính sách
này được phía Trung Quốc diễn giải: “Khái niệm “gác tranh chấp cùng khai thác”
bao gồm 4 nội dung: 1. Chủ quyền lãnh thổ là thuộc Trung Quốc. 2. Khi điều kiện
cần thiết không xuất hiện để giải quyết toàn diện tranh chấp lãnh thổ, việc thảo
luận vấn đề chủ quyền lãnh thổ sẽ tạm gác sang bên cạnh. Việc gác lại tranh chấp
chủ quyền lãnh thổ không có nghĩa là từ bỏ chủ quyền. Đó chỉ là tạm gác tranh
chấp trong một thời gian. 3. Lãnh thổ tranh chấp có thể được cùng khai thác. 4.
Mục đích của cùng khai thác là duy trì sự hiểu biết lẫn nhau thông qua sự hợp
tác và tạo ra các điều kiện cho việc giải quyết quyền sở hữu lãnh thổ”.[9]
Phân tích
chính sách này của Trung Quốc, ta thấy, mặc dù Trung Quốc đề nghị khai thác
chung, nhưng mặt khác Trung Quốc vẫn duy trì yêu sách “đường lưỡi bò” chiếm khoảng
80 % biển Đông và chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa cùng với
hai khu vực khác là Pratas và Macclesfield mà Trung Quốc gọi là quần đảo Đông
Sa và quần đảo Trung Sa.[10]
Quan trọng
hơn, phần lớn các khu vực mà Trung Quốc đề nghị khai thác chung đều nằm trên
khu vực thuộc vùng đặc quyền kinh tế hoặc thềm lục địa hiển nhiên thuộc quyền
chủ quyền của nước khác.
Thời gian
gần đây, Trung Quốc đã luôn gây sức ép để thực hiện “gác tranh chấp, cùng khai
thác”, đặc biệt là đối Philippines. Nếu Philippines chấp nhận “gác tranh chấp,
cùng khai thác”, tức là Trung Quốc sẽ đạt được thành công bước đầu. Dựa trên
thành công bước đầu đó, Trung Quốc sẽ dùng sức mạnh để ép các quốc gia Đông Nam
Á tại Biển Đông còn lại phải thực hiện theo.[11] Và như
vậy, nguy cơ các quốc gia tranh chấp trực tiếp với Trung Quốc tại khu vực biển
Đông sẽ phải “khai thác chung” với các nguồn tài nguyên nằm trong vùng đặc quyền
kinh tế hoặc thềm lục địa của chính mình, mà tại các khu vực đó, theo UNCLOS,
các quốc gia đó sẽ có đặc quyền thăm dò, khai thác các nguồn tài nguyên mà
không phải chia sẻ cho bất cứ ai.
____________________________
Tham
khảo:
[1] https://foreignpolicy.com/2022/05/10/marcos-bongbong-philippines-election-president-duterte-china-us-foreign-policy/
[2] https://www.aljazeera.com/amp/opinions/2022/5/12/the-marcos-counterrevolution
[3] https://www.rappler.com/business/228763-arroyo-keynote-speech-boao-forum-2019-philippines-china-economic-ties/
[4] https://globalnation.inquirer.net/199716/when-bongbong-met-xilian-strengthening-and-deepening-ties-with-china
[5] https://www.youtube.com/watch?v=PmIw5Tdysws
[6] https://newsinfo.inquirer.net/1492366/bongbong-parrots-duterte-on-west-ph-sea-we-dont-stand-a-chance-vs-china
[7] http://www.scspi.org/en/dtfx/philippine-policy-south-china-sea-under-second-marcos-presidency
[8] ‘Set Aside Dispute and Pursue
Joint Development’, 17 November 2000, online: Ministry of Foreign Affairs of
the People’s Republic of China
https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/ziliao_665539/3602_665543/3604_665547/t18023.shtml
[9] “Set Aside Dispute and Pursue
Joint Development’, 17 November 2000, online: Ministry of Foreign Affairs of
the People’s Republic of China
[10] Mặc dù Trung Quốc gọi
Macclesfield Bank là quần đảo Trung Sa, nhưng bãi này luôn chìm dưới mực nước
biển, nên theo luật biển quốc tế, nó không thể được coi là quần đảo.
[11] https://www.voanews.com/a/if-brunei-takes-china-energy-deal-neighbors-may-follow/4690627.html
--------------------------------------------------------------------
*
Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.
Tin,
bài liên quan
·
Thượng
đỉnh Mỹ - ASEAN: Mỹ sẽ đưa ra những cam kết gì cho khu vực?
·
Trung
Quốc tung máy bay chiến đấu tối tân tuần tra Biển Đông và nỗi lo cho Việt Nam
·
Việt
Nam chơi vơi sau sự kiện Nga tấn công Ukraine
·
Thế
giới bận rộn chiến sự Nga - Ukraine, Trung Quốc liên tục tập trận ở Biển Đông
·
Việt
Nam nằm đâu trong Chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương Mỹ mới công bố?
No comments:
Post a Comment