Cách
dạy lỗi thời của Giáo Dục nước ta: Dùng “văn mẫu” và “nêu gương”
Nguyễn
Ngọ & Kỳ Lân Ca
Posted on 22/11/2021 by Boxit
VN
https://boxitvn.online/?p=78194#more-78194
Bài này muốn nêu lên chặng đường muôn vàn khó
khăn để xóa bỏ những cách dạy rất lạc hậu hiện nay vẫn đang tồn tại trong giáo
dục nước ta. Dẫn chứng sử dụng của bài là cách dạy môn Văn bằng văn mẫu và dạy
nhân cách bằng nêu gương. Thành quả đấu tranh, tuy “có”, nhưng rất thấp và tốn
rất nhiều thời gian, công sức và tâm huyết. Nguyên nhân: Cách dạy này chỉ là ngọn,
xuất phát từ cái gốc rất khó sửa đổi. Do vậy, bài cũng cần nói sơ lược về mục
tiêu gốc của GD nước nhà.
Vắn tắt nhiệm vụ
GD ở nước ta
***
Đó là dạy thế nào để mọi
thế hệ học sinh khi rời ghế nhà trường phải có lòng tin vững chắc rằng: CNXH “vốn
tốt đẹp và dân chủ gấp triệu lần” nhất định sẽ thay thế CNTB trên phạm vi toàn
cầu. Đây là sự thay thế mang tính quy luật, không phải từ ý đồ riêng của bất cứ
ai. Đồng thời phải dạy để họ vững tin rằng chỉ có ĐCS mới đủ điều kiện và năng
lực đặng gánh vác trọng trách dắt dân đi lên CNXH. Đây là sứ mệnh lịch sử của
ĐCS, chứ không phải sự tham quyền cố vị.
Nói như trên là quá cô đọng. Nếu
muốn hình dung cụ thể hơn, bạn đọc chỉ cần dành ra ít phút đọc công trình của cụ
tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng –
vẻn vẹn chục trang, nhan đề “Một
số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam” (2021) khi cụ đắc cử lần 3 chức tổng bí thư ở tuổi 77.
Tuổi thọ trung bình của
dân ta vào khoảng 75-76, do vậy cụ Trọng rất ý thức rằng đây là công trình “để
đời” của mình. Nếu sự nghiệp mỹ mãn, tên tuổi cụ sẽ mãi mãi gắn với CNXH.
***
Nếu GD nước ta thành công thì sản phẩm do nó
đào tạo ra sẽ được coi là “con người XHCN” đúng nghĩa. Tất nhiên, theo mô tả
(trên giấy) thì đây là con người đẹp lung linh, vì phát triển toàn diện (đức dục,
trí dục, mỹ dục, thể dục), có phẩm chất cao cả, có đầu óc tự chủ, suy nghĩ độc
lập và năng lực tràn đầy để cống hiến cho sự nghiệp xây dựng CNXH ở Việt Nam…
v.v và v.v…
Thế nhưng, cách dạy lại tạo ra kết quả ngược lại.
Đó là do nguyên tắc tư duy sai trái. Cụ thể là, nó đòi người học phải luôn luôn
“vững vàng trên lập trường XHCN”. Ví dụ, nguyên tắc “cứ XHCN là tốt, cứ TBCN là
xấu”. Những cái xấu (có thật) của ta chỉ là tạm thời, sẽ được khắc phục trên
con đường phát triển. Còn những cái xấu của địch là không thể khắc phục, sẽ đưa
đến sụp đổ… còn cái tốt (dẫu rành rành) chỉ có tính chất giai đoạn… v.v.
Tóm lại, đó là cách nhìn sự vật từ một góc độ
hẹp, thậm chí nhìn sự vật qua một khe hẹp. Đây là cách nhìn đơn nguyên (nhất
nguyên), trong khi cuộc sống luôn luôn thể hiện tính đa nguyên cuae nó. Muốn thấy,
phải nhìn sự vật dưới nhiều góc độ.
Dưới đây, chỉ xin nêu hai cách dạy khiến “con
người XHCN” không còn ra “người” mà thành công cụ. Đó là dạy bằng văn mẫu và
nêu gương – mặc dù vẫn đang tồn tại nhiều cách dạy bất cập khác.
Dạy bằng “văn mẫu”
Đó là đưa ra những bài mẫu để học sinh tham khảo
đặng làm các bài tập ở môn Văn. Điều này ngày càng thịnh hành từ nhiều chục năm
nay, bắt đầu ngay ở bậc tiểu học – nghĩa là từ rất sớm. Tới năm 2011 (cách nay
10 năm), trên mạng internet đã xuất hiện nhiều trang đưa ra cả trăm, cả ngàn
bài văn mẫu, thuộc mọi đề tài, đủ đối phó với mọi bài tập mà thầy cô ra đề.
Ví dụ: Hãy tả con mèo (hoặc con chó) nhà em.
Dẫu không nuôi mèo (chó), các em vẫn tả “đâu
ra đấy”, chỉ có điều các bài cứ na ná nhau; ví dụ: tới 60-70% bài mở đầu bằng
câu: “nhà em nuôi một con mèo”…
Khi thầy cô cho bài tập “hãy tả ông nội” các
em cũng “vận
dụng sáng tạo” câu mở đầu như sau (trích vài bài):
Bài 2: Nhà em có
nuôi một ông nội từ 80 năm nay. Tuy ông già nhưng rất ít khi ngủ vì bị lao phổi,
ho suốt cả đêm. Vì vậy nhà em suốt mấy chục năm nay không bị mất trộm vì chúng
tưởng trong nhà em lúc nào cũng có người còn thức.
Bài 3: Nhà em có
nuôi một ông nội. Ông không có răng. Sáng sáng mẹ em cho ông nội ăn. Trưa trưa
ba em cho ông nội ăn. Hôm nào không có ba và mẹ ở nhà thì ông nhịn đói.
Bài 4 : Nhà em có
nuôi một ông nội. Năm nay ông 70 tuổi. Ông nội em ăn rất khoẻ, lại còn biết
trông nhà.
Bài 5: Nhà em có
nuôi một ông nội. Suốt ngày ông chẳng làm gì cả chỉ trùm chăn ngủ, đến bữa ăn
ông ló đầu ra hỏi: Cơm chín chưa bây?
Bài 7: Nhà em có
nuôi một ông nội. Thứ mà ông nội quý nhất chính là cái mũ phớt. Cái mũ ấy mỗi lần
ông đội giống y như cái mâm lật ngược.
Đấu tranh đòi xóa bỏ cách dạy bằng văn mẫu quả
là muôn vàn gian khó, vì một “thiểu số tuyệt đối” – tuy tiến bộ – nhưng đã
không tự lượng sức, cứ nằng nặc muốn thay đổi những bất cập do một “đa số tuyệt
đối” chủ trương. Hơn nữa, họ có quyền lực. Ngoài các thầy cô, thì đa số học
sinh và đa số phụ huynh cũng rất ưa “văn mẫu” vì công sức học hành được giảm xuống
mức tối thiểu, mặc cho kết quả học hành rất thảm hại, đạt mức tối đa.
Để khắc phục, thoạt đầu giới thiểu số (tiến bộ)
chỉ dám dè dặt đề nghị tới giới quyền lực: Xin hãy để các cháu “nhìn sự vật dưới
nhiều góc độ”. Ví dụ đưa ra rất đơn giản để dễ thuyết phục các vị này (và các
thầy cô): Nếu thầy cô giúp các cháu quan sát con mèo dưới nhiều góc độ: Hình
thù, cách nhõng nhẽo chủ, cách nằm ngủ, cách rình chuột, cách ăn, khi giận dữ…
mỗi cháu sẽ tả con mèo rất khác nhau, đầy sáng tạo. Rất khác với cách tả dựa
vào “văn mẫu”.
Cách quan sát được kiến nghị chính là để hình
thành tư duy đa nguyên ngay từ bậc tiểu học, nhưng có người coi là nguy hiểm
(!) về chính trị, đường lối. Cũng do vậy, phải 10 năm sau, ông Bộ trưởng GD tân
nhiệm Nguyễn Kim Sơn mới dám quyết định Chấm
dứt văn mẫu. Đó là ngày 13-8-2021.
Dạy bằng nêu gương
Xin nói ngay: Trong cuộc sống, người này coi
người khác là tấm gương để noi theo là chuyện bình thường. Đó là chuyện giữa
các cá nhân. Người này khâm phục người khác là quyền của người ta. Dẫu như vậy,
một em bé có thiên bẩm về âm nhạc cũng chẳng cần noi gương một nhà Toán Học hoặc
nhà Luật Học dù đó là những người nổi tiếng, đáng kính trọng.
Còn cái chuyện “nêu gương” để bắt buộc học
sinh cả một nước, thậm chí toàn dân, phải noi theo một cá nhân nào đó… chỉ xảy
ra dưới chế độ (thực chất là) quân chủ – dù nó mang danh là dân chủ.
Chuyện đã xảy ra
Thế hệ ông bà chúng ta, khi còn là nhi đồng đã
phải học theo tấm gương hy sinh dũng cảm của anh Kim Đồng 12 tuổi. Thế hệ cha mẹ
ta phải noi gương anh Lý Tự Trọng và sau đó là anh Nguyễn Văn Trỗi. Cả hai anh
đều hy sinh vì sự nghiệp cách mạng, rất vẻ vang. Thời đó, mọi người trong chi
đoàn Thanh Niên đều viết “quyết tâm thư” nộp lên cấp trên, nhưng không ai dại dột
để hứa “quyết chết” (oanh liệt như hai anh), mà chỉ tìm những ưu điểm (nào đó)
của liệt sĩ để hứa học theo mà thôi.
Câu hỏi: Tại sao ta không phát động phong trào
học vị tướng thiếu niên Trần Quốc Toản? Hoặc là “học và làm theo” tướng Lý Thường
Kiệt? Các cụ bảo: Vì các vị tướng này chưa đủ tiến bộ để theo đuổi lý tưởng
XHCN và CSCN.
Hỏi tiếp: Tại sao chỉ noi gương những người đã
chết (ví dụ chị Võ Thị Sáu)?. Các cụ cho biết: Đã là tấm gương thì không được
phép có bất cứ khuyết điểm nào (khi sống) và phải “đã chết” để không thể mắc
thêm khuyết điểm náo nữa. Hỏi thêm: Nếu phấn đấu đạt được trình độ mọi mặt
ngang với “tấm gương”… thì sẽ ra sao? Trả lời: Thì sẽ loạn. Ví dụ, nếu toàn dân
ta (100 triệu người) quyết noi gương cụ Hồ, chỉ cần “một phần triệu” số người đạt
trình độ cụ, nước ta sẽ cùng lúc xuất hiện tới 100 cụ Hồ… thì có mà “loạn” (!).
Chuyện suýt xảy ra
Trong Giáo dục nước ta mọi học sinh, mọi giới,
mọi tuổi… đều có những tấm gương thích hợp để noi theo cả đời. Không ai bảo ai,
nhưng triệu người như một, đều trung thành với chế độ, với ĐCS.
Chỉ các cháu mẫu giáo, vỡ lòng là chưa có tấm
gương. Bởi vì, ở tuổi này, chưa có đảng viên và chưa thể hy sinh để nêu gương.
May, đây là lứa tuổi rất mê truyện cổ tích.
Thế là, cách nay 10 năm (2011) các nhà quản lý
GD nước ta muốn nêu cô Tấm làm tấm gương mới. Cô Tấm rất ngoan ngoãn, chăm chỉ,
nết na, chịu đựng… xứng đáng là “tấm gương”, chỉ có điều… ở đoạn kết câu chuyện,
cô này đã xử sự quá tàn bạo với người cùng gia đình, cùng huyết thống. Thế là…
lập tức bùng lên đợt thảo luận khi ý đồ sửa đổi đoạn kết ở sách giáo khoa bị
báo Vietnamnet tiết lộ. Báo này đưa một tin vắn tắt, nhưng đủ
nhạy cảm. Đó là bài:
Sách
giáo khoa sửa đoạn kết Tấm Cám
Hướng sửa: Cô Tấm giảm tàn bạo, để các cháu
nghe chuyện khỏi sợ hãi.
Khá nhiều bài phản đối, nhưng không bài nào
phát hiện sẽ có một tấm gương mới. Quan điểm chung cho rằng, đã là di sản văn
hóa (dù là vật thể hay phi vật thể) thì không ai có quyền sửa. Dưới đây là một
số bài để làm ví dụ.
Viết
lại Tấm Cám là xóa lịch sử? (06/11/2011)
Cởi yếm,
mặc váy đầm cho cô Tấm? (04/11/2011)
Sửa
kết cục “Tấm Cám”: Méo mó cái nhìn thời đại (14/11/2011)
Thạc
sĩ ĐH Paris 7 bàn chuyện Tấm Cám (07/11/2011)
Tất nhiên, các vị chủ trương phải phân trần.
Ví dụ, bài:
Tại
sao tôi chọn Tấm Cám? (10/11/2011)
Cái kết có hậu của
cuộc thảo luận
Hầu hết các bài tranh luận đều đăng trong
tháng 11 (dự định chấm dứt thảo luận vào cuối tháng). Nhưng đã 4 ngày sang tháng
12 bất ngờ có thêm bài Nàng
Tấm và triết lý giáo dục Việt – tuy quá muộn – nhưng đây là bài duy nhất
đề cập tới triết lý giáo dục, được tòa soạn đặc cách đăng lên để kết thúc thảo
luận.
Dẫu vậy, phải tới đoạn cuối, bài “đặc cách”
này mới đề cập tới “triết lý” tuy rất vắn tắt, nhưng rất minh bạch trong phê
phán, (nguyên văn): Muốn đào tạo con người “gọi dạ, bảo vâng”, ta có 2
cách: hoặc là sửa di sản để phục vụ một ý đồ (gọi là) tốt, hoặc là loại bỏ nó
khỏi sách giáo khoa. Ngược lại, muốn tạo ra những con người có óc nhận xét độc
lập thì cứ cho họ phê phán Tấm Cám. Nói rằng, chọn cách nào là tùy bản lĩnh ông
thầy – cũng đúng. Nhưng rộng hơn, là giáo dục nước ta đang bị loại triết lý nào
chi phối.
Thật là may mắn cho lũ cháu ngây thơ, chưa làm
gì nên tội. Cái chuyện biến cô Tấm thành tấm gưởng chỉ… suýt xảy ra.
Tạm kết
Chưa nói chuyện cải cách hoặc chấn hưng giáo dục,
như các vị Hoàng Tụy, Phạm Toàn, Nguyên Ngọc, Chu Hảo, Hồ Ngọc Đại, Nguyễn Huệ
Chi…, Phạm Xuân Yêm và nhóm trí thức hải ngoại… chủ trương, mà chỉ riêng chuyện
làm lành mạnh hóa một vài bất cập trong GD cũng đủ “thiên nan, vạn nạn” rồi.
Lời nhắn từ đáy lòng: Chuyện thay đổi GD ở nước ta đang và sẽ diễn ra với tốc độ càng
nhanh, dưới áp lực của cải cách thể chế khi nước ta buộc phải hòa nhập với nhân
loại tiến bộ. Nhưng phải là cả một cuốn sách Lịch Sử rất dầy mới gói ghém hết
các sự việc quan trọng đã diễn ra trong GD từ nay tới khi GD nước nhà được cải
cách triệt để.
Rất mong các bạn nào ham thích Lịch Sử hãy kịp
sưu tầm tư liệu ngay, một khi chúng vẫn còn khai thác được trong các văn bản và
trên mạng internet. Các bạn sẽ có đóng góp lớn trong tương lai để giúp thể hệ
con và cháu ôn lại sự gian khổ và kiên trì của lớp trí thức cha ông.
N.N. & K.L.C.
Tác giả gửi BVN
No comments:
Post a Comment