Các giá trị Châu Á không tương thích với tự do ngôn luận?
By
Vincente Nguyen
23 Nov 2021
https://www.luatkhoa.com/2021/11/cac-gia-tri-chau-a-khong-tuong-thich-voi-tu-do-ngon-luan/
Bảo tồn các giá trị
văn hóa Châu Á không xung đột với tự do ngôn luận.
Quyền tự do biểu đạt (freedom of expression)
là một quyền con người cơ bản được ghi nhận trong cả Tuyên ngôn Nhân quyền Phổ
quát (UDHR) lẫn Công ước Quốc tế về các quyền Dân sự và Chính trị (ICCPR). Tuy
nhiên, vai trò của quyền này trong hệ thống pháp luật tại các quốc gia châu Á
thì không tương xứng với cách mà pháp luật quốc tế ghi nhận.
Một trong những lý do thường được viện dẫn nhất
là lập luận cho rằng các giá trị châu Á (Asian values) không trùng lắp với các
tiêu chuẩn nhân quyền vốn “chỉ do phương Tây áp đặt”.
Lý luận này có hai dạng diễn ngôn đặc trưng.
Diễn ngôn đầu tiên cho rằng triết lý phương
Đông đặt nặng lợi ích của cộng đồng chứ không phải quyền lợi cá nhân. Vậy nên
trách nhiệm với cộng đồng, với gia đình và với nhà nước phải được ưu tiên so với
lợi ích cá nhân.
Diễn ngôn thứ hai nghiêng về các vấn đề kinh tế.
Ở thời điểm hiện tại, hầu hết các quốc gia châu Á vẫn còn trong giai đoạn đang
phát triển, và vì vậy, hy sinh lợi ích cá nhân để thống nhất quản lý và phát
triển kinh tế mới là con đường đúng đắn.
Một số người cho rằng mối liên kết giữa việc
quản trị nhà nước tốt và các giá trị nhân quyền cấp tiến thường bị nói quá lên,
và có nhiều con đường để hiện đại hóa mà không cần thiết phải cải thiện các quyền
cá nhân như tự do ngôn luận.
Những diễn ngôn này đúng đến đâu? Liệu có phải
cứ bảo tồn giá trị châu Á là lúc nào cũng đi ngược lại với quyền lợi của từng
cá thể?
Có rất nhiều nghiên cứu mong muốn đào sâu vấn
đề này, nhưng người viết cho rằng nghiên cứu của hai tác giả Fei Shen và Lokman
Tsui vào năm 2018 mang tên “Revisiting the Asian Values Thesis: An Empirical
Study of Asian Values, Internet Use, and Support for Freedom of Expression in
11 Societies” có giá trị khái quát tốt, độ tổng hợp cao và tính cập nhật
nhất. [1]
Thế nào là “giá trị
châu Á”?
Là một nghiên cứu định lượng, hai tác giả trước
tiên dành khá nhiều thời gian để liệt kê và đánh giá tình hình nghiên cứu về mối
tương quan giữa các giá trị châu Á và quan điểm của công chúng về kiểm soát hay
đàn áp tự do ngôn luận.
Họ dẫn một vài ví dụ quan trọng như nghiên cứu
của Chang và Chu có tên gọi “Confucianism and Democracy”. [2] Trong đó, hai tác
giả Chang và Chu nhận thấy rằng niềm tin vào các giá trị truyền thống có tỷ lệ
nghịch với niềm tin vào nền dân chủ tại Hong Kong, Đài Loan và Trung Quốc đại lục.
Trong một nghiên cứu khác có tên “Authority
Orientations and Democratic Attitudes”, hai tác giả Dalton và Ong tổng hợp hệ
thống dữ liệu của riêng mình và khẳng định rằng tác động của “các giá trị xã hội
truyền thống” (traditional social values) đến niềm tin và sự ủng hộ dành cho
dân chủ và các định chế nhà nước cấp tiến giữa phương Tây và phương Đông không
khác nhau đáng kể như người ta tưởng tượng. [3]
Một số tác giả khác như Fetzer và Soper thì khẳng
định trong nghiên cứu của họ về Đài Loan rằng các giá trị văn hóa truyền thống
không đóng bất kỳ vai trò cản đường nào đối với các giá trị dân chủ.
Ngược lại, trong một nghiên cứu tập trung vào
hệ thống dữ liệu của East Asia Barometer Survey, hai tác giả Park và Shin
khẳng định các giá trị truyền thống châu Á làm mất cân bằng cảm xúc của
công chúng về dân chủ và hướng họ theo các chính thể độc tài. [4]
Qua quá trình cân nhắc các nghiên cứu đã có,
Fei Shen và Lokman Tsui nhìn nhận các kết quả còn quá khác biệt và chưa thống
nhất. Mặt khác, hai tác giả cũng nhận thấy nhiều vấn đề trong cách mà các
nghiên cứu trước định hình và cụ thể hóa giá trị châu Á.
Một tấm poster cổ động
cho sự "hài hòa", một trong những giá trị cốt lõi cho sự phát triển ổn
định của nền kinh tế và xã hội Trung Quốc. Ảnh chụp tại Thượng Hải, Trung Quốc
vào tháng 6/2019. Nguồn: Giovanna Puppin.
Ví dụ, nghiên cứu của Park và Shin cho rằng
giá trị châu Á xoay quanh hòa hợp nhóm (group harmony) với bốn chỉ số: phân cấp
xã hội, hòa hợp xã hội, ưu thế nhóm và chống đa nguyên.
Chang và Chu thì đánh đồng giá trị châu Á với
giá trị Khổng giáo, từ đó phân tích thông qua các chỉ số như thói quen phục
tùng, sự cần cù và định kiến giới.
Dalton và Ong lại cho rằng giá trị châu Á
chính là xu hướng chuyên quyền, với sáu tiêu chí đánh giá gồm: sự phục tùng và
tôn trọng dành cho cha mẹ, nghĩa vụ dành cho cha mẹ, niềm tự hào gia tộc, tính
phục tùng, ứng xử trước các hình thức kỷ luật trong công việc và cuối cùng là
quan điểm về thẩm quyền nhà nước.
Hai tác giả của chúng ta cho rằng cách cụ thể
hóa giá trị châu Á như vậy là còn chưa đầy đủ và có nhiều vấn đề, đặc biệt khi
một số tiêu chí được xem là châu Á tự thân nó đã giả định tính độc đoán “phải
có” của các giá trị truyền thống này. Điều này có thể ảnh hưởng lớn đến kết quả
cuối cùng của các nghiên cứu và không phản ánh đúng bức tranh và quan điểm
chính trị của người dân tại các quốc gia này.
Cách tiếp cận
khác: Giá trị châu Á và tự do ngôn luận
Để giải quyết thỏa đáng mối tương quan giữa
giá trị truyền thống Á châu với tự do ngôn luận, hai tác giả cho rằng chúng ta
cần phải giải quyết song song hai câu hỏi:
1. Các xã hội có xu hướng mong muốn gìn giữ giá trị châu Á cao hơn có làm
giảm đi tỷ lệ ủng hộ dành cho tự do ngôn luận hay không (tức nghiên cứu ở mức độ
xã hội vĩ mô - macro-societal)?
2. Các cá nhân xem trọng giá trị châu Á có thật sự sẵn sàng hy sinh quyền
được nói của mình để bảo vệ những giá trị truyền thống hay không (tức nghiên cứu
ở mức độ cá nhân vi mô - micro-individual)?
Ngoài ra, để bảo đảm không phạm lỗi giả định sớm
của các nghiên cứu trước đó, hai tác giả đặt ra đến 16 tuyên bố làm nền tảng
cho việc đánh giá giá trị châu Á. Một số tuyên bố thú vị và có tính gợi mở cao
có thể kể đến như:
·
Không ai nên đi lệch ra
khỏi các chuẩn mực xã hội hay gia đình;
·
Biểu lộ cảm xúc tốt hơn
là nhẫn nhịn chịu đựng;
·
Thành công và vững vàng về
mặt nghề nghiệp là cách quan trọng để giúp gia đình bạn tự hào;
·
Tôn trọng thẩm quyền nhà
nước là điều tốt;
·
Con cái phải phục tùng
cha mẹ không điều kiện;
·
Một người cần phải tuân
thủ mệnh lệnh cấp trên trong mọi điều kiện dù không đồng ý với mệnh lệnh đó;
·
Tôn trọng và phục tùng
các chủ thể có thẩm quyền trong xã hội là giá trị quan trọng nhất mà trẻ con
nên được học.
Để bảo đảm số liệu mình thu thập có tính đại
diện và bao quát hết cho khái niệm giá trị châu Á, hai tác giả dành thời gian
thu thập một lượng thông tin lớn từ 11 quốc gia và vùng lãnh thổ châu Á (Hong
Kong, Ấn Độ, Indonesia, Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia, Singapore, Pakistan, Đài
Loan, Thái Lan và Việt Nam).
Theo họ, nhóm các quốc gia được khảo sát này
bao quát sự đa dạng văn hóa của toàn châu Á, với các quốc gia đại diện cho nền
tảng văn hóa Phật giáo, Khổng giáo, Hồi giáo lẫn không tôn giáo. Đồng thời, các
quốc gia này cũng tồn tại nhiều mô hình nhà nước đa dạng. Điều này sẽ giúp hai
tác giả tránh khỏi các sai sót trước đó vì giới hạn nội dung nghiên cứu trong một
vài quốc gia có văn hóa Khổng giáo áp đảo dù họ muốn đưa ra nhận định về giá trị
châu Á nói chung.
Kết quả nghiên cứu cho chúng ta những kết quả
hết sức bất ngờ.
https://www.luatkhoa.org/wp-content/uploads/2021/11/pasted-image-0-1.png
HÌNH 1 : Khảo sát
người dân 11 quốc gia về tự do ngôn luận, tự do báo chí và tự do Internet. Nguồn:
Nghiên cứu “Revisiting the Asian Values Thesis: An Empirical Study of Asian
Values, Internet Use, and Support for Freedom of Expression in 11 Societies”.
https://www.luatkhoa.org/wp-content/uploads/2021/11/pasted-image-0-1024x383.png
HÌNH 2 : Đồ thị xem
xét mối tương quan giữa các giá trị châu Á và sự ủng hộ dành cho tự do ngôn luận,
tự do báo chí và tự do Internet tại các quốc gia được khảo sát. Nguồn: Nghiên cứu
“Revisiting the Asian Values Thesis: An Empirical Study of Asian Values,
Internet Use, and Support for Freedom of Expression in 11 Societies”.
Phân bổ ủng hộ cho tự do ngôn luận, tự do báo
chí và tự do Internet vào bảng điều chỉnh có ảnh hưởng của các giá trị Á châu,
các tác giả cho biết chúng ta sẽ chỉ chứng minh được sự tương quan giữa hai
nhóm tổng biến nếu đường đồ thị có xu hướng là đường thẳng. Do chúng ta không
thể kết nối các điểm giá trị giao nhau bằng một đường đồ thị thẳng, có thể khẳng
định giá trị Á châu không tạo nên xu thế chống lại các quyền tự do trong cộng đồng
các quốc gia nói trên.
Khi phân tích đến mức độ cá nhân - vi mô, hai
tác giả còn phát hiện ra nhiều điều bất ngờ khác.
Các biến số như chủ nghĩa tập thể
(collectivism), xem trọng chuẩn mực xã hội (norm conformity), xem trọng giá trị
và thành tựu gia đình, tính khiêm tốn, v.v. thật ra thuận chiều với thái độ ủng
hộ cho tự do ngôn luận.
Điều này có nghĩa là các cá nhân càng trân trọng
và tuân thủ các giá trị Á châu lại càng có thái độ ủng hộ các loại hình tự do
ngôn luận nói chung.
***
Theo người viết, công trình của hai tác giả
Fei Shen và Lokman Tsui (mới chỉ thực hiện vào năm 2018) là một nghiên cứu đặc
biệt quan trọng để phản biện kiểu lập luận thường thấy cho rằng tự do ngôn luận
là không phù hợp với “thuần phong mỹ tục” hay xã hội châu Á vốn sống khép kín.
Vấn đề của tự do ngôn luận tại các quốc gia
này có vẻ là vấn đề của thể chế và môi trường thù địch “nhân tạo” mà chính phủ
các nước này áp đặt mà thôi.
Bài viết nằm trong chuyên mục Đọc sách cùng Đoan
Trang, đăng vào tối thứ Ba hàng tuần.
Bài cộng tác xin gửi cho chúng tôi tại
đây. Ban biên tập Luật Khoa tạp chí, bao gồm Đoan Trang, rất mong chờ
bài viết của bạn.
Chú thích:
1. Shen, F., & Tsui, L. (2018).
Revisiting the asian values thesis an empirical study of asian values, internet
use, and support for freedom of expression in 11 societies. Asian Survey, 58(3),
535-556.
https://doi.org/10.1525/AS.2018.58.3.535
2. Yu-tzung Chang and Yun-han Chu,
‘‘Confucianism and Democracy: Empirical Study of Mainland China, Taiwan, and
Hong Kong,’’ Asian Barometer, Working Paper Series 1 (2002): 3–32. http://www.asianbarometer.org/publications/7ea512deebc0e3b3d0fac4a52898c5c0.pdf
3. Joel S. Fetzer and J. Christopher
Soper, ‘‘The Effect of Confucian Values on Support for Democracy and Human
Rights in Taiwan,’’ Taiwan Journal of Democracy 3:1 (2007): 143–54.
http://www.tfd.org.tw/export/sites/tfd/files/publication/journal/dj0301/143-154.pdf
4. Chong-Min Park and Doh Chull Shin,
‘‘Do Asian Values Deter Popular Support for Democracy in South Korea?’’ Asian
Survey 46:3 (2006): 341–61. https://www.jstor.org/stable/10.1525/as.2006.46.3.341
No comments:
Post a Comment