11/10/2021
Trong thang đo văn minh của thế giới,
Việt Nam ở thứ hạng nào?
Minh họa: Luật Khoa. Ảnh: Reuters, VnExpress,
iStock
Ngày 10/10 hôm qua cùng lúc đánh dấu hai sự kiện vận
động quan trọng của cộng đồng quốc tế.
Một là Ngày Sức khỏe Tinh thần Thế giới (World
Mental Health Day), và hai là Ngày Thế giới Chống lại Án tử hình (World Day Against the Death Penalty). [1] [2]
Ngày Sức khỏe Tinh thần Thế giới xuất hiện lần
đầu tiên vào năm 1992, do Liên đoàn Sức khỏe Tinh thần Thế giới (World
Federation for Mental Health) tổ chức.
Mục đích ban đầu của sự kiện là quảng bá tầm
quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe tinh thần, đồng thời giáo dục ý thức cộng
đồng về các vấn đề có liên quan. Nó nhanh chóng thu hút sự chú ý và tham gia của
nhiều tổ chức trên thế giới. Đến nay, đây đã trở thành một hoạt động thường
niên ở nhiều nước.
Tại Việt Nam, trong các năm qua, ý thức về sự
cần thiết của việc chăm sóc sức khỏe tinh thần đã tăng lên. Tuy nhiên, các
thông tin và kiến thức về lĩnh vực này vẫn còn rất hạn chế. Trong bối cảnh dịch
bệnh, chính sách chống dịch của chính quyền cũng không xem sức khỏe tinh thần của
người dân là một ưu tiên cần coi trọng.
Nhu cầu chăm sóc sức khỏe tinh thần vì vậy có
thể xem là một thứ xa xỉ đối với số đông người Việt Nam hiện nay.
Nếu chăm sóc sức khỏe tinh thần là một khái niệm
xa xỉ, thì vận động đấu tranh cho quyền sống của những người bị tuyên án tử là
một chuyện xa lạ với hầu hết người Việt Nam.
Trong khi lác đác mỗi năm vẫn có vài bài viết
giới thiệu về Ngày Sức khỏe Tinh thần Thế giới, người đọc hầu như không thể tìm
thấy thông tin gì trên các tờ báo trong nước về Ngày Thế giới Chống lại Án tử
hình.
https://2xjs7y10oiyz26vqxu2hok6y-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2021/10/image-7.jpeg
Một nhà hoạt động
chống án tử hình biểu tình trong bão tuyết tại Indiana, Mỹ. Biểu ngữ là một điều
răn trong Thiên Chúa giáo: Chớ giết người. Ảnh: Bryan Woolston/Reuters.
Ngày Thế giới Chống lại Án tử hình là sự kiện vận động của Liên đoàn Thế giới Chống lại Án tử
hình (World Coalition Against the Death Penalty), một liên minh của hơn 160 tổ
chức phi chính phủ, các hiệp hội luật sư và các chính quyền địa phương của nhiều
nước. [3]
Ngày này được tổ chức lần đầu tiên vào năm
2003, và ngày càng nhận được nhiều sự ủng hộ, theo xu hướng chung của các quốc
gia trên thế giới tiến tới bãi bỏ hoàn toàn án tử hình. Năm 2007, Liên minh
Châu Âu cũng đã ghi nhận ngày 10/10 đồng thời là Ngày Châu Âu Chống lại Án tử
hình.
Những thông tin về sự kiện này nói riêng và
các cuộc vận động chống lại án tử hình nói chung hầu như không được báo chí
trong nước đề cập.
Đó không phải là điều ngạc nhiên, khi Việt Nam
cho đến nay nằm trong số ít các quốc gia vẫn còn duy trì án tử
hình. [4] Đáng nói hơn, cách đây không lâu, thông tin chi tiết về việc thi hành
án tử hình vẫn còn được quan chức Việt Nam tuyên bố trước Liên Hiệp Quốc là “bí
mật quốc gia”, không thể tiết lộ công khai. [5] Ngoài Việt Nam, Trung Quốc
cũng là nước xem các số liệu về án tử hình là bí mật quốc gia, không cho
công bố. [6]
Câu chuyện về án tử hình là một vấn đề gây
tranh cãi ở nhiều nơi trên thế giới. Một trong những lý do phổ biến nhất để nhiều
người vận động chống lại nó là nhằm tránh oan sai. Với những nước như Việt Nam,
vấn đề oan sai lại càng nghiêm trọng.
Những vụ tử tù kêu oan nổi tiếng như Hàn
Đức Long (may mắn được trả tự do) hay Hồ
Duy Hải (bị giam cầm đến nay đã 14 năm) là những minh chứng cho thấy bất
kỳ ai cũng có thể trở thành nạn nhân chết oan dưới con dao công lý bị bẻ cong ở
các thể chế độc tài. [7] [8]
Nhiều năm qua, trong khi nhiều nơi trên thế giới
tổ chức các sự kiện cho ngày 10/10, hoặc cổ súy cho việc chăm sóc sức khỏe tinh
thần, hoặc vận động bãi bỏ án tử, hoặc cả hai, thì ở Việt Nam đây là một ngày
không có ý nghĩa gì đặc biệt.
Điều này có thể sẽ thay đổi trong tương lai,
nhưng vì một lý do không ai ngờ tới.
Hôm qua, 10/10/2021, dư luận trong nước rúng động
với thông tin chính quyền Cà Mau tiêu hủy 15 con chó và một con mèo của một gia đình chạy nạn từ
Long An về. [9]
https://2xjs7y10oiyz26vqxu2hok6y-wpengine.netdna-ssl.com/wp-content/uploads/2021/10/image-6.jpeg
Ông Phạm Minh Hùng
chở đàn chó từ Long An về Cà Mau tránh dịch. Ảnh được lan truyền trên mạng xã hội.
Các thông tin cho đến nay đều cho thấy đây là
quyết định tùy tiện và vô nhân đạo, không dựa trên bất kỳ cơ sở khoa học nào.
Trước áp lực của dư luận, người đứng đầu chính quyền địa phương thừa nhận đây
là cách hành xử “có hơi nóng vội”.
Đã có ý kiến cho rằng nên nhân sự kiện đau
lòng này, dành ra ngày 10/10 hàng năm là ngày bảo vệ quyền động vật ở Việt Nam.
Người viết có thiển ý khác. Nếu có thể, hãy
dành ra ngày 10/10 là Ngày Tự vấn.
Trong ngày đó, khi cả thế giới tiến hành các
hoạt động để cổ vũ cho quyền được sống và nâng cao chất lượng sống, thì các
quan chức chính quyền lại thực hiện một quyết định tương phản hoàn toàn với các
giá trị văn minh mà thế giới theo đuổi.
Việc giết hại các con chó và mèo, những vật
nuôi được nhiều người xem như người thân trong gia đình, chắc chắn gây ra những
tổn hại tinh thần nghiêm trọng đến gia đình chủ nuôi. Nó khiến cả những người
xa lạ, thậm chí những ai trước nay không ưa chó mèo, cũng phải thấy sốc.
Và trong câu chuyện này, dù đây là sự sống của
những con vật bị tước đoạt, nhưng nó đại diện cho một bức tranh chung về sự sống
bị xem thường, bị rẻ rúng của những con người trong hoàn cảnh không may mắn, đặc
biệt trong khủng hoảng.
Dưới chính sách phong tỏa cực đoan, họ bị nhốt
chặt một chỗ, cạn kiệt mọi nguồn lực, lâm vào cảnh khốn cùng, chất lượng cuộc sống
ở mức tối thiểu cũng không còn được đảm bảo. Cảnh hàng chục nghìn người lao động
nghèo cùng nhau tháo chạy khỏi các “nhà tù thành phố” để được
về quê là một minh chứng không thể chối cãi của thảm họa chống dịch. [10]
Điểm sáng duy nhất từ các cuộc tháo chạy đau
lòng này là lòng nhân ái ngập tràn khắp nơi, khi những người xa lạ sẵn sàng
giúp đỡ nhau, và những người nghèo khổ đến cùng cực vẫn không bỏ rơi những con
chó, con mèo của mình.
Cách hành xử của nhiều cán bộ chính quyền dập
tắt hoàn toàn nhân tính đó.
Nơi không tiếp nhận người dân về quê, [11] nơi bắt buộc những người nghèo khổ này phải trả các chi phí xét
nghiệm, cách ly, [12] và nơi thì sẵn sàng giết bỏ những con vật vô tội mà họ
xem như người thân của mình.
Đó tất nhiên không chỉ là vấn đề của chính quyền
địa phương.
Chính sách “chống dịch như chống giặc” cùng
các quy định mơ hồ, kèm theo đó là thái độ vô trách nhiệm, đổ
hết tội lỗi cho các địa phương là phong cách lãnh đạo nhất quán của
chính quyền trung ương trong suốt khủng hoảng. [13]
Nếu cái chết tức tưởi của những con vật hiền
lành, lương thiện đủ làm lay động nhiều người, ngày 10/10 nên được ghi dấu lại
như một ngày kỷ niệm riêng của người Việt Nam.
Đó là ngày mà mỗi người Việt Nam có thể tự hỏi,
trong nấc thang văn minh của thế giới, đất nước này còn đang kẹt ở bậc nào, và
ai đang níu chân chúng ta ở dưới những bậc thang đó.
Chú thích
1. World Federation for Mental Health.
(2020, April 6). World Mental Health Day History.
https://wfmh.global/world-mental-health-day/
2. 19th World Day Against the
Death Penalty. (2021, September 10). WCADP.
https://worldcoalition.org/campagne/19th-world-day-against-the-death-penalty/
3. Presentation & History.
(2021, September 10). WCADP.
https://worldcoalition.org/who-we-are/presentation-history/
4. Al Jazeera. (2021, April 21). China,
Middle East dominate 2020 list of top executioners: Report. Death Penalty
News | Al Jazeera.
5. Linh, T. H. (2019, February
18). Bộ Tư Pháp: Số liệu án tử hình là bí mật quốc gia. Luật Khoa Tạp
Chí.
https://www.luatkhoa.org/2019/01/bo-tu-phap-so-lieu-an-tu-hinh-la-bi-mat-quoc-gia/
6. Amnesty International. (2021, October
11). Death penalty in 2019: Facts and figures.
https://www.amnesty.org/en/latest/news/2020/04/death-penalty-in-2019-facts-and-figures/
7. Trai, N. N. (2017, January 10). LS
Ngô Ngọc Trai: Hồi ký vụ án Hàn Đức Long – Kỳ 1. Luật Khoa Tạp Chí.
https://www.luatkhoa.org/2017/01/ls-ngo-ngoc-trai-hoi-ky-vu-an-han-duc-long-ky-1/
8. Long Vi, T. (2018, September
23). 9 điều cần biết về tử tù Hồ Duy Hải. Luật Khoa Tạp Chí.
https://www.luatkhoa.org/2017/12/9-dieu-can-biet-ve-tu-tu-ho-duy-hai/
9. VnExpress. (2021, October 10). Tiêu
huỷ 15 con chó do “áp lực chống dịch.” vnexpress.net.
10. R. (2021, October 5). COVID-19:
vì sao người lao động ngoại tỉnh tháo chạy khỏi TPHCM? Radio Free
Asia.
https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/covid-19-why-do-people-flee-hcmc-10052021132044.html
11. Dương, H. (2021, October 2). An
Giang không tiếp nhận thêm công dân về quê tự phát. PLO.
12. Bình B. L. L. (2021, October
6). Người về quê Tiền Giang chịu tất cả chi phí cách ly, xét nghiệm
Covid-19. Báo Thanh Niên.
13. Chính, Y. K. (2021, September
8). Phải chờ bao lâu nữa mới có “Dân hỏi – Thủ tướng trả lời”? Luật
Khoa Tạp Chí.
https://www.luatkhoa.org/2021/09/phai-cho-bao-lau-nua-moi-co-dan-hoi-thu-tuong-tra-loi/
No comments:
Post a Comment