Thỏa thuận giúp Trung Quốc tăng ảnh hưởng ở Trung
Đông
Vũ Hoàng (Theo SCMP)
Thứ sáu, 17/3/2023, 05:00 (GMT+7)
https://vnexpress.net/thoa-thuan-giup-trung-quoc-tang-anh-huong-o-trung-dong-4580253.html
Việc Trung Quốc đứng ra làm trung gian cho Iran và Arab Saudi nối lại quan hệ cho thấy ảnh hưởng ngày
càng rõ nét của Bắc Kinh ở Trung Đông.
Sau hơn 4 thập kỷ đối đầu do những chia rẽ sâu sắc về chính trị, tôn
giáo, Arab Saudi và Iran cuối tuần trước thống nhất khôi phục quan hệ ngoại
giao và mở lại đại sứ quán của nhau theo thỏa thuận được ký kết tại Bắc Kinh,
Trung Quốc.
Theo giới quan sát, sự kiện mang tính bước ngoặt này một lần nữa nhấn mạnh
vai trò cũng như tầm ảnh hưởng của Trung Quốc ở Trung Đông, vào thời điểm dấu ấn
Mỹ ngày càng mờ nhạt tại khu vực.
Đại diện Arab Saudi
(trái), Trung Quốc (giữa) và Iran trong lễ ký thỏa thuận tại Bắc Kinh ngày
10/3. Ảnh: Reuters.
Dù Bắc Kinh đã không ngừng tăng cường ảnh hưởng ở Trung Đông trong thập
niên qua, giới ngoại giao vẫn bất ngờ trước thông tin về 4 ngày hội đàm giữa
Trung Quốc và đại diện hai nước giúp dẫn tới thỏa thuận khôi phục quan hệ.
"Việc Bắc Kinh làm trung gian cho
nỗ lực thiết lập lại quan hệ ngoại giao giữa các quốc gia là một bước phát triển
đáng hoan nghênh nhưng cũng gây bất ngờ", John
Calabrese, giám đốc dự án Trung Đông - châu Á thuộc Viện nghiên cứu Trung
Đông, trụ sở tại Mỹ, nhận xét. "Rạn nứt giữa Riyadh và Tehran từng
được cho là thách thức khó giải quyết nhất đối với Bắc Kinh. Quan trọng hơn cả,
nó còn cản trở đà mở rộng kinh tế và tham vọng ngày càng lớn của Trung Quốc ở
Vùng Vịnh".
Các cuộc đàm phán được các bên tiến hành bí mật,
cho đến khi một tuyên bố được đưa ra hôm 10/3. Đại diện ba bên tham gia đàm
phán gồm có Thư ký Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran Ali Shamkhani,
Cố vấn An ninh Quốc gia Arab Saudi Musaed bin Mohammed al-Aiban và nhà
ngoại giao hàng đầu Trung Quốc Vương Nghị. Tehran và Riyadh cũng cảm ơn
chính phủ Trung Quốc đã tổ chức tiến trình này.
Iran, nơi có
đông người Hồi giáo dòng Shiite sinh sống, và Arab Saudi, nơi
nhánh Hồi giáo dòng Sunni chiếm ưu thế, đã bất hòa trong nhiều năm.
Quan hệ hai nước bắt đầu căng thẳng từ năm 1979, khi các giáo sĩ dòng
Shiite lật đổ triều đại Pahlavi trong Cách mạng Hồi giáo Iran. Riyadh lo sợ cuộc
cách mạng sẽ lan rộng và Tehran có thể tạo ảnh hưởng lớn hơn ở Trung Đông. Hai
quốc gia cũng không có cùng quan điểm trong các cuộc xung đột khác tại khu vực
như nội chiến Syria, Yemen.
Arab Saudi năm 2016 xử tử giáo sĩ dòng Shiite Nimr al-Nimr, châm ngòi
cho làn sóng biểu tình của các tín đồ Hồi giáo tại Iran. Sau khi người biểu
tình Iran tấn công cơ quan đại diện ngoại giao của Arab Saudi, hai nước cắt
quan hệ ngoại giao.
Tuvia Gering, nhà nghiên cứu tại Trung tâm
Chính sách Israel - Trung Quốc thuộc Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia, trụ sở tại
Tel Aviv, nhận định xung đột kéo dài giữa Iran và Arab Saudi chắc chắn sẽ ảnh
hưởng đến lợi ích của Trung Quốc, vì thế làm trung gian cho thỏa thuận khôi phục
quan hệ giữa hai nước rõ ràng là một bước đi đúng đắn.
Fan Hongda, giáo sư tại Viện Nghiên cứu
Trung Đông thuộc Đại học Nghiên cứu Quốc tế Thượng Hải, nhận định việc đưa hai
"kình địch" Arab Saudi và Iran ngồi vào bàn đàm phán thành công là điều
không phải nước nào cũng có thể làm được. Nga, Oman và Iraq từng nỗ lực làm cầu
nối cho hai bên nhưng đều không thành công.
"Một lý do khiến Trung Quốc có thể đạt kết quả,
trong khi các bên khác thất bại là bởi họ nắm trong tay nhiều đòn bẩy
hơn", chuyên gia Gering nói.
Theo ông, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của cả Arab Saudi
và Iran, nên có rất nhiều lợi ích để cho đi hoặc giữ lại. "Chúng ta không biết Trung Quốc đã đưa ra những gì
cho mỗi bên để thúc đẩy thỏa thuận, nhưng họ chắc chắn có thứ mà cả hai nước đều
cần", Gering đánh giá.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 11/3 cho hay thỏa thuận Iran - Arab Saudi
là minh chứng rõ nét nhất cho nỗ lực giải quyết xung đột thông qua ngoại giao.
Nó cũng mang đến lợi ích cho các quốc gia khi họ "loại
bỏ can thiệp từ bên ngoài và tự nắm lấy vận mệnh của mình".
"Trung Quốc phản đối cạnh tranh địa
chính trị ở Trung Đông, sẽ không tìm cách lấp đầy 'khoảng trống quyền lực' và
phân chia bè phái tại khu vực", thông báo từ Bộ Ngoại giao Trung Quốc có đoạn.
Giáo sư Fan Hongda cho rằng
khi thúc đẩy thành công nỗ lực hòa giải giữa Arab Saudi và Iran, Trung Quốc có
thể nhận được nhiều kỳ vọng hơn trong giải quyết những vấn đề khó khăn tại
Trung Đông.
Theo Nadeem Ahmed Moonakal, học giả tại
một viện nghiên cứu quốc tế về Iran ở thủ đô Riyadh, Arab Saudi, Tehran năm qua
đã phải đối mặt với tình trạng bị cô lập về ngoại giao sau khi phong trào biểu
tình chống chính phủ bùng phát. Mặt khác, bế tắc trong quá trình đàm phán thỏa
thuận hạt nhân với Mỹ đã làm tiêu tan hy vọng các biện pháp trừng phạt kinh tế
được gỡ bỏ với họ.
"Giữa bối cảnh địa chính trị toàn
cầu thay đổi, Trung Quốc có vị trí đặc biệt trong khu vực và Bắc Kinh có chung
lợi ích với Arab Saudi lẫn Iran. Trung Quốc đã mở rộng đáng kể hiện diện ở
Trung Đông bằng cách tăng cường hợp tác với các cường quốc khu vực", Moonakal
cho biết.
Theo học giả này, thỏa thuận Iran - Arab Saudi là một
bước tiến quan trọng và sẽ được nhìn nhận như một chiến thắng ngoại giao lớn của
Trung Quốc. "Điều này đặc biệt phản ánh ảnh hưởng kinh tế và ngoại
giao không ngừng gia tăng của Bắc Kinh ở Trung Đông", ông nói.
Zhu Feng, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Nam Kinh, nhận
định việc Trung Quốc thúc đẩy thỏa thuận giữa Arab Saudi và Iran không chỉ tốt
cho Trung Đông, mà còn có lợi cho Sáng kiến Vành đai và Con đường của Bắc Kinh,
nỗ lực thúc đẩy thương mại thông qua phát triển cơ sở hạ tầng toàn cầu.
"Nhưng Washington chắc chắn sẽ
coi bước đi này là dấu hiệu cho thấy Trung Quốc đang muốn leo thang cạnh tranh
địa chính trị với Mỹ tại Trung Đông", ông lưu ý thêm.
Phát biểu khép lại các phiên đàm phán, ông Vương Nghị cho biết thỏa thuận
là một "thắng lợi của đối thoại và hòa bình", cho thấy "khủng hoảng
Ukraine không phải vấn đề duy nhất mà thế giới đang phải đối mặt".
Phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng John Kirby trong khi
đó bác bỏ ý kiến cho rằng Mỹ đang rút lui khỏi Trung Đông, đồng thời bày tỏ
hoài nghi về mức độ bền vững của thỏa thuận do Bắc Kinh làm trung gian.
Theo giới phân tích, còn quá sớm để đánh giá tác động
từ thỏa thuận đối với Trung Quốc tại khu vực. Riyadh được cho là đã yêu cầu
Washington đảm bảo an ninh và hỗ trợ chương trình hạt nhân dân sự của mình,
trong khi Mỹ đang tìm cách làm trung gian cho tiến trình thiết lập quan hệ ngoại
giao giữa Arab Saudi và Israel.
"Bước đột phá vừa qua chắc chắn
là mới lạ, nhưng nó không phải thỏa thuận Trại David", Gering
nói, đề cập đến các cuộc đàm phán năm 1978 đã thiết lập khuôn khổ cho một hiệp
ước hòa bình lịch sử giữa Israel và Ai Cập.
"Trung Quốc sẽ
làm gì nếu mọi thứ diễn biến theo hướng tồi tệ hơn và một cuộc xung đột nổ
ra?", ông đặt câu hỏi. "Bài kiểm tra thực sự đối với ảnh hưởng
của Trung Quốc trong khu vực sẽ là liệu họ có thể nhận trách nhiệm với những thất
bại, giống như thành công ngày hôm nay hay không?".
=============================
Trung Quốc
giúp Arab Saudi, Iran khôi phục quan hệ
Arab Saudi cùng Iran cho biết Trung Quốc tổ chức và ủng hộ các cuộc đàm
phán khôi phục quan hệ giữa hai quốc gia Trung Đông.
.
Trung Quốc
nói không toan tính khi giúp Iran, Arab Saudi khôi phục quan hệ
Trung Quốc tuyên bố không cố gắng lấp chỗ trống nào ở Trung Đông hay có
toan tính ngầm khi giúp Iran và Arab Saudi khôi phục quan hệ.
.
Nguy cơ khi Mỹ - Trung đóng
băng đối thoại
Đối thoại giữa Mỹ và Trung Quốc gần như đóng băng, khiến hai nước ngày
càng xa rời, làm tăng nguy cơ xung đột bất ngờ biến thành khủng hoảng.
Vũ Hoàng (Theo SCMP)
No comments:
Post a Comment