The Economist
Đỗ Đặng Nhật Huy, biên
dịch
https://nghiencuuquocte.org/2023/03/06/the-gioi-hom-nay-06-03-2023/
Người biểu tình Hy Lạp đã đụng độ với cảnh
sát trong các cuộc xuống đường tại Athens xoay quanh vụ tai nạn tàu hỏa khiến
ít nhất 57 người thiệt mạng hôm thứ Ba. Công nhân đường sắt đã đình công từ thứ
Năm. Người Hy Lạp cho rằng chính phủ và các công ty tàu hoả đã bỏ bê đầu tư dẫn
đến những lỗi an toàn không đáng có. Viên trưởng ga đã đưa hai đoàn tàu chạy
trên cùng một đường ray vừa bị buộc tội gây nguy hiểm tính mạng người khác và
làm gián đoạn giao thông công cộng.
Sau hơn một thập niên thảo luận, các nhà đàm
phán tại Liên Hợp Quốc đã đạt đồng thuận về một hiệp ước bảo vệ các đại
dương. Hiệp ước Biển khơi sẽ đưa 30% vùng biển quốc tế trên thế giới thành
các khu vực được bảo vệ cho tới năm 2030 nhằm bảo tồn sinh vật biển. Đây là hiệp
ước đại dương đầu tiên được ký kết kể từ năm 1982.
Tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử
Quốc tế, Rafael Grossi, cho biết các cuộc đàm phán với tổ chức năng lượng
nguyên tử của Iran tỏ ra “mang tính xây dựng.” Cuộc gặp diễn ra sau khi
Iran làm giàu uranium tới độ tinh khiết 83,7%, gần bằng mức đủ chế tạo vũ khí hạt
nhân, tại cơ sở hạt nhân Fordow. Ông Grossi nói Iran đã đồng ý tăng cường kiểm
tra tại địa điểm ngầm và sẽ khôi phục các thiết bị thanh sát mà nước này dỡ bỏ
trước đó.
Thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu cho
biết việc bộ trưởng tài chính cực hữu trong chính phủ ông, Bezalel Smotrich,
kêu gọi “xóa sổ” thị trấn Huwara của Palestine là “không phù hợp.” Bình luận của
ông Smotrich đã gây ra biểu tình ở Israel và nước ngoài. Ông Smotrich sẽ phát
biểu tại một hội nghị ở Washington vào tuần tới, nhưng các nhóm nhân quyền đang
kêu gọi hủy bỏ thị thực của ông.
Cảnh sát Pakistan dường như đã cố gắng
nhưng không bắt được Imran Khan, cựu thủ tướng từ nhiệm vào tháng 4 năm ngoái,
tại nhà riêng của ông ở Lahore. Lệnh truy nã ông Khan liên quan đến cáo buộc
không kê khai và bán lại quà tặng công vụ. Nhưng ông Khan còn mắc các cáo buộc
từ khủng bố đến tham nhũng. Nhà chức trách có thể đang muốn thử phản ứng của những
người ủng hộ ông nếu ông bị bắt.
Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường công
bố mục tiêu tăng trưởng GDP “khoảng 5%” tại cuộc họp thường niên của
Nhân Đại. Đây là mục tiêu thấp nhất trong hơn 25 năm qua. Bài phát biểu của ông
Lý nhấn mạnh đến ổn định kinh tế khi Trung Quốc kết thúc ba năm chống dịch làm
tổn hại đến kinh tế. Chi tiêu quân sự sẽ tăng 7,2%, cao hơn một chút so với
7,1% của năm ngoái.
Con số trong ngày:
2,7 triệu, là số lượng ô tô ở Baghdad. Song đường sá ở thủ đô của Iraq chỉ đủ
phục vụ 200.000 xe.
TIÊU ĐIỂM
Iran bị phát hiện làm giàu uranium
Một cuộc khủng hoảng về chương trình hạt nhân
của Iran lại đang âm ỉ. Tuần trước, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA)
đã xác nhận phát hiện uranium được làm giàu tới độ tinh khiết 83,7% vào cuối
tháng 1, gần bằng mức chế tạo vũ khí hạt nhân, tại cơ sở hạt nhân Fordow.
Trong chuyến đi tới Iran hôm thứ Bảy, tổng
giám đốc IAEA Rafael Grossi cho biết Iran đã đồng ý khôi phục máy ảnh và các
thiết bị thanh sát khác vốn bị nước này loại bỏ khỏi các địa điểm hạt nhân từ
năm ngoái. Nhưng bấy nhiêu có thể là không đủ ngăn các chính phủ phương Tây lên
án Iran trong cuộc họp của hội đồng IAEA tại Vienna vào thứ Hai.
Tuần trước, giám đốc CIA Bill Burns nói Iran vẫn
chưa quyết định chế tạo vũ khí hạt nhân, nhưng đủ khả năng chế tạo một cách
nhanh chóng. Tại thời điểm năm 2018, khi Donald Trump xé bỏ thỏa thuận hạt nhân
đa quốc gia, Iran phải mất 12 tháng mới sản xuất đủ nguyên liệu phân hạch cho một
quả bom. Giờ đây họ chỉ cần 12 ngày.
Phe đối lập Thổ Nhĩ Kỳ không thể thống nhất về một ứng
viên chung
Liên minh đối lập chính của Thổ Nhĩ Kỳ, gồm
sáu đảng do Đảng Nhân dân Cộng hòa (CHP) và đảng İYI đứng đầu, đáng lẽ phải thoải
mái bước vào cuộc bầu cử tổng thống ngày 14 tháng 5. Người đương nhiệm Recep
Tayyip Erdogan đang chịu nhiều áp lực khi tăng trưởng kinh tế chậm lại và lạm
phát lên tới 55%, bên cạnh các chỉ trích về phản ứng cứu hộ chậm chạp sau động
đất vào tháng trước.
Nhóm đối lập trên, được gọi là “liên minh sáu
người,” dự kiến sẽ chọn Kemal Kilicdaroglu, lãnh đạo của CHP, làm ứng viên tổng
thống vào thứ Hai. Nhưng hôm 3 tháng 3, lãnh đạo của İYI, Meral Aksener, đã
tuyên bố rút khỏi liên minh và từ chối ủng hộ ông Kilicdaroglu.
Năm đảng còn lại dự kiến vẫn sẽ đề cử ông
Kilicdaroglu. Bà Aksener có thể lựa chọn tự mình ra tranh cử, hòa giải với ông
Kilicdaroglu, hoặc thậm chí là bắt tay với ông Erdogan. Với chia rẽ trong nội bộ
phe đối lập như vậy, ông Erdogan hẳn đang xoa tay.
Chile quyết tâm sửa hiến pháp
Người Chile đã thẳng thừng bác bỏ một phiên bản
mới của hiến pháp vào cuối năm ngoái, với 62% bỏ phiếu chống lại đề xuất. Nhưng
một ủy ban mới sẽ thử lại vào thứ Hai tuần này.
Với 388 điều khoản, bản hiến pháp được đề xuất
thuộc hàng dài nhất thế giới. Có phạm vi bao trùm hơn so với hầu hết các hiến
pháp trên thế giới, nó được phát triển trong một năm sau các cuộc biểu tình lớn
làm chao đảo Chile năm 2019. Được thiết kế bởi một “hội nghị lập hiến” có đầy
những người cánh tả (và được hậu thuẫn bởi tổng thống Gabriel Boric), nó công
nhận quyền đình công của công đoàn và làm suy yếu luật sở hữu tài sản, bên cạnh
các điều khoản khác. Giới kinh tế ước tính hiến pháp mới sẽ làm tăng chi tiêu của
chính phủ lên tới 14% GDP.
Một nửa trong số 24 chuyên gia được giao nhiệm
vụ soạn thảo phiên bản lần này là do quốc hội chỉ định, một phần là để kiềm chế
sự cực đoan của bản dự thảo trước đó. Họ có đến tháng 5, khi một hội đồng hiến
pháp được bầu để soạn thảo văn kiện cuối cùng. Người dân Chile sẽ bỏ phiếu
trưng cầu vào tháng 12.
Hội nghị quốc tế bàn về chỉnh sửa gen người
Hội nghị Thượng đỉnh Quốc tế lần thứ ba về Chỉnh
sửa Gen người sẽ khai mạc vào thứ Hai tại London. Ngay trước sự kiện năm 2018,
một nhà nghiên cứu Trung Quốc thông báo đã tạo ra những đứa trẻ chỉnh sửa gen đầu
tiên trên thế giới — một động thái bị lên án gay gắt. Sẽ không có tin sốc nào tại
hội nghị thượng đỉnh năm nay, cho thấy cả hy vọng và lo ngại, đặc biệt khi công
nghệ này trở nên phổ biến hơn.
Về mặt hy vọng, chỉnh sửa gen đang tạo ra các
thế hệ thuốc hoàn toàn mới có thể nhắm vào một hoặc nhiều gen. Một loại thuốc
mang tên exa-cel, được dùng điều trị bệnh hồng cầu hình lưỡi liềm, đang được
các cơ quan quản lý Mỹ và Châu Âu xem xét. Khó có thể tưởng tượng được tiến độ
nhanh tới vậy vào năm 2015, thời điểm tổ chức hội nghị thượng đỉnh đầu tiên.
Nhưng lo ngại cũng rất đáng kể. Thực hiện những
thay đổi di truyền lên bộ gen người là một vấn đề đạo đức lớn; bên cạnh khả
năng xuất hiện một mầm bệnh do chỉnh sửa gen. Các nhà khoa học rất muốn thảo luận
về cách ngăn chặn những nỗi kinh hoàng đã thấy trong các sản phẩm khoa học viễn
tưởng.
No comments:
Post a Comment