NHÀ CÁCH MẠNG PHAN CHÂU TRINH NHƯ TÔI ĐÃ HIỂU
(Nhân ngày giỗ thứ 97 của cụ Phan Châu Trinh
24/3/2023)
Ngày 21/3/2006 báo Nhân dân đã đăng một bài của
nhà văn Nguyên Ngọc, tán thành ý kiến của 2 người đồng chí thân thiết nhất của
Phan Châu Trinh (PCT) là Huỳnh Thúc Kháng và Trần Quý cáp, rằng “PCT là NHÀ
CÁCH MẠNG ĐẦU TIÊN của VN”, chứ không chỉ là nhà giáo dục, nhà văn hóa, nhà yêu
nước hay chiến sĩ giải phóng dân tộc…như nhiều người quan niệm.
Nhà văn Nguyên Ngọc giải thích 2 chữ “Cách mạng”
của PCT ở chỗ “không chỉ dừng lại ở vấn đề độc lập dân tộc”, “ông chủ trương một
cuộc cách mạng xã hội chứ không chỉ là một cuộc chiến đấu chống ngoại xâm”,
“ông chủ trương đưa dân tộc lên tầm cao mới, để hội nhập cùng thế giới mới,
phát triển trong thế giới mới đó”, “nhà cách mạng là người chủ trương và thực
hiện một cuộc thay đổi tận gốc xã hội, chuyển từ một xã hội này sang một xã hội
khác, khác tận gốc, về cơ bản”.
Cảm ơn 2 chữ “CÁCH MẠNG” rất chính xác về PCT,
nhưng nếu chỉ mô tả tư tưởng của PCT sơ lược như vậy e có thể bị hiểu cũng
tương tự như con đường của “nhà cách mạng" Hồ chí Minh chăng ?
Thực ra nhà Cách Mạng PCT khác hẳn với nhà
cách mạng HCM ở 2 điểm mấu chốt cực kỳ quan trọng:
1/
Về CON ĐƯỜNG CỨU NƯỚC: Muốn cứu nước phải hiểu
nguyên nhân tại sao nước mình lại hèn yếu để chịu phận nô lệ trước ngoại bang?
Vì chênh nhau một tầm văn minh ! Nếu không nâng được tầm văn minh mà muốn đánh
thắng kẻ mạnh hơn mình gấp bội thì phải nhờ cậy sức mạnh của nước khác, thì rốt
cuộc kẻ đã giúp mình sẽ lại ngồi lên đầu mình, “nhân dân vẫn cứ là cái lưng con
ngựa chi thay người cưỡi mà thôi”.
Vì “mẫu quốc” là nước ở tầm văn minh cao hơn
nên có những mặt tốt, có những nhân vật và tổ chức dân chủ, hiện đại.
Muốn nâng tầm văn minh thì tốt nhất là khai
thác mặt tốt, mặt dân chủ-hiện đại của “Mẫu quốc” để nâng dần trình độ của
mình, và đấu tranh để cải biến dần mặt xấu của nó. Chế độ Thực dân chỉ là một
giai đoạn nhất thời của lịch sử, nó sẽ tự mất đi khi nhân loại dần được “toàn cầu
hóa” để thu dần khoảng cách về tầm văn minh giữa các dân tộc.
Vậy muốn giành độc lập
không được nhờ sức mạnh của nước khác, và giành độc lập chỉ là công đoạn sau
cùng. Điều này hoàn toàn đối lập với con đường CS của HCM và con đường của nhà
ái quốc Phan Bội Châu. (Nhưng PCT luôn tìm sự ủng hộ lẫn nhau với HCM và PBC).
2/
VỀ DÂN CHỦ HÓA XÃ HỘI: Trong mục đích xây dựng
xã hội mới thì PCT có cái nhìn toàn cục, kết hợp cả Đông và Tây, cả văn
hóa-giáo dục với chính tri-kinh tế, nhưng đã phát hiện nhu cầu cốt lõi nhất là
nhu cầu DÂN CHỦ.
Trong khi còn tạm thời chấp nhận sự thống trị
của Pháp thì PCT đã kiên quyết chống chế độ Quân chủ Phong kiến của nhà Nguyễn
mà Pháp còn lợi dụng để nô dịch dân Việt.
Vào đầu thế kỷ 20, trong
quá trình cư trú tại Pháp, tư tưởng Phan Châu Trinh đã chuyển biến từ CHỦ NGHĨA DÂN TỘC thành CHỦ NGHĨA
DÂN TỘC-DÂN CHỦ (nationalisme démocratique).
Trong bài nói chuyện tại Sài-gòn cuối năm 1925
với chủ đề “QUÂN TRỊ chủ nghĩa và DÂN TRỊ chủ nghĩa”, ông phân tích về Viện Dân
biểu (Chambre des députés), tức Hạ nghị viện của nước Pháp như sau:
“Bởi vì trong hạ-nghị-viện thế nào cũng có hai
đảng, một đảng tả, một đảng hữu; nếu cái đảng tả chiếm số nhiều mà cầm quyền
trong nước, thì đảng hữu nó xem xét chỉ trích, cho nên có muốn làm bậy cũng khó
lắm.” (Tây-Hồ Phan-Châu-Trinh, Bài diễn thuyết Quân trị chủ nghĩa và Dân trị chủ
nghĩa, Chân Phương ấn quán, Hà Nội 1926).
Do nhận thức “DÂN CHỦ=HỢP TÁC TẢ-HỮU”, trong
thực tế Phan Châu Trinh đã tìm cách tạo ra một liên minh tả-hữu giữa những người
Việt yêu nước.
Điều đáng tiếc là sau khi
PCT qua đời, trước sự công phá của phe cực hữu (thực dân) lẫn phe cực tả (cộng
sản), liên minh này đã bị phá vỡ. Đó chính là nguyên nhân
sâu xa dẫn đến hai cuộc chiến tranh dẫm máu và việc thiết lập chế độ toàn trị cộng
sản tại Việt Nam.
Theo PCT 2 phe đối lập Tả-Hữu không phải chỉ
chấp nhận nhau mà rất cần có nhau, kẻ đối lập chính là ân nhân giúp mình ngày
càng hoàn thiện. Trước đây cả Thế kỷ PCT chẳng những đã thấy nhu cầu cấp thiết
phải Dân chủ hóa xã hội mà còn có quan niệm “rất cần có đối lập” để tự hoàn thiện
mình, thì chủ nghĩa CS đến mãn đời cũng không thể có được.
KẾT LUẬN:
Phan Châu Trinh chính là nhà tư tưởng kiệt xuất,
về cả con đường cứu nước và Văn minh hóa xã hội. Ba khẩu hiệu nổi tiếng “Khai Dân
Trí, chấn Dân khí, Hậu Dân sinh” chỉ là ba công việc cụ
thể để thực hiện hai lý tưởng rất lớn kia mà thôi.
Nói về Cách mạng thì như thế mới đáng là CÁCH
MẠNG TIỀN PHONG, chẳng những vượt trước thế kỷ mình đang sống mà vượt trước cả
nhiều thế kỷ về sau. Nhưng nhà Cách mạng kiệt xuất và thánh thiện ấy chưa thể
thành công trước một trào lưu còn rất thiển cận và thực dụng như xã hội VN lúc
bấy giờ ! ( Nên bây giờ, phải đối mặt với một thực tiễn độc quyền, mất gốc, lai
căng, hỗn loạn và phụ thuộc Tàu rất khó gỡ ra !).
Nếu VN biết theo PCT ?...Ôi ! Ước mơ...! Nhưng
Lịch sử chẳng bao giờ có chữ… NẾU ấy ! Vấn đề là phải biết bài học của quá khứ
để nhìn ra con đường và cách ứng xử xán lạn nhất cho ngày hôm nay !
H.S.P. (24/3/2023)
Hình :
https://www.facebook.com/photo?fbid=2109214472618986&set=pcb.2109212749285825
https://www.facebook.com/photo?fbid=2109219159285184&set=pcb.2109212749285825
https://www.facebook.com/photo?fbid=2109219679285132&set=pcb.2109212749285825
https://www.facebook.com/photo?fbid=2109219815951785&set=pcb.2109212749285825
https://www.facebook.com/photo?fbid=2109220005951766&set=pcb.2109212749285825
No comments:
Post a Comment