CẤM CÔNG BỐ Ý KIẾN PHẢN BIỆN

Cấm công bố ý kiến phản biện
gửi bởi Lord of the Dark vào ngày Chủ nhật Tháng 8 09, 2009 1:00 am
http://www.vneconomist.net/forums/viewtopic.php?f=30&t=275

Báo Pháp luật TP.HCM đưa tin về Quyết định 97 của Thủ tướng có hiệu lực từ ngày 15/09/2009, theo đó các tổ chức khoa học công nghệ:
[...] nếu có ý kiến phản biện về đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, nhà nước cần gửi ý kiến phản biện đó cho cơ quan Đảng, nhà nước có thẩm quyền, không được công bố công khai với danh nghĩa hoặc gắn với danh nghĩa của tổ chức khoa học công nghệ [...]
Bài báo cũng nói, theo lời ông Hoàng Ngọc Doanh – Phó Trưởng ban chính sách nhân lực và hệ thống tổ chức KH&CN, Viện Chiến lược và chính sách KHCN (Bộ KH&CN), rằng quyết định này hoàn toàn thống nhất với Luật KH&CN năm 2000 và Nghị định 81/2002 quy định chi tiết thi hành luật này. Theo đó “các tổ chức KH&CN cá nhân được phép phản biện về đường lối, chủ trương, chính sách. Nhưng thông tin phản biện phải được gửi đến cơ quan có thẩm quyền, cơ quan Nhà nước có trách nhiệm trả lời”.
Lẽ dĩ nhiên pháp luật phải điều chỉnh những hành vi gây thiệt hại cho người khác nhằm mục đích bảo vệ lợi ích của các cá nhân trong xã hội. Tuy nhiên, trên quan điểm kinh tế học, Quyết định này đặt ra hai câu hỏi. Thứ nhất, việc phản biện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước có gây ra thiệt hại cho xã hội không? Thứ hai, nếu nó có gây ra thiệt hại, thì quy định “không được công bố” có hiệu quả không?

Phản biện có gây thiệt hại?
Trước hết hãy xem xét trường hợp những phản biện đúng. Điều này có nghĩa là các chủ trương, đường lối chính sách hiện hành là sai, hoặc nếu áp dụng những ý kiến phản biện đó thay thế cho chính sách hiện hành thì sẽ đem lại sự cải thiện phúc lợi xã hội. Trong trường hợp này, việc cấm công bố ý kiến phản biện là không cần thiết. Ý kiến phản biện đúng chỉ đem lại sự cải thiện Pareto.
Thật ra ngay cả khi ý kiến phản biện đúng và đem lại cải thiện Pareto, thì nó vẫn gây ra thiệt hại cho những người đang hưởng lợi từ chính sách hiện hành. Tuy nhiên thiệt hại này không nên là lý do cấm công bố ý kiến phản biện đúng, vì nếu áp dụng nguyên tắc cải thiện Pareto tiềm năng, thì những cải thiện cho những nhóm người khác sẽ lớn hơn thiệt hại.
Một thiệt hại nữa là nếu ý kiến phản biện chỉ ra rằng chính sách hiện hành là sai, thì điều này có thể làm giảm uy tín của Chính phủ. Nhưng nếu vì lý do này mà cấm công bố những ý kiến phản biện đúng thì đây là điều kiện tốt để Chính phủ giấu giếm những sai lầm của mình và/hoặc tránh thực hiện những chính sách tốt nhất cho xã hội, nhằm phục vụ lợi ích của một nhóm người nào đó. Một xã hội tiến bộ không nên có một Chính phủ như vậy. Nó trái với nguyên tắc “nhân dân làm chủ”. Ông chủ sẽ không phải là ông chủ đúng nghĩa nếu những tên đầy tớ không cho phép ông ta biết những sai lỗi của họ.

Bây giờ hãy xem xét những phản biện sai, hay những phản biện mà nếu áp dụng nó sẽ làm giảm phúc lợi xã hội nói chung so với chính sách hiện hành. Những phản biện sai sẽ không gây ra thiệt hại gì nếu chúng không dẫn đến những hành động mà những hành động này gây thiệt hại cho ai đó. Xin nhắc lại rằng chúng ta đang nói về những phản biện đối với đường lối chính sách của Chính phủ. Từ đó có thể nghĩ ngay đến hai loại hành động từ những phản biện này. Một là Chính phủ áp dụng những phản biện sai đó và gây thiệt hại cho xã hội. Hai là ai đó lợi dụng ý kiến phản biện sai để làm giảm uy tín của Chính phủ.
Hãy xem xét loại hành động thứ nhất: Chính phủ áp dụng ý kiến phản biện sai. Dĩ nhiên, trong trường hợp này ý kiến phản biện sai đem lại thiệt hại cho xã hội. Tuy nhiên, với một quy trình chặt chẽ trong việc thông qua các chính sách, từ khâu lấy ý kiến phản biện của phản biện từ các cơ quan nghiên cứu khác, đến lấy ý kiến các cơ quan quản lý Nhà nước và đại diện nhân dân, thì khả năng áp dụng một ý kiến sai có thể bị loại trừ. Một ý kiến mà được sự chấp nhận rộng rãi của các cơ quan nghiên cứu, quản lý Nhà nước và sự đồng tình của nhân dân thì khó mà làm giảm phúc lợi xã hội được.
Tuy vậy, việc ai đó có thể lợi dụng ý kiến phản biện sai để làm giảm uy tín của Chính phủ là một thiệt hại tiềm năng không thể chối cãi.

Có nên cấm công bố?
Hãy xem xét thiệt hại của Chính phủ do giảm uy tín. Bởi vì ý kiến phản biện là sai nên Chính phủ sẽ không khó khăn gì trong việc bảo vệ uy tín của mình. Các cơ quan nghiên cứu của Chính phủ hay các trường đại học có thể dễ dàng chỉ ra những sai lầm của ý kiến phản biện đó.
Thật ra trong một xã hội mà các cá nhân và tổ chức có quyền tự do ngôn luận, thì ngay khi một ý kiến phản biện sai được đưa ra, sẽ có rất nhiều ý kiến phản biện ngược lại. Và trong một môi trường thông tin hoàn hảo như vậy, việc ai đó lợi dụng ý kiến phản biện sai để làm giảm uy tín của Chính phủ là không thể xảy ra. Bạn đọc có thể băn khoăn về giả định “thông tin hoàn hảo”. Nhưng trong một xã hội mà Chính phủ nắm quyền kiểm soát toàn bộ hệ thống truyền thông như Việt Nam, thì việc Chính phủ tuyên truyền bác bỏ một ý kiến sai lầm hiển nhiên nào đó là việc khá đơn giản.
Ngoài ra ai cũng biết rằng đối với các hàng hóa và dịch vụ gây ra ngoại tác, thì chính sách hiệu quả nhất không phải là cấm, mà là đánh thuế.

Thiệt hại từ luật cấm
Trái ngược với thiệt hại, những lợi ích của phản biện rất khó phủ nhận. Nó đưa ra những ý kiến giúp cải thiện phúc lợi xã hội và buộc Chính phủ phải cẩn thận hơn trong việc thông qua và thực thi các chính sách. Cấm công bố ý kiến phản biện sẽ góp phần đáng kể trong việc tiêu diệt những lợi ích này.
Lẽ dĩ nhiên ở đây Chính phủ không cấm phản biện. Chính phủ chỉ cấm công bố ý kiến phản biện. Người phản biện phải gửi ý kiến phản biện cho cơ quan có thẩm quyền. Có thể tạm thời giả định rằng những ý kiến phản biện thường phát sinh từ tầng lớp trí thức và giới nghiên cứu khoa học. Câu hỏi đặt ra là ai sẽ xem xét và trả lời ý kiến phản biện? Quan chức của cơ quan thẩm quyền? Họ không phải là nhà khoa học và có thể không đủ trình độ để trả lời. Các nhà nghiên cứu của cơ quan có thẩm quyền đó? Họ không phải là những nhà khoa học hoàn toàn khách quan. Những kiến thức của họ sẽ được vận dụng theo hướng có lợi cho mục tiêu chính trị của cơ quan chủ quản mà đôi khi không trùng hợp với lợi ích của nhân dân. Hay ý kiến đó sẽ được gửi đi các cơ quan nghiên cứu khác để xem xét? Như thế thì có khác gì công bố công khai? Khác ở chỗ là nhân dân sẽ không được biết. Những ông chủ hạnh phúc!
Việc cho phép phản biện nhưng cấm công bố cũng tương tự như cho phép suy nghĩ nhưng cấm nói ra. Nó cũng trái với Điều 69 Hiến pháp năm 1992: “Công dân có quyền tự do ngôn luận”.