Việt Nam nhận 15 tỷ
USD để giảm điện than nhưng xây thêm nhà máy: Mỹ ‘sẽ giám sát chặt’
2
tháng 7 2024
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cxe2nr2y958o
Kế
hoạch xây dựng một nhà máy điện than mới ở Việt Nam đang thu hút sự giám sát từ
các nước giàu đã cấp vốn cho gói tài chính trị giá 15 tỷ USD - được thiết kế để
giúp Hà Nội thoát khỏi loại nhiên liệu này.
Mặc
dù Thủ tướng Phạm Minh Chính đặt ra cam kết tham vọng rằng Việt Nam sẽ cắt giảm
điện than tới 70% vào năm 2050, nhưng việc thiếu điện trầm trọng hiện nay đã
khiến Việt Nam tiếp tục cho tái khởi động các dự án nhà máy điện than đang dang
dở, trong đó có Sông Hậu 2
Nhà
máy điện Sông Hậu 2 công suất 2,1 GW, hiện đang được triển khai xây dựng, đã ký
kết thỏa thuận kết nối lưới điện quốc gia và khoản vay gần 1 tỷ USD.
Nhà
máy này do Tập đoàn Toyo Ventures Holding Berhad của Malaysia làm chủ đầu tư.
Việc
xây dựng nhà máy này có thể khiến Việt Nam vi phạm giới hạn sản xuất điện than
được quy định trong thỏa thuận Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP)
trị giá hơn 15,5 tỷ USD được công bố vào năm 2022.
‘Gây
thất vọng và đáng lo ngại’
Một
trang trại điện gió ở Bạc Liêu.
Trao
đổi với BBC News Tiếng Việt, bà Lucy Hummer từ Tổ chức Global Energy Mornit
(GEM) nói rằng việc chính thức triển khai xây dựng nhà máy Sông Hậu 2 "gây
thất vọng và đáng lo ngại vì nhiều lý do".
Trước
hết là vì việc xây dựng nhà máy này đe dọa các kế hoạch giảm công suất điện
than mà Việt Nam đã thiết lập trước đây.
Tiếp
đó, việc này cho thấy Việt Nam ủng hộ một kế hoạch năng lượng dài hạn đi ngược
lại xu hướng từ bỏ than trên toàn cầu.
Việt
Nam đã cam kết giảm một nửa công suất nhà máy than vào năm 2035 và loại bỏ dần
điện than vào năm 2044 để đạt phát thải ròng bằng 0 vào 2050.
Cam
kết nói trên - mà Thủ tướng Phạm Minh Chính đột ngột đưa ra tại Thượng đỉnh kh
hậu (COP26) tại Scotland năm 2021 - được đánh giá là đầy tham vọng nhưng
"vội vàng".
Việt
Nam đang trải qua đợt nắng nóng, khô hạn diện rộng gây thiếu điện nghiêm trọng.
Và một trong các giải pháp mà Việt Nam ngay lập tức dùng để giải quyết tình
hình là tái khởi động các dự án điện than đang dang dở.
Bà
Hummer nhận định rằng cả Việt Nam và chủ đầu tư từ Malaysia nên xem xét lại việc
đặt cược vào tương lai của than ở Đông Nam Á - nơi các khoản tài trợ cho dự án
điện than đang giảm mạnh.
"Các
thỏa thuận tài chính của các đối tác Malaysia sẽ đặt Việt Nam vào thế bị soi
xét kỹ lưỡng do các lo ngại về chính trị, kinh tế, môi trường và sức khỏe cộng
đồng," bà Hummer nhận định.
Việt
Nam được đánh giá là có nguồn năng lượng gió và mặt trời dồi dào vào bậc nhất
trong khu vực.
Do
đó, việc cấp vốn và xây dựng các nhà máy than mới là "không phù hợp với vị
thế quốc gia dẫn đầu khu vực của Việt Nam - về cả công suất năng lượng tái tạo
đang có và tiềm năng," bà Lucy nói với BBC.
"Việc
xây dựng các nhà máy than mới trong nước là không cần thiết do ngày càng có nhiều
nguồn thay thế rẻ hơn và sạch hơn," bà nhấn mạnh.
Nguy
hiểm hơn, công suất điện than mà nhà máy Sông Hậu 2 mang lại sẽ đặt Việt Nam
vào nguy cơ vi phạm các giới hạn được thiết lập bởi gói tài trợ quốc tế trị giá
15 tỷ USD - theo thỏa thuận JETP.
Bà
Lucy Hummer
Thỏa
thuận JETP có quy định rằng Việt Nam sẽ không vượt quá 6 GW công suất điện than
mới.
Đáng
chú ý là, dữ liệu của GEM cho thấy Việt Nam hiện đang có năm dự án điện than
chưa được tài trợ có công suất dự kiến vượt quá 6 GW nói trên, bao gồm Long Phú
1, Na Dương 2, Quảng Trạch 1, Vũng Áng 2 và Sông Hậu 2.
Năm
nhà máy này đã được gia hạn đến tháng 6/2024 để quyết định hoặc tiếp tục triển
khai hoặc hủy bỏ.
"Chính
sách này đặt ngành công nghiệp than vào sự xung đột với quá trình chuyển đổi
năng lượng công bằng, thay vì tạo ra một cơ chế hợp tác trơn tru và bình đẳng,"
bà Lucy nói với BBC.
Kể
từ khi Quy hoạch phát triển điện 8 (PDP8) được phê duyệt vào tháng 5/2023, Việt
Nam đã đưa một nhà máy than mới - Vân Phong 1 và 2 (với công suất dự kiến mỗi tổ
máy là 716 MW) - vào hoạt động.
Bốn
nhà máy khác cũng đã "rục rịch" là Long Phú 1 Na Dương 2, Quảng Trạch
1và Vũng Áng 2.
Cùng
với Sông Hậu 2, nếu tất cả các dự án này đều được vận hành thương mại, Việt Nam
sẽ đạt công suất than vận hành là 33,2 GW theo dữ liệu của GEM, lớn hơn cả dự
báo nêu ra trong PDP8 và các điều khoản của JETP.
Mỹ
‘sẽ giám sát chặt’
Nhà
máy nhiệt điện Phả Lại ở Hải Dương năm 2022
Bộ
Ngoại giao Mỹ cho biết họ và các đối tác quốc tế khác tiếp tục khuyến khích Việt
Nam theo đuổi các mục tiêu nêu ra trong JETP để triển khai năng lượng tái tạo
và chuyển đổi khỏi năng lượng than, theo Bloomberg.
Bộ
Ngoại giao Mỹ cho biết: “Chúng tôi đang theo dõi chặt chẽ các báo cáo về khả
năng xây dựng và vận hành thêm nhà máy than, điều này có thể làm phức tạp thêm
những nỗ lực nói trên.
“Chúng
tôi sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Việt Nam để thực hiện những cải cách cần
thiết, loại bỏ dần việc sản xuất điện đốt than, tăng cường năng lượng tái tạo để
đáp ứng nhu cầu điện, đồng thời huy động nguồn tài chính đã cam kết để đạt được
những mục tiêu này.”
Việc
Việt Nam tiếp tục xây dựng nhà máy điện than Sông Hậu 2 càng cho thấy rõ hơn những
hạn chế của mô hình JETP, theo nhận định của Bloomberg.
Theo
thỏa thuận này, Liên minh châu Âu, Anh, Mỹ, Nhật Bản và các quốc gia khác đã đồng
ý huy động 7,75 tỷ USD viện trợ và cho vay, cùng với 7,75 tỷ USD từ các nhà đầu
tư, tổng cộng là hơn 15 tỷ USD, để giúp Việt Nam về mặt tài chính nhằm thực hiện
cam kết cắt giảm điện than, đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Jake
Schmidt, giám đốc chiến lược cấp cao về khí hậu quốc tế tại Hội đồng Bảo vệ Tài
nguyên Thiên nhiên, cho biết: “Không phải là một dấu hiệu tốt nếu một quốc gia
như Việt Nam tiếp tục đầu tư vào than”.
Lộ
trình xây dựng nhà máy điện than Sông Hậu 2
Dự
án nhà máy điện than Sông Hậu 2
Nhà
máy nhiệt điện Sông Hậu 2 đã ký thỏa thuận kết nối lưới điện với Tổng Công ty
Điện lực Việt Nam và khoản vay 980 triệu USD để mua thiết bị, theo hồ sơ của
nhà phát triển Toyo Ventures Holdings Berhad trên sàn Bursa Malaysia vào đầu
tháng 6/2024, theo Bloomberg.
Dự
án Sông Hậu 2 trị giá 2,7 tỷ USD đã bị trì hoãn trong hơn một thập kỷ tại tỉnh
Hậu Giang.
Dự
án này đã được triển khai hơn một năm sau khi giới chức Việt Nam ký gói tài
chính khí hậu trị giá 15 tỷ USD với các quốc gia giàu có để giúp đẩy nhanh quá
trình chuyển đổi khỏi than, loại nhiên liệu hóa thạch gây ô nhiễm nhất.
Nếu
nhà máy này được xây dựng, Việt Nam có thể vi phạm thỏa thuận đó, theo nhóm vận
động về khí hậu Energy Shift Institute.
Như
một phần của thỏa thuận JETP, Việt Nam đã cam kết giữ công suất điện than ở mức
30,2 GGW vào năm 2030, ít hơn khoảng 7 GW so với kế hoạch trước đó.
Theo
Christina Ng, giám đốc điều hành của Viện Energy Shift, với những nhà máy than
hiện tại và những gì đang được xây dựng, dự án Sông Hậu 2 có thể khiến công suất
điện than tại Việt Nam vượt quá giới hạn đã cam kết.
Đàn
áp giới hoạt động môi trường
Từ
trái qua: ông Đặng Đình Bách, bà Hoàng Thị Minh Hồng, bà Ngô Thị Tố Nhiên
Cuối
năm 2022, Việt Nam ký thỏa thuận Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP)
với một nhóm các nước giàu và các ngân hàng phát triển, trị giá 15,5 tỷ USD, để
đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (net-zero emission) vào 2050.
Các
nước tài trợ nằm trong nhóm International Partners Group, bao gồm các quốc gia
thuộc khối G7, EU, Na Uy và Đan Mạch.
Trong
các bản kế hoạch trên giấy tờ, Việt Nam được đánh giá là đang đi đúng hướng
trên lộ trình loại bỏ hoàn toàn điện than vào năm 2050.
Tuy
nhiên, vẫn còn nhiều câu hỏi đặt ra về tính khả thi và minh bạch của quá trình
này, nhất là khi Việt Nam gần đây đã cho bỏ tù nhiều nhà hoạt động môi trường
hàng đầu - những người lẽ ra đóng vai trò giám sát độc lập việc thực hiện cam kết
đầy tham vọng này.
Ngoài
bà Ngụy Thị Khanh mới được trả tự do sau 16 tháng tù, hiện một số nhà hoạt động
môi trường khác vẫn đang ngồi tù, như ông Đặng Đình Bách, bà Hoàng Minh Hồng và
bà Ngô Thị Tố Nhiên.
Bà
Ngô Thị Tố Nhiên, Giám đốc Doanh nghiệp xã hội Sáng kiến về Chuyển dịch Năng lượng
Việt Nam (VIETSE), là người mới nhất bị bắt giữ, chỉ vài ngày sau khi Tổng thống
Mỹ Joe Biden rời khỏi Việt Nam sau khi hai nước tuyên bố nâng cấp mối quan hệ
lên mức cao nhất.
Trong
tài liệu Kế hoạch huy động nguồn lực thực hiện JETP dài hơn 200 trang mà Việt
Nam công bố hồi tháng 12/2023 thì "NGO" (tổ chức phi chính phủ) chỉ
xuất hiện có một lần, theo một phân tích của Tiến sĩ Jörg Wischermann từ Viện
GIGA nghiên cứu về châu Á, đăng trên trang của Quỹ Heinrich-Böll-Stiftung (Đức)
hôm 10/3.
Ông
nhận định, trên thực tế, các NGO đã không còn có thể lên tiếng trong lĩnh vực
chuyển đổi năng lượng.
Các
vụ bắt bớ và truy tố, theo ông, cho thấy "sự tương phản sâu sắc" với
những cam kết trong thỏa thuận JETP với phía Việt Nam về cơ chế 'tham vấn.
Theo
cơ chế tham vấn, các NGO và những tổ chức dân sự đã được định rõ sẽ được tham
khảo ý kiến trong quá trình chuyển đổi năng lượng.
Bộ
Tài nguyên và Môi trường Việt Nam bị đánh giá là "yếu về mặt chính trị".
Các bộ khác thì thường xuyên “chây ì”, “trì trệ”, “cản trở và quan liêu” trong
quá trình thực hiện chuyển đổi năng lượng, theo ghi chép không công khai của
quan chức Anh mà trang Politico tiếp cận được hồi tháng 12/2023.
--------------------------
Tin
liên quan
·
Việt Nam tăng cường
nhiệt điện than, xả thải cao kỷ lục
1
tháng 4 năm 2024
·
Việt Nam tiếp tục khủng
hoảng điện do thủ tướng 'vội vàng'?
28
tháng 5 năm 2024
·
Năng lượng VN 2023:
Điện than đang thoái trào hay bùng nổ?
10
tháng 4 năm 2023
No comments:
Post a Comment