Thách thức
của nước Anh dưới thời chính quyền Đảng Lao động
John Kampfner - Foreign Policy
Nguyễn
Thị Kim Phụng, biên dịch
https://nghiencuuquocte.org/2024/07/05/thach-thuc-cua-nuoc-anh-duoi-thoi-chinh-quyen-dang-lao-dong/
Chính
phủ mới của Anh đang sao chép cuốn cẩm nang của thời kỳ “Đảng Lao động Mới,”
nhưng bầu không khí của đất nước đã thay đổi trong thời gian đó.
Có
lẽ mọi công dân Anh đều nhớ họ đã ở đâu vào cái đêm Tony Blair trở thành thủ tướng.
Tối ngày 01/05/1997, các lái tàu của hệ thống tàu điện ngầm London đã thông báo
kết quả bầu cử cho hành khách. Nhiều người ăn mừng với những chai rượu vang sủi
trên đường phố. Và những cử tri trung thành với đảng đã tập hợp tại khu phức hợp
văn hóa Southbank bên bờ sông Thames, nơi bài hát của chiến dịch tranh cử,
“Things Can Only Get Better” (Mọi chuyện sẽ chỉ tốt đẹp hơn) của D:Ream vang
lên.
Giờ
đây, ban nhạc có bài hát gắn liền với chiến thắng của Blair lại nói rằng họ
không muốn nó được phát vào thời điểm này. Các thành viên ban nhạc đổ lỗi cho
di sản của ông ở Iraq, nhưng không chỉ có vậy. Bài hát đã không còn phù hợp, bởi
tâm trạng chung lúc này là chua chát.
Tâm
trạng lạc quan ngây thơ theo chân Blair lên nắm quyền đã biến mất cùng với cuộc
chiến Iraq; tuy nhiên, dự án “Đảng Lao động Mới” tỏ ra lại khá bền bỉ về mặt kỹ
thuật. Blair đã giành được chiến thắng bầu cử thứ ba vào năm 2005, rồi chuyển
giao quyền lực một cách miễn cưỡng cho người bạn cũ và cũng là đối thủ không đội
trời chung của ông, Gordon Brown, vào năm 2007. Brown trụ thêm được ba năm,
nhưng rồi dự án cũng kết thúc sau 13 năm.
Tất
cả mọi thứ chỉ là tương đối. Nên nhớ rằng Đảng Bảo thủ đã nắm quyền lâu hơn Đảng
Lao động một năm, từ năm 2010 đến năm 2024 – 14 năm nhộn nhạo, lơ là, và không
hiệu quả. Năm thủ tướng, một cơn ác mộng Brexit, và vô số vụ bê bối tham nhũng,
vậy mà họ vẫn tiếp tục với vẻ huênh hoang thường thấy của mình.
Điều
nghịch lý của thời điểm này là Keir Starmer gần như không thể tạo ra được sự ủng
hộ nhiệt tình như Blair, dù nhà lãnh đạo Đảng Lao động hiện tại đã xoay chuyển
vận mệnh của đảng mình và đang trên đà lật đổ quyền lực của Đảng Bảo thủ. Theo
các cuộc thăm dò ý kiến, Starmer có thể đạt được chiến thắng áp đảo thậm chí
còn lớn hơn cả Blair, đẩy Đảng Bảo thủ vào “vùng hoang dã” thêm một thế hệ nữa.
Ông
đã làm được điều đó bằng cách hứa hẹn ít nhất có thể, tập trung vào sáu cam kết
chung chung và không mang tính xúc phạm – chẳng hạn như cắt giảm thời gian chờ
đợi để được bác sĩ điều trị, tuyển dụng giáo viên mới, và trấn áp các hành vi
chống đối xã hội mà không ai có thể phản đối. Đây rõ ràng là bản sao của chiến
lược năm 1997 của Blair, một chiến lược “vô trùng” mà trong đó bạn không cho đối
thủ của mình mục tiêu nào để tấn công. Nó đã hoạt động rất hiệu quả. Trong cơn
tuyệt vọng, thủ tướng sắp mãn nhiệm, Rishi Sunak, đã cảnh báo cử tri không nên
“đầu hàng” – một lời cảnh báo chỉ mang đến cho ông sự chế nhạo.
Starmer
cứ thế tiến lên, lặp lại những câu thần chú của mình về sự ổn định, trách nhiệm,
và một khái niệm mơ hồ về sự thay đổi. Đối với hầu hết cử tri, chỉ vậy thôi là
đủ – bất cứ điều gì để loại bỏ Đảng Bảo thủ. Không giống như sự lạc quan ngây
thơ của năm 1997, sự thất vọng đã được tính đến
Liệu
đây có phải là một ví dụ của sự mất niềm tin gần như hoàn toàn vào chính trị
dòng chính trên khắp thế giới dân chủ, hay nó sẽ là điều mà các nhà sử học sau
này coi là một ví dụ tuyệt vời về quản lý kỳ vọng? Liệu trong nhiệm kỳ đầu
tiên, một người kiệm lời như Starmer có thể đạt được thành công như một người
hoạt bát kiểu Blair hay không? Và liệu ông có thể giúp Đảng Lao động nắm giữ
quyền lực trong thời gian dài như người tiền nhiệm đã làm không?
Starmer
đã đưa một số cố vấn của Blair trước đây vào đội ngũ nòng cốt của mình. Còn những
cố vấn khác thì làm việc một cách không chính thức. Về chính Blair, Starmer gần
đây đã nói rằng “Tôi nói chuyện với Tony rất nhiều về khoảng thời gian ngay trước
năm 1997, bởi vì, tất nhiên là tôi rất quan tâm đến việc nói chuyện với những
người đã thắng cử và đưa một đảng từ phe đối lập trở thành chính phủ.” Starmer
nhắc nhở người phỏng vấn mình trên truyền hình một cách cay đắng rằng Đảng Lao
động không giỏi chiến thắng – kể từ Thế chiến 2 đến nay, đảng này chỉ mới giành
được quyền lực từ tay Đảng Bảo thủ ba lần, hai lần còn lại là vào năm 1945 và
năm 1964.
Hai
người đàn ông đều bị ảnh hưởng nặng nề bởi lịch sử đó. Họ chia sẻ đánh giá rằng
nước Anh là một quốc gia bảo thủ, của Đảng Bảo thủ. Còn Đảng Lao động chỉ là kẻ
mạo danh. Starmer đã giảm bớt các đề xuất tranh cử của mình xuống mức tối thiểu,
bao gồm loại bỏ các khoản giảm thuế đối với trường tư để có thể hỗ trợ nhóm yếu
thế hơn, thành lập một công ty năng lượng của nhà nước, và tăng tối thiểu quyền
lợi của người lao động.
Trước
đó, những ý tưởng cấp tiến hơn về môi trường và giải quyết tình trạng nghèo đói
ở trẻ em đã bị cắt bớt. Hậu quả của Brexit và những thiệt hại mà nó gây ra chỉ
được nhắc đến rất ít. Chiến thuật rất đơn giản: Đừng rung thuyền. Đừng thách thức
các nguyên tắc cơ bản về chính trị và kinh tế. Thay vào đó, hãy làm những gì bạn
có thể ở bên lề – và bằng cách âm thầm, nếu cần.
Cuối
cùng, Blair đã dẫn đầu việc cải tổ triệt để các dịch vụ công – Dịch vụ Y tế Quốc
gia (NHS), giáo dục, giao thông công cộng, và xã hội. Nhưng ông hiếm khi nói về
những khoản đầu tư đã được thực hiện.
Có
lẽ một sự so sánh chính xác hơn sẽ là với chính quyền đầu tiên của Harold
Wilson, một trong ba nhà lãnh đạo Đảng Lao động từng giành chiến thắng trong cuộc
bầu cử kể từ sau thế chiến (người còn lại là Clement Attlee năm 1945). Trong
sáu năm đầu nắm quyền, từ năm 1964 đến năm 1970, Wilson đã lãnh đạo một chính
phủ kỹ trị nhưng cũng cấp tiến.
So
với những người tiền nhiệm, Blair nổi bật hơn hẳn trên trường quốc tế. Ông chủ
trì thành công nhiều hội nghị thượng đỉnh của Liên minh châu Âu (dù thật ra ông
chẳng làm được gì nhiều để giải quyết mâu thuẫn nội tại sâu sắc do truyền thông
cánh hữu gây ra). Ông là bạn thân của Tổng thống Mỹ lúc bấy giờ là Bill
Clinton, sau đó lại tiếp tục thuyết phục những người như Tổng thống Pakistan
Pervez Musharraf và Tổng thống Nga Vladimir Putin ủng hộ việc tấn công
Afghanistan sau vụ 11/9 thay mặt cho người bạn mới là Tổng thống Mỹ George W.
Bush.
Blair
đã cuốn lá cờ nước Anh quanh mình, nhưng khi đó, nó là một lá cờ lạc quan hơn,
thuộc về kỷ nguyên tiền thiên niên kỷ của Spice Girls và Cool Britannia. Di sản
năm 1989 và sự sụp đổ của chủ nghĩa cộng sản vẫn còn vang vọng hơn một thập kỷ
sau đó. Vào đầu đến giữa những năm 2000, nước Anh của Blair tin tưởng mạnh mẽ rằng
nền dân chủ tự do và thị trường tự do song hành cùng nhau. Họ nghĩ cách làm này
sẽ thuyết phục được các nhà độc tài cứng đầu rằng họ đang sai lầm. Toàn cầu hóa
và thương mại tự do sẽ mang lại sự giàu có. Tuy nhiên, cách nghĩ này hiện phần
lớn đã bị bác bỏ ở Anh, Mỹ và cả EU.
Hai
thập kỷ trôi qua, trong thời kỳ hậu đại dịch đen tối hơn, khi chiến tranh rình
rập châu Âu và Trung Đông, và các mục tiêu về biến đổi khí hậu liên tục bị bỏ lỡ
do phản ứng dữ dội của người dân, còn những người theo chủ nghĩa dân túy thì dần
dần thống trị các diễn ngôn và thâu tóm quyền lực, Starmer đã đảm bảo rằng lá cờ
nước Anh luôn đồng hành với ông trong mọi bức ảnh và đoạn phim. Ngôn từ đi kèm
với những bức ảnh này là “thay đổi,” nhưng thông điệp ẩn sau đó là “an ninh.”
Và
ai có thể đổ lỗi cho ông? Starmer đã bị chia cho một bộ bài khốn khổ. Blair được
thủ tướng tiền nhiệm thuộc Đảng Bảo thủ, John Major – một thủ tướng thường bị
đánh giá thấp – để lại cho một nền kinh tế thịnh vượng. Nhưng chủ nhân mới Số
10 phố Downing sẽ thừa hưởng một nền kinh tế suy sụp, quân đội nhỏ nhất kể từ
thời Napoléon, một NHS sắp ngã gục, các trường học chật vật vì mái nhà dột nát,
và những trở ngại hành chính thời hậu Brexit khiến trao đổi thương mại trở nên
khó khăn hơn bội phần. Nhờ Boris Johnson và Liz Truss, và ở mức độ thấp hơn (một
chút) là Theresa May và Rishi Sunak, vai trò của nước Anh hầu như đã bị xóa bỏ
trên toàn thế giới.
Starmer
đang cố gắng mỉm cười như cách Blair đã làm. Ông không thể làm mọi người vui,
và chắc chắn ông chẳng hứa hẹn gì với thế giới. Ông là một người đàn ông của thời
đại mình, một trong số ít những chính trị gia dòng chính vẫn còn đứng vững. Vì
kỳ vọng đặt ra quá thấp, ông sẽ khó có thể gây thất vọng. Nhưng liệu điều đó có
mang đến cho ông một cơ hội?
-----------------------
John
Kampfner là tác giả cuốn sách “Why the Germans Do It Better: Notes from a
Grown-Up Country.”
Nguồn: John Kampfner, “Keir
Starmer Is Tony Blair, Minus the Optimism,” Foreign Policy, 03/07/2024
No comments:
Post a Comment