ASEAN Cần Chuẩn Bị
Cho Kịch Bản Xung Đột Vũ Trang Ở Biển Đông
Aristyo Rizka Darmawan | Australian Outlook
Trần Phạm
Bình Minh, biên dịch
https://dskbd.org/2024/07/08/asean-can-chuan-bi-cho-kich-ban-xung-dot-vu-trang-o-bien-dong/
Căng thẳng
leo thang giữa Trung Quốc và Philippines ở Biển Đông là điều rất đáng lo ngại.
ASEAN cần phải chuẩn bị không chỉ ngăn chặn xung đột mà còn để ứng phó khi xung
đột xảy ra.
HÌNH : https://dskbd.org/wp-content/uploads/2024/07/scs.jpg?w=1024
Trong vài
tháng qua, việc Trung Quốc gia tăng căng thẳng với Philippines ở Biển Đông đã
khiến nhiều người lo ngại, đặc biệt trong nội bộ ASEAN. Trung Quốc đã và đang
khẳng định các quyền đơn phương chống lại Philippines ở Bãi Cỏ Mây bằng vòi rồng
và các chiến thuật phong toả khu vực với sự tham gia của những tàu dân quân biển
và hải cảnh lớn. Hiện tại, những động thái quyết đoán này đã được kiềm chế,
nhưng vẫn có tiềm năng leo thang thành căng thẳng lớn hơn và dẫn tới xung đột
vũ trang.
Trong bối
cảnh leo thang căng thẳng ở Biển Đông, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos
đã nói rõ tại Đối thoại Shangri-La rằng Manila sẽ coi hành động của Trung Quốc
là hành động chiến tranh nếu người Philippines thiệt mạng. Ông cũng nhắc nhở rằng
đây cũng là tiêu chí để kích hoạt phản ứng như được quy định trong Hiệp ước
Phòng thủ chung Mỹ – Philippines.
Bất chấp
nguy cơ leo thang, ASEAN dường như chưa có một chiến lược chắc chắn và rõ ràng
về cách ứng phó nếu một cuộc chiến tranh bất ngờ xảy ra ở Biển Đông. Đã đến lúc
ASEAN cần bắt đầu suy nghĩ và chuẩn bị cho các kịch bản khác ngoài các cuộc đàm
phán đang được tiến hành với Bắc Kinh về Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông.
ASEAN nổi
tiếng với những phản ứng mờ nhạt trước các cuộc khủng hoảng an ninh. Một ví dụ
gần đây hơn là những lời chỉ trích dồn dập vào ASEAN vì khối không có phản ứng
đáng kể đối với cuộc khủng hoảng đang diễn ra ở Myanmar và, đã được đoán trước,
không tạo được tác động gì trong việc giải quyết xung đột.
Về vấn đề
Biển Đông, trước đây ASEAN đã thực hiện một số sáng kiến nhằm quản lý xung đột,
bao gồm vô số hội thảo, cuộc họp và tuyên bố; mặc dù những sáng kiến này chỉ
đơn thuần là cung cấp một kênh liên lạc và hợp tác. Tuy nhiên, tại thời điểm
này, hàng nghìn cuộc thảo luận nữa có lẽ cũng không đủ để giải quyết nguy cơ về
một cuộc xung đột tiềm tàng và tức thì trên biển. ASEAN cần phải làm rõ những
gì được coi là vượt quá giới hạn ở Biển Đông. Đường ranh giới đỏ này phải được
xem xét, nếu không vì lý do nào khác ngoài việc ngăn chặn những gì đã xảy ra với
Philippines cũng sẽ xảy ra với các quốc gia khác trong ASEAN có yêu sách ở Biển
Đông.
ASEAN cũng
cần xem xét nghiêm túc các giới hạn mà Marcos đưa ra. Nếu Trung Quốc cố ý hoặc
vô ý sát hại công dân Philippines và dẫn tới một cuộc đối đầu vũ trang xảy ra,
các thành viên ASEAN, riêng lẻ và tập thể, sẽ cần có phản ứng nào đó. Điều này
đặc biệt quan trọng vì có thể sẽ có sự can dự của các cường quốc khác trong khu
vực như Hoa Kỳ.
Chắc chắn,
bất kỳ cuộc xung đột vũ trang nào ở Biển Đông sẽ có tác động ngay lập tức tới tất
cả các nước Đông Nam Á, nếu không muốn nói toàn bộ thế giới. Các cộng đồng ven
biển và ngư dân sẽ là những khu vực đầu tiên gặp phải sự gián đoạn về lương thực
và các tài nguyên khoáng sản khác. Những tác động cũng sẽ được cảm nhận trên phạm
vi quốc tế. Theo Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển, ước tính
có khoảng 3,37 nghìn tỷ USD, tương đương 21%, thương mại toàn cầu đi qua Biển
Đông. Sự gián đoạn trên tuyến đường thương mại sẽ tác động lớn đến những quốc
gia phụ thuộc nhiều nhất vào Biển Đông, bao gồm Trung Quốc, Việt Nam,
Singapore, Indonesia, Nhật Bản và Hàn Quốc. Tác động kinh tế là rất sâu rộng.
Tất cả điều
này để muốn nói rằng ASEAN cần phải chuẩn bị không chỉ cho việc ngăn ngừa xung
đột mà còn cả phản ứng với xung đột. Điều này có thể bao gồm các kịch bản đảm bảo
các tuyến đường thông tin liên lạc trên biển như thế nào, ASEAN có thể cung cấp
và cho ai hình thức hỗ trợ gì, và những lựa chọn chính sách nào sẽ được đưa lên
bàn thảo luận giữa các bên xung đột. Các nước ASEAN từ lâu đã có những lợi ích
và chính sách xung đột nhau về vấn đề Biển Đông. Nhưng nếu xung đột xảy ra, phản
ứng tốt nhất sẽ đòi hỏi một cơ chế vững chắc về cách đối phó với sự leo thang.
Hiện nay,
ASEAN đang dựa vào đàm phán Bộ Quy tắc ứng xử (COC) để khẳng định các ý tưởng của
mình về hòa bình và an ninh ở Biển Đông. Nhưng COC không nên là cơ chế duy nhất
để đối phó với Trung Quốc. Quả thực, có lẽ đã đến lúc ASEAN phải thừa nhận rằng
COC khó có thể được ký kết. Quan điểm khác nhau giữa Trung Quốc và các bên
tranh chấp trong ASEAN từ lâu đã là một trở ngại lớn, có rất ít cơ hội cho bất
kỳ thay đổi có tác động nào được thực hiện.
Với việc
Lào hiện đang giữ cương vị Chủ tịch ASEAN, không có nỗ lực nào để tìm kiếm sáng
kiến quan trọng nhằm ứng phó với tình trạng leo thang căng thẳng. Một trong những
lý do có thể là vì mối quan hệ chặt chẽ giữa Viêng Chăn và Bắc Kinh. Sang năm
sau, đến phiên Malaysia sẽ đảm nhận vị trí chủ tịch và nước này sẽ có cơ hội thể
hiện khả năng lãnh đạo và giải quyết thách thức về cách ASEAN nên ứng phó trước
kịch bản leo thang và xung đột ngày càng hiện hữu.
ASEAN nên
rút ra bài học từ các cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraina và Gaza, đồng thời xem
xét những tác động khủng khiếp của các cuộc đụng độ đang diễn ra. ASEAN sẽ cần
phải nỗ lực nhiều hơn những gì đã làm tốt nhất trước đây để ngăn chặn xung đột
và chuẩn bị cho khả năng xảy ra xung đột trong tương lai.
------------------
TS.
Aristyo Rizka Darmawan
là học giả tại Trường Châu Á và Thái Bình Dương thuộc Đại học Quốc gia Úc và là
giảng viên luật quốc tế tại Đại học Indonesia.
Trần
Phạm Bình Minh
là cộng tác viên Dự án Đại Sự Ký Biển Đông.
Có thể
đọc bài viết gốc ở đây:
No comments:
Post a Comment