50
năm sau chuyến đi đêm của Kissinger, Trung Quốc độc tài đe dọa thế giới
Thụy My - RFI
Đăng
ngày: 18/12/2021 - 16:22
Suy
sụp vì thảm họa Cách mạng Văn hóa, lo sợ quân đội Liên Xô ở biên giới, Mao
thông qua Rumani bí mật bắn tin mời Nixon. Cất cánh ngoạn mục nhờ sự trợ giúp
có phần ngây thơ của phương Tây, 50 năm sau Trung Quốc hung hăng xưng hùng xưng
bá.
https://s.rfi.fr/media/display/b7c9a67e-6015-11ec-bad4-005056bf30b7/w:1024/p:16x9/mao_01-1.webp
Ảnh
minh họa : Một công an Trung Quốc trước chân dung Mao Trạch Đông ở Thiên An
Môn, Bắc Kinh, 01/09/2017. AP - Andy Wong
Hồ sơ của L’Obs tuần
này dành cho « Săn bắn, chủ đề luôn gây tranh cãi tại Pháp ».
L’Express đăng ảnh Anne Hidalgo, đô trưởng Paris, ứng cử viên tổng thống
cánh tả, gọi bà là « Nữ hoàng thảm họa ». Courrier
International đặt vấn đề « Mai đây chúng ta sẽ ăn những
thức gì ? ». Riêng Le Point dành hẳn một số
đặc biệt cho « Trung Quốc và phương Tây », dày hơn
70 trang, công phu như một quyển sách.
Hai mươi
thế kỷ lịch sử được lướt qua, từ « Kỷ nguyên vàng » với chuyến phiêu
lưu của nhà hàng hải Trịnh Hòa (Zheng He) ; sang « Thời kỳ ô nhục »
trong chiến tranh nha phiến, Di Hòa Viên của Từ Hi thái hậu bị bát quốc liên
quân tàn phá. Cuối cùng là « Thời của sức mạnh » từ sau cuộc gặp
Mao-Nixon, mở cửa kinh tế của Đặng Tiểu Bình và mưu đồ thống trị thế giới của Tập
Cận Bình.
Cạy cục mời Nixon sang với ngoại giao bóng
bàn
Mùa hè năm
nay, Bắc Kinh kỷ niệm 50 năm chuyến thăm bí mật của Kissinger hồi tháng 7/1971.
Ngược lại phía Mỹ giữ im lặng, chỉ được nhắc đến trong một video của cựu ngoại
trưởng năm nay đã 98 tuổi. Phó chủ tịch Trung Quốc Vương Kỳ Sơn không quên nhấn
mạnh, nước Mỹ hiện nay đang thiếu một Kissinger mới để giúp hai nước ra khỏi trạng
thái nghi kỵ.
PUBLICITÉ
Vụ đi đêm
này nhằm chuẩn bị cho chuyến thăm của tổng thống Nixon cuối tháng 2/1972. Mỹ muốn
lợi dụng tình trạng xung khắc giữa Trung Quốc và Liên Xô, trấn an các nước Đông
Âu và tìm cách thoát khỏi lò lửa Việt Nam. Đối với Bắc Kinh - đang suy sụp vì
thảm họa Cách mạng Văn hóa trong lúc « cách mạng vô sản toàn thế giới »
chỉ còn là ảo vọng - đây là cơ hội bằng vàng.
Mao Trạch
Đông lo sợ trước sự hiện diện đông đảo của quân đội Liên Xô ở biên giới Mông Cổ.
Tuy muốn bước vào sân chơi quốc tế, nhưng Mao không muốn cho thấy mình phải lạy
lục xin xỏ. Thông qua trung gian bí mật của Rumani, thủ tướng Chu Ân Lai (Zhou
Enlai) từ tháng 11/1970 bắn tín hiệu sẽ hoan nghênh ông Nixon đến Bắc Kinh.
Nhưng người Mỹ không mấy nhiệt tình : đến cuối tháng Giêng 1971 Kissinger
không hề nhắc đến trong lá thư gởi cho Trung Quốc.
Thế là đến
lượt ngoại giao bóng bàn. Tháng 4/1971, ê-kíp Mỹ tham dự giải bóng bàn thế giới
tại Nhật Bản. Sau khi trao đổi quà, tay vợt Trang Tắc Đống (Zhuang Zedong) mời
đồng nghiệp Mỹ Glenn Cowan sang thi đấu tại Trung Quốc. Bộ Ngoại Giao Trung Quốc
không đồng ý, nhưng chính Mao Trạch Đông khẳng định muốn mời ê-kíp Mỹ ; cô
y tá riêng ban đầu không tin vì Mao vừa uống cả vốc thuốc ngủ. Tin Trung Quốc cộng
sản đưa ra lời mời với Washington nổ lớn như một quả bom.
Hưởng lợi lớn, Mao lại cao ngạo với Mỹ
Tại Hoa Kỳ,
nhiều người trách Kissinger đã nhượng bộ Trung Quốc mà không đòi hỏi có đi có lại.
Washington bỏ rơi Đài Loan đến hai lần, trước hết là công nhận « chỉ
có một nước Trung Hoa », rồi sau đó tặng chiếc ghế Hội Đồng Bảo
An Liên Hiệp Quốc cho Bắc Kinh. Kissinger tiết lộ cho Bắc Kinh về việc thương
lượng vũ khí chiến lược với kẻ thù chung Liên Xô, Trung Quốc cũng được chuyển
giao những công nghệ tiên tiến để xây dựng lại kỹ nghệ hàng không đang rệu rã.
Lúc Mao biết
những tin vui này, ông ta nói với những người xung quanh : « Từ
khỉ, Mỹ đã biến thành người nhưng chưa hoàn toàn, vì cái đuôi vẫn còn
đó ». Chu Ân Lai đế thêm : « Tổng thống Mỹ là một
con điếm, trang điểm phấn son và đến tận cửa trao thân ». Khi
cánh cửa Tử Cấm Thành mở ra trước Nixon hôm 21/02/1972, ông không bàn bạc cụ thể
được một điểm nào với Mao. « Những vấn đề này (Đài Loan, Việt Nam,
Triều Tiên) không phải là những gì để thảo luận với tôi, xin ngài trao đổi với
thủ tướng ». Trong khi Nixon và Kissinger có những lời lẽ lịch sự, Mao
tỏ ra cao ngạo, tin rằng Mỹ cần Trung Quốc hơn là Trung Quốc cần Mỹ.
Chuyến
thăm lịch sử này đã giúp ông Nixon tái đắc cử, nhưng chính Trung Quốc mới hưởng
lợi nhiều nhất. Sau đó các nhà lãnh đạo nước ngoài : Canada, Úc, Pháp, Anh
lần lượt đến thăm theo những điều kiện do Bắc Kinh áp đặt. Trung Quốc đặt chân
vào trường quốc tế với rất ít chi phí.
Học hỏi kinh tế thị trường, tạo tầng lớp tinh
hoa mới
Thủ tướng
Margaret Thatcher khi thăm Bắc Kinh năm 1982 ngỡ rằng sẽ thuyết phục được Trung
Quốc để cho Hồng Kông vẫn chịu sự quản lý của Anh, nhưng bà đã lầm to. Nhà
nghiên cứu của Havard, Philippe Le Corre nói : « Chuyến đi
này cho thấy sự mù quáng của người Anh, Thatcher đến Bắc Kinh với bông hoa gắn
trên nòng súng (…). Đặng chấp nhận để cho Hồng Kông sống dưới chế độ tư bản
một thời gian vì tin rằng có lợi cho Trung Quốc, nhằm học hỏi nhanh hơn về kinh
tế thị trường ». Ông nhắc đến một phim ngắn được chiếu trên toàn
Hoa lục sau đó, với cảnh bà Thatcher vấp té, một cách để cho thấy sự yếu ớt của
thực dân cũ.
Marcel
Giuglaris, thông tín viên Le Point thời đó nhận xét, Đặng Tiểu
Bình đã « đưa Trung Quốc ra khỏi luyện ngục ». Cùng
với Chu Ân Lai, ông ta thực hiện « bốn hiện đại hóa » (nông nghiệp,
công nghiệp, quốc phòng, khoa học kỹ thuật), với tham vọng GDP tăng gấp bốn
trong 20 năm.
Đặng trả đất
cho nông dân, cho phép lập doanh nghiệp, tìm kiếm công nghệ nơi phương Tây và
đào tạo một thế hệ lãnh đạo mới. Đảng giảng hòa với trí thức, nhiều triệu người
bị đàn áp trong Cách mạng Văn hóa được phục hồi, con cái họ được nhận vào làm
việc. Trung Quốc được Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) hỗ trợ,
các trường đại học Âu Mỹ mở rộng vòng tay đón tiếp các du học sinh được Bắc
Kinh gởi sang.
Đặng Tiểu Bình muốn Mỹ đứng ngoài để có thể
đè bẹp Việt Nam
Ưu tiên của
Đặng còn là đạt được sự trung lập của Mỹ ở Đông Nam Á để cạnh tranh với Liên Xô
tại đây. Nhất là với Việt Nam, nơi Trung Quốc muốn chà đạp « Cuba
phương Đông » (chữ dùng của Đặng). Đặng Tiểu Bình tỏ ra cởi mở, dễ
mến trong các chuyến thăm Hoa Kỳ, châu Âu ; và phát minh được phương Tây
trao cho vượt quá mong đợi : siêu máy tính, công nghệ quân sự. Nhật Bản
cũng giúp đỡ Trung Quốc rất nhiều.
Năm 1989,
Bắc Kinh đạt được vô số thành tựu, và tình hình địa chính trị bỗng đảo lộn với
sự xuất hiện của Mikhail Gorbatchev. Để mừng tình hữu nghị vừa tìm lại với Liên
Xô – vừa ra lệnh cho Việt Nam rút khỏi Cam Bốt và cho triệt thoái khỏi
Afghanistan – một hội nghị thượng đỉnh Xô-Trung được chức, với sự hiện diện của
các nhà báo khắp thế giới. Nhưng giới phóng viên rốt cuộc đưa tin một sự kiện
bi thảm : Thiên An Môn.
Sau vụ thảm
sát, Phương Tây cứng rắn với Bắc Kinh một thời gian, rồi do choáng váng trước
tình trạng hỗn loạn ở Liên Xô, đã dỡ bỏ cấm vận Trung Quốc (trừ quân sự). Năm
1992, đã 88 tuổi, Đặng vẫn cố đi miền nam để thúc đẩy các đặc khu kinh tế, tạo
điều kiện cho tư bản ngoại quốc mở nhà máy dệt may, sản xuất đồ chơi, giày dép,
thiết bị điện tử…Năm 2001, Trung Quốc được tham gia Tổ chức Thương mại Thế giới
(WTO) để trở thành công xưởng thế giới và người khổng lồ kinh tế.
Trung Quốc cất cánh nhờ được gia nhập WTO
Phải chăng
đó là sai lầm của phương Tây ? L’Express đặt câu hỏi.
Giáo sư Christian Saint-Étienne cho rằng việc cho Trung Quốc gia nhập WTO đã
phá hủy nhiều mảng công nghiệp của phương Tây trong 20 năm qua, vì không ràng
buộc Bắc Kinh trong việc trợ giá doanh nghiệp. Nhờ tài trợ ồ ạt ngành pin mặt
trời, Trung Quốc đè bẹp được mọi cạnh tranh và đang tiếp tục với bình điện, xe
hơi chạy điện. Hoa Vi (Huawei) là ví dụ cụ thể : từ một xưởng gia công nhỏ,
20 năm sau trở thành tập đoàn toàn cầu.
Với thế mạnh
hiện nay, Bắc Kinh ngày càng ngạo nghễ. « Lịch sử sẽ khoan hòa với
tôi vì tôi muốn viết nên lịch sử ». Chẳng biết Tập Cận Bình có
ngưỡng mộ Winston Churchill hay không, nhưng ông ta đã thực hiện câu nói trên
đây của cố thủ tướng Anh, không phải « viết nên » mà là viết lại lịch
sử. Hội nghị trung ương tháng 11 vừa qua đã ra nghị quyết thứ hai về lịch sử,
trong đó Tập Cận Bình đóng vai trò người hùng của Trung Quốc. Giáo sư Françoise
Lauwaert ở Bruxelles nhận thấy những đoàn học sinh đến tham quan Bảo tàng quốc
gia ở Bắc Kinh không hề biết đến Cách mạng Văn hóa lẫn Đại nhảy vọt đã làm 40
triệu người chết.
Trung Quốc
còn phải đối mặt với ba thử thách : chống tham nhũng (các đối thủ của Tập
đã phải trả giá), chống nghèo đói, và thống nhất đất nước. Việc đàn áp Hồng
Kông là chiến thắng đầu tiên, trong khi chờ đợi Đài Loan trở về với « mẫu
quốc ».
Chế độ Bắc Kinh lo sợ văn hóa thần tượng lấn
át đảng
Về đối nội, L’Obs ghi
nhận sau khi đàn áp các nhà ly khai, luật sư nhân quyền, báo chí, tư thục, Tập
Cận Bình tấn công vào ngành giải trí, không gian thoải mái cuối cùng của giới
trẻ mà ông ta muốn điều khiển.
Các nhóm
nhạc nam (boy band) xuất hiện cách đây vài năm, bắt chước trào lưu K-pop của
Hàn Quốc, rất được yêu chuộng tại Hoa lục. Những chàng trai cao ráo có khuôn mặt
đẹp, đôi mắt quyến rũ, nước da trắng trẻo, thu hút được mấy chục triệu người trẻ
nhất là các thiếu nữ. Trong bối cảnh đó, vụ bắt giam thần tượng Ngô Diệc Phàm
(Kris Wu), 31 tuổi, người Canada gốc Hoa, nổi tiếng nhất trong số các ngôi sao,
có tác động như một quả bom.
Bị cáo buộc
hiếp dâm, cựu thành viên boy band EXO bị giữ ở một nơi bí mật, nhưng các fan của
anh đã quyên góp để mướn luật sư biện hộ, thậm chí giúp vượt ngục ! Có người
viết trên trang của một fan-club, nếu Ngô Diệc Phàm không được thả, họ sẽ đào
đường hầm để anh trốn thoát và đã mua các dụng cụ cần thiết. Tất nhiên tài khoản
các fan này bị đóng, cũng như hàng ngàn nhóm thảo luận và 150.000 post khác mà
nhà cầm quyền cho là « độc hại ».
Văn hóa
« boy band » với lực lượng người hâm mộ khổng lồ bắt đầu làm chế độ
lo sợ. Năm nay những đòn sấm sét đã giáng xuống các siêu sao. Sau Phạm Băng
Băng (Fan Bingbing), đến lượt Triệu Vy (Zhao Wei) bị « mất tích » mà
không ai biết tại sao. Song song đó, các tập đoàn công nghệ bị trấn áp :
nhờ những nền tảng này mà các follower (người theo dõi) tập hợp được với nhau.
Họ chia sẻ những hoạt động của thần tượng, tấn công những ai chỉ trích, mua những
sản phẩm xa xỉ mà ngôi sao đang làm đại diện, và đưa thần tượng của mình lên dẫn
đầu các bảng tổng sắp.
« Văn
hóa hâm mộ » tạo ra những mạng lưới có tổ chức tốt và vô cùng hiệu quả.
Năm 2016, kỷ niệm sinh nhật 17 tuổi của Vương Tuấn Khải (Wang Junkai), thành
viên boy band TFBoy, các fan đã thuê những màn ảnh khổng lồ ở New York, Bắc
Kinh, Đài Bắc, Tokyo, Paris, Seoul, Reykjavik…Năm 2018, fan của Ngô Diệc Phàm
thi nhau mua album « Antares », đẩy anh lên đứng đầu iTunes, trên cả
Ariana Grande. Trước việc nhà cầm quyền ra tay đàn áp ngành giải trí, thế hệ trẻ
con một, từ nhỏ đã quen thuộc với mạng xã hội và các fan club là phương tiện
giúp họ ra khỏi cô đơn, nay hoang mang không biết làm gì để thư giãn đầu óc.
Các nhà ngoại giao Litva giã biệt Bắc Kinh
trong giá lạnh
Cũng liên
quan đến Trung Quốc, The Economist tả lại « Cuộc
từ biệt lạnh giá », khi Litva rút sứ quán ra khỏi Bắc Kinh. Đó là
cuộc khủng hoảng ngoại giao tệ hại nhất giữa Trung Quốc và một quốc gia châu Âu
kể từ nhiều thập niên.
Một trong
những câu kinh nhật tụng ưa thích của Trung Quốc là cảnh báo phương Tây về một
cuộc chiến tranh lạnh mới, một thế giới hòa bình cần hợp tác « đôi
bên cùng có lợi ». Mùa đông năm nay những chữ này trở nên trống rỗng
tại khu ngoại giao đoàn ở Bắc Kinh. Chính Trung Quốc đã khởi động một cuộc chiến
tranh lạnh không tuyên bố, và chừng như tin rằng mình là người chiến thắng.
Ngày
15/12, nước cộng hòa nhỏ bé vùng Baltic sơ tán toàn bộ nhân viên ngoại giao và
gia đình khỏi Bắc Kinh « để tham vấn ». Họ rời tòa đại sứ, cửa khóa
và trống rỗng, sau nhiều tháng chịu sức ép nặng nề của Trung Quốc vì Litva cho
Đài Loan mở văn phòng đại diện tại thủ đô Vilnius. Từ tháng Chín, đại sứ Litva
đã bị yêu cầu rời Trung Quốc, đến tháng 11 Bắc Kinh đơn phương giáng cấp đại sứ
quán thành văn phòng do một đại biện lãnh đạo. Các nhà ngoại giao Litva có hạn
chót là 14/12 để trả lại giấy tờ do Trung Quốc cấp để đổi sang tư cách mới.
Không biết
có còn giữ được quyền đặc miễn ngoại giao hay không, và không chấp nhận sự
giáng cấp này, Litva chỉ thị cho tất cả nhân viên ngoại giao giữ lại giấy tờ,
và ngay hôm sau bay sang Paris. Họ tụ tập tại một con đường tấp nập gần tòa đại
sứ trong một buổi sáng giữa tuần trời xám xịt, người lớn vẻ mặt căng thẳng, các
thiếu niên đeo tai nghe xách theo lồng đựng mèo, lên chiếc xe ca dưới sự quan
sát của công an mặc thường phục. Đồng nghiệp từ các sứ quán bạn bè tiễn họ đến
tận phi trường.
Trung Quốc tạo ác cảm khi chèn ép Litva tí
hon
Từ vài tuần
qua, Litva bỗng biến mất khỏi cơ sở dữ liệu của hải quan Trung Quốc khiến các
nhà nhập khẩu không thể khai thuế, các công ty Đức, Pháp được cảnh báo những
hàng hóa có thành phần từ Litva có thể bị chận. Bắc Kinh nghĩ rằng các cường quốc
châu Âu chú trọng đến thị trường Hoa lục sẽ bỏ rơi quốc gia Baltic tí hon. Tuy
nhiên họ không biết là những nước châu Âu nhỏ và trung bình không hề ưa trò ỷ mạnh
hiếp yếu.
Không
thích ông Trump vì chính sách « Nước Mỹ trước hết », châu Âu cũng rất
ghét thói quen cưỡng ép của Trung Quốc, đặc biệt là khi nó đe dọa tính toàn vẹn
của thị trường chung châu Âu. Ngay cả Hungary vốn thân thiết với Bắc Kinh cũng
bênh vực Litva. Sự xua đuổi một sứ quán khỏi Bắc Kinh sẽ không được nhanh chóng
quên đi.
No comments:
Post a Comment