Tuổi
Trẻ Online
12.06.2020, 12:00
Cuộc khủng hoảng cảnh sát - người da màu ở Mỹ hiện
tại chỉ là một mảng của tình trạng phân hóa xã hội ở Mỹ, mà nguyên nhân đồng thời
cũng là hậu quả là do mỗi cộng đồng đã tự đóng kín trong khu vực của mình, dù
đó là một khu ổ chuột thật sự, một tòa tháp ngà học thuật, hay một khu nhà giàu
kín cổng cao tường…
Tinh thần Mỹ, tranh
của Norman Rockwell. Ảnh: Rockwell Museum
Sau hai tuần khủng hoảng
vì người da màu nổi loạn, chính giới Mỹ đã tỏ ra nhún nhường chưa từng thấy.
Ngược lại, người da vàng nói chung ở Mỹ (hay ở cả châu Âu) đã nhiều lần lên tiếng
phàn nàn việc họ bị kỳ thị chỉ vì đeo khẩu trang khi người bản xứ chưa biết sợ
mà chịu đeo.
Đồng thời tháng 5 vừa
qua, giữa cao điểm khủng hoảng sắc tộc tại Mỹ, không ít người Việt định cư tại
Mỹ đã phải nức nở vì cửa hàng (tiệm nail, tiệm ăn) bị đập phá tan nát... trong
các cuộc biểu tình sau cái chết của George Floyd.
Một nghiên cứu của Trung
tâm Pew về “chủng tộc ở Mỹ” công bố tháng 4-2019 giúp giải thích thêm cuộc khủng
hoảng hiện giờ. 2/3 người Mỹ nói người da đen bị đối xử ít công bằng hơn người
da trắng khi đụng chuyện với cảnh sát (67%), và khi có vấn đề liên quan đến
hình sự (65%).
Dư luận chia rẽ hơn về sự
phân biệt với người da đen trong các lĩnh vực dân sự, như khi xin vay hoặc thế
chấp mua nhà, lương bổng, hay học hành. Song, hầu hết tin rằng người da trắng
và người da đen được đối xử như nhau.
Màu da khuất lấp
Thiệt ra, không chỉ người
da đen mới bị kỳ thị. Tờ Orange County Register 8-5-2020 cảnh
báo: nhiều báo cáo cho thấy số vụ tấn công, hạch sách và kỳ thị chủng tộc chống
lại người Mỹ gốc Á đang ngày càng tăng.
Tổ chức đa truyền thông
WHYY ở vùng Philadelphia (gồm các bang Delaware, New Jersey và Pennsylvania)
nêu vấn đề: “Cuộc đối thoại về chủng tộc và phân biệt chủng tộc ở Hoa Kỳ có
xu hướng tập trung vào việc người da đen và quyền lực tối cao của người da trắng.
Đôi khi câu chuyện nhị phân này đã che khuất chủ nghĩa phân biệt chủng tộc chống
người Á”.
Trên thực tế, sự kỳ thị
người Mỹ gốc Á cũng đã và đang là một vấn đề. Theo phân tích số liệu thống kê của
AAPI - nhóm nghiên cứu chính sách và nhân khẩu học người Mỹ gốc Á, số người Mỹ
gốc Á tăng hơn 25% từ năm 2010 đến 2017, 2/3 người Mỹ gốc Á sinh ở nước ngoài,
trong đó nhiều người đến Mỹ với tiếng Anh hạn chế, càng khiến việc hòa nhập của
họ thêm khó khăn.
New
York Times 14-2-2020 nhắc lại lời dân biểu Hạ viện Mỹ gốc Hoa Gene Wu (Ngô Nguyên Chi):
“Người Mỹ gốc Á đã bị “xuống hạng”, thành một nhóm thiểu số thứ yếu. Chúng tôi
không phải người da đen. Thường thì chúng tôi chỉ được nghĩ đến sau cùng”.
Chính vì “chỉ được nghĩ đến
sau cùng”, các vụ bạo lực chống người Mỹ gốc Á đã không được quan tâm đúng mức.
Một bài phân tích của Tổ chức Public Inegrity cùng NBS News công bố hôm 16-4 vừa
rồi cáo giác: “Các cơ quan liên bang đã chẳng làm gì mấy trước sự kỳ thị chống
người gốc Á gia tăng”.
Từ khu phố người Hàn ở
Los Angeles tới khu (da trắng) Greenwich Village ở New York, người gốc Á thường
xuyên bị tấn công do mang tiếng là “nguồn lây virus”.
Website Stop AAPI Hate
(Chấm dứt sự kỳ thị người Mỹ gốc Á) cung cấp sẵn tờ khai báo các trường hợp bị
phân biệt đối xử bằng các thứ tiếng Hoa, Việt, Hàn, Khmer, Nhật, Tagalog
(Philippines) ghi rõ: “Công cụ này nhằm mục đích hỗ trợ người dân trong cộng đồng
báo cáo những sự cố mang tính phân biệt đối xử liên quan đến COVID-19.
Việc bạn báo cáo bằng mẫu
đơn này sẽ giúp chúng tôi theo dõi tất cả mọi trường hợp phân biệt đối xử liên
quan đến COVID-19 ở bang California và trên toàn quốc”. Số ngôn ngữ của báo cáo
(6) cho thấy phần nào quy mô của câu chuyện kỳ thị người Mỹ gốc Á.
Kết quả hoạt động cũng
cho thấy cường độ của vấn đề: tính đến 13-5, sau 6 tuần hoạt đông, Stop AAPI
Hate đã nhận được hơn 1.710 khai báo từ 45 bang và thủ đô Washington D.C.,
trong đó 9/10 người cho biết họ “bị nhắm vào vì màu da” và 37% các sự cố xảy ra
ở nơi công cộng.
Cuộc khủng hoảng
kép
của người Mỹ gốc Việt
Trong cộng đồng người Việt
cũng có nhiều người đồng cảm, chia sẻ với người da màu trong cuộc phản kháng
Black Lives Matter (Sinh mệnh người da đen là quan trọng). Như có thể thấy
trong cuộc biểu tình tại Garden Grove (hạt Orange) hôm thứ tư 3-6. Có những người
Việt tham gia với tư cách cá nhân hoặc tổ chức (như Viet Rainbow of Orange
County, một tổ chức người Mỹ gốc Việt với lăng kính đa dạng về xu hướng tính dục
và bản sắc giới).
Hình ảnh video cho thấy
những người tham gia đa số là người trẻ, thuộc đủ màu da và cuộc biểu tình diễn
ra ôn hòa, bắt đầu từ Tòa thị chính Garden Grove trên đại lộ Acacia, qua đường
Brookhurst - một con đường có đoạn mà mơ màng một chút thấy giống đường Cộng
Hòa ngày xưa (nay là Nguyễn Văn Cừ ở Sài Gòn) với những hàng cây hai bên đường,
rồi ra các đường Main, Euclide, Chapman...
Xuống đường tuần hành phản
kháng cảnh sát bạo lực là một trong nhiều sự chia sẻ với xã hội của người Việt.
Ngay khi đại dịch lên cao điểm, rất nhiều người Việt đã có những đóng góp thiết
thực cho các địa phương nơi mình sống.
Những câu chuyện này được
NBC News tập hợp và đăng tải hôm 12-4, như trường hợp của hàng chục chủ tiệm
nail ở Mobile, Alabama - đáp lời kêu gọi của một chủ tiệm thuốc tây người Việt
tại đấy - đã biếu 134.000 cặp găng y tế và 23.000 khẩu trang cho một bệnh viện
địa phương.
Một chủ tiệm nói với NBC:
“Chiến đấu với virus là trách nhiệm của mỗi người chúng tôi. Chúng tôi không
làm việc trong lĩnh vực y tế, vì vậy chúng tôi không thể trực tiếp tham gia,
nhưng chúng tôi muốn chia sẻ trách nhiệm của mình và những gì chúng tôi có với
cộng đồng”.
Tuy nhiên, cũng đã có những
cơ sở làm ăn của người Việt bị đập phá, hôi của trong những ngày này, trong đó
có ở thành phố Minneapolis. Hay như tại Chicago, mà theo tờ Chicago
Sun-Times 1-6, các chủ hiệu đã bị hôi của đến chẳng còn gì, trong khi
cảnh sát lại ưu tiên bảo vệ khu The Loop, trung tâm kinh doanh của thành phố.
Chính thị trưởng thành phố
Lori Lightfoot đã than vãn: “Những người kinh doanh nhỏ đã hi sinh và dành dụm
tiền để thực hiện ước mơ của họ. Họ đã mướn nhân viên từ khu phố các người để
phục vụ chính các người [những người da đen].
Vậy mà các người lại tước
đi hi vọng của họ, chà đạp hi vọng đó. Chúa nào giúp được chúng ta nếu chúng ta
nghĩ rằng mình có thể bày tỏ nỗi đau bằng cách phá hủy hi vọng, ước mơ và vận
may của người khác”.
Những tổn thất mới này đã
thêm gánh nặng cho các chủ tiệm người Việt, vốn đã rất chật vật rồi vì dịch bệnh
buộc họ phải đóng cửa tiệm và giãn cách xã hội. Ở California, nơi cộng đồng người
Việt tập trung đông nhất ở Mỹ chẳng hạn, tới giờ các tiệm nail vẫn chưa được mở
lại.
Ngành dịch vụ làm móng
này quy tụ rất đông kiều bào: đến 80% trong số 11.000 tiệm nail ở California là
của người Mỹ gốc Việt. Orange County Register bình luận các biến
cố dồn dập đã khiến người Việt “rúng động cả vật chất lẫn tinh thần”.
Mới đây đã nổ ra một cuộc
biểu tình tại khu thương xá Phước Lộc Thọ (thành phố Westminster) đòi công bằng
cho nghề này tại California với khẩu hiệu ban đầu nửa Mỹ, nửa Việt:
“California/USA, mở tiệm nail”, sau đó sửa lại thuần Mỹ: California/USA, open
nail salons”.
Cũng đã nổ ra tranh cãi
khi thống đốc California Gavin Newsom từng có phát biểu ngụ ý các tiệm nail là ổ
lây dịch, điều sau đó ông đã phải “nói lại” qua báo chí. Những người biểu tình
cũng đòi ông Newsom công bố tên tiệm nào là ổ lây dịch, chớ không thể nói chung
chung rồi bắt đóng cửa nhất loạt như vậy được.
Cố thủ trong “xó xỉnh”
của mình
Có thể thấy ở Mỹ, dù vỏ
ngoài xã hội là “nồi hầm thập cẩm” (melting pot) các nền văn hóa và chủng tộc
khác nhau, sâu trong ruột, các nhóm chủng tộc - văn hóa vẫn sống rất “bản sắc”,
mỗi nhóm giữ hình hài riêng. Thật ra, họ giống với món xà lách trộn hơn là nồi
hầm vì dù ở cạnh nhau, món nào vẫn đi món đó.
Nghiên cứu của Trung tâm
Pew nêu trên cho thấy “bức tranh khảm” này: “74% số người da đen trưởng thành
cho rằng người da đen rất quan trọng đối với cách họ nghĩ về bản thân... Trong
khi đó, chỉ 59% người gốc Tây Ban Nha nói người gốc Tây Ban Nha đối với họ là
quan trọng; và chỉ 56% người châu Á nói điều tương tự về việc là người châu Á.
Ngược lại, chỉ có 19% người da trắng nói người da trắng quan trọng đối với họ
và khoảng 47% nói chủng tộc của họ hoàn toàn không quan trọng với cách họ nghĩ
về bản thân”.
Các con số trên phần nào
cho thấy mức độ “đóng” (hay mở) trong khuôn khổ gốc gác của mỗi nhóm chủng tộc
trong quá trình “Mỹ hóa”. Sự đóng chặt hơn có lẽ cũng do cảm thấy thách thức
nhiều hơn, như một phản ứng co cụm: 64% người da đen trưởng thành cho biết khi
còn nhỏ, họ thường xuyên nghe gia đình nói chuyện về các thách thức do chủng tộc.
Trong khi đó, 91% người da trắng, 64% người gốc Tây Ban Nha và 56% người châu Á
cho biết hiếm khi gia đình họ nói tới điều này khi họ còn nhỏ.■
|
Lằn ranh chủng tộc cũng
được phản ánh trên chính trường Mỹ. Ông Joe Biden, người cuối tuần qua đã
chính thức trở thành ứng cử viên Đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử tổng thống
năm nay, đã lên tiếng rất nhiều trong mấy ngày qua.
Có thể ông thành thật
phân ưu và chia sẻ, dù cũng có người hồ nghi cho rằng ông chỉ muốn kiếm phiếu,
đặc biệt là với đội ngũ cử tri da đen cơ sở của ông. Shane Goldmacher của The
New York Times 4-6 cho rằng trong những ngày này, khi phản kháng nổ
ra, ông Biden đã tự cho mình là lực lượng hàn gắn trong đất nước đang sôi sục
tranh cãi về chủng tộc: “Ông Biden đưa ra hai thông điệp.
Một mặt, ông muốn cho
thấy ông cảm thấu nỗi đau thống khổ của người Mỹ gốc Phi, mặt khác vẽ ra một
hình ảnh tương phản với một tổng thống đang sôi máu đáp trả”.
|
Hữu Nghị
No comments:
Post a Comment