https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=382034007008082&id=108383691039783
Lâu nay sách báo chính thống của Việt Nam vẫn
cho rằng Gorbachev và sau đó là Yeltsin là những kẻ tội đồ đã phá hủy Liên bang
Soviet. Có lẽ đa số đảng viên cũng nghĩ vậy.
Thực ra, Gorbachev không hề muốn nhà nước Liên
bang biến mất, ông ta không muốn phá hủy Liên xô mà muốn cải cách nó theo hướng
dân chủ hóa, mở cửa và đổi mới kinh tế. Gorbachev muốn biến LX thành Liên bang
các quốc gia có chủ quyền, có lẽ theo kiểu Liên bang Đức hay Mỹ hoặc lỏng lẻo
hơn như Khối thịnh vượng chung của Anh hay Liên hiệp Pháp trước kia.
Tuy nhiên, nhà nước Liên bang đó mới đang ở
giai đoạn thai nghén thì đã bị sẩy thai, chết non. Chuyện này có lẽ không nhiều
người để ý, cứ ngỡ là Gorbachev muốn giải tán LX mà thôi. Đó là điều phi logic,
ông ta đang là tổng thống 1 nhà nước khổng lồ thì ngu gì tự giải tán nó để
thành thất nghiệp?
Việc cải tổ và đổi mới do Gorbachev khởi xướng
là quá trình dân chủ hóa chính trị và đổi mới kinh tế diễn ra song hành dưới sức
ép của sự kiệt quệ bởi kinh tế kế hoạch và nhà nước CS toàn trị. Nhưng LX lúc
đó giống như 1 bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối, đã quá mục nát, nên việc này
giống như 1 đợt xạ trị cường độ cao khiến cho các điểm yếu của cơ thể càng lộ
rõ và trở nên không thể chống cự nổi.
Sau năm 87 thì các mâu thuẫn về sắc tộc bị bộc
lộ rõ nét, do những năm trước nó không thể bộc lộ do bộ máy chuyên chế của LX
kìm hãm. Điển hình là tộc người Tatar biểu tình đòi quay về Crimea là đất cũ của
họ. Hay người Gruzia biểu tình công khai để thoát khỏi sự áp bức của dân
Nga…Các cuộc biểu tình lúc đó trở nên hợp pháp và không bị đàn áp do quá trình
dân chủ hóa. Từ đó nhen nhóm tinh thần dân tộc và mong muốn độc lập của các nước
CH Baltic (nhập vào LX sau cùng, giai đoạn trước thế chiến), trong đó quan điểm
mong muốn độc lập của Nga, Ukraine và Belarus có sức ảnh hưởng lớn nhất.
Tổng thống nước CH XHCN liên bang Nga là
Yeltsin công khai bộc lộ quan điểm chống đối lại TT LX Gorbachev mà không hề bị
đàn áp.
Gorbachev là người khơi mào và mong muốn LX trở
thành 1 Liên bang các nước CH có chủ quyền bình đẳng với nhau (khác với LX), đi
theo hướng dân chủ xã hội (mô hình Bắc Âu), không theo con đường toàn trị nữa.
Ông đã vận động để có cuộc trưng cầu dân ý
toàn LX vào ngày 17/3/1991 với kết quả là đa số dân ủng hộ ý tưởng có 1 nhà nước
Liên bang như trên. Tuy nhiên, phe bảo thủ đã không chấp nhận điều đó nên đã đảo
chính vào ngày 19/8/1991 (cũng 19/8!), đứng đầu bởi Chủ tịch Soviet tối cao LX
(quốc hội) Lukyanov và phó tổng thống Yanaev, nhân dịp Gorbachev đi nghỉ mát.
Phe đảo chính thành lập một ủy ban nhà nước về tình trạng khẩn cấp.
Cuộc đảo chính chấm dứt sau 3 ngày bởi phe do
Yeltsin đứng đầu, quân đảo chính quay súng và ủng hộ phe cải cách. Gorbachev
quay trở lại nắm quyền.
Nhưng cuộc đảo chính đã để lại di chứng nặng nề.
Nó thúc đẩy cho quá trình tan ra LX diễn ra nhanh hơn, do nó cho thấy sự yếu đuối
của nhà nước LX (không tự bảo vệ được mình mà phải nhờ tới TT Nga). Dựa trên lý
do “bất ổn” đó, ngày 22/8, Yeltsin tuyên bố các doanh nghiệp thuộc LX trở thành
thuộc Nga, trừ bộ máy hành chính. Ngày 24/8, Ukraine tuyên bố độc lập 1 cách
đơn phương bởi Soviet tối cao Ukraine. Ngày 25/8, Belarus tuyên bố độc lập, tiếp
theo là Moldova, Azerbaijan, Kyrgyzstan, Uzbekistan. Ngày 28/8, Nga giành quyền
sở hữu ngân hàng nhà nước và ngân hàng ngoại thương LX.
Như vậy là LX đã bị “rút ruột” nhưng vẫn chưa
sụp đổ, do vẫn còn các nước CH còn lại lừng chừng chưa tuyên bố độc lập. Dưới
tình hình quá nguy hiểm cho sự tồn tại của LX, Gorbachev thúc đẩy thêm quá
trình hoàn thiện Hiệp ước Liên bang. Các nước CH tranh cãi về hình thức liên
bang sẽ như thế nào? Các nước có bình đẳng tuyệt đối? Nhà nước LB sẽ có quyền lực
gì?
Ngày 2/9, đại hội đại biểu nhân dân LX được họp
để giải quyết khủng hoảng chính trị và công nhận độc lập của ba nước CH Baltic,
dự thảo hiệp ước Liên bang mới.
Đương nhiên Nga và Ukraine, là 2 nước CH mạnh
nhất sẽ không thể chấp nhận sự bình đẳng với các nước khác và các nước còn lại
đều muốn độc lập hoàn toàn khỏi LX. Tổng thống Nga và Ukraine (Kravchuk) không
muốn nằm dưới TT Liên Xô. Ngày 1/12, Ukraine độc lập hoàn toàn khỏi LX qua cuộc
trưng cầu dân ý. Ngày 2/12, Nga công nhận Ukraine độc lập. Ngày 3/12, Soviet tối
cao LX thông qua dự thảo Hiệp ước Liên bang.
Ngày 8/12, lãnh đạo 3 nước Nga, Ukraine và
Belarus gặp nhau tại Brest và tuyên bố LX không còn tồn tại như 1 thực thể
chính trị và thành lập Cộng đồng các quốc gia độc lập (hiệp định Belovezh).
Ngày 9/12, Gorbachev tuyên bố tôn trọng sự lựa
chọn của 3 nước CH nhưng cho rằng sự tồn tại của LX không thể do 3 nước đó quyết
định, cần có giải pháp hợp hiến.
Ngày 21/12, các nước CH còn lại ủng hộ hiệp định
Belovezh và cùng tuyên bố LX ngừng tồn tại để thay thế bằng Cộng đồng các quốc
gia độc lập.
Ngày 25/12, Gorbachev tuyên bố từ chức TT LX,
vào lúc 7h tối, đại ý là ông ủng hộ sự độc lập và bình đẳng của các quốc gia
nhưng vẫn muốn duy trì nhà nước LB. Tuy nhiên, các nước vẫn mong muốn chia tách
nên ông đã làm tất cả để các nước có sự hòa hợp, tiếp tục cải cách và thoát khỏi
khủng hoảng.
LX sụp đổ và biến thành 1 cộng đồng khá lỏng lẻo
mang tính hình thức. Hầu hết các nước CH rơi vào khủng hoảng kinh tế, chính trị
sau đó.
Như vậy là Gorbachev thực sự mong muốn LX được
cải cách theo hướng dân chủ để khôi phục kinh tế, nhưng ông ta vô tình làm cho
LX trở nên suy thoái hơn. Còn Yeltsin mới thực sự mong muốn giải tán LX để
không phải đứng dưới ai. Yeltsin cũng là người đưa đảng CS ra ngoài vòng pháp
luật, trước đó ông tuyên bố từ bỏ đảng CS LX.
Sau này nhiều người Nga vẫn tiếc nuối LX và hiện
tại Putin cũng có tham vọng tái lập 1 nhà nước Liên bang hoặc 1 cộng đồng kinh
tế kiểu EU, có lẽ gần như mong muốn của Gorbachev nhưng không dân chủ bằng.
Nhưng điều đó rất khó thành hiện thực khi Nga
và Ukraine đang đứng trên bờ vực chiến tranh, trước đó thì Nga đã sáp nhập
Crimea và bảo kê cho phe ly khai ở Đông Ukraine.
Dương Quốc Chính
.
.
============================================
.
.
Bình luận trên
Facebook về sự kiện Liên Xô tan rã 30 năm trước
BBC News
Tiếng Việt
26 tháng 12 năm 2021
https://www.bbc.com/vietnamese/forum-59793303
Mikhail Gorbachev
phát biểu trong chuyến thăm Ottawa, Canada, 1990
Những ngày này, nhiều người ôn lại sự kiện Liên
bang Xô viết sụp đổ 30 năm trước, tuy báo chí Việt Nam dường như không nhắc đến.
25/12/1991, Tổng thống Liên Xô khi đó, Mikhail
Gorbachev, tuyên bố cáo chung Liên bang Xô viết trên hệ thống truyền hình. Sáu
ngày sau, Liên Xô chính thức giải thể.
"Thành trì của chủ nghĩa xã hội"
cách nói của báo chí Việt Nam một thời, dường như vẫn còn ghi dấu ấn trong tâm
tưởng của nhiều người Việt Nam.
Có lẽ với nhiều người, việc phát biểu nhận thức,
quan điểm của mình về sự kiện này là cần thiết.
Tổng thống Mỹ Ronald
Reagan và Tổng bí thư ĐCS Liên Xô Mikhail Gorbachev ký kết thỏa thuận kiểm soát
vũ khí cấm sử dụng tên lửa hạt nhân tầm trung, Washington DC, 1987
Chỉ có chính quyền
dân cử mới tồn tại
Nhà thơ Hoàng Hưng viết trên trang cá nhân: "Chế độ độc tài toàn trị kinh tế chỉ huy
'xã hội chủ nghĩa' tất yếu tiêu tùng, ko bàn nữa!"
Ông còn liên hệ với Trung Quốc: "Tàu khôn
ngoan bèn 'tự chuyển hoá' thành tư bản cánh hẩu (crony) nhưng vưỡn duy trì độc
tài chính trị mang tên 'Đảng cộng sản' thực chất là độc tài của tầng lớp quan
liêu; lừa dối và ăn cắp của các nước TB phát triển, nên không sụp đổ mà vưỡn
đang tạm thời thịnh!"
Vũ Ngọc Thành đặt
câu hỏi: "Đế chế ma quỷ ngày trước liệu có sánh bằng quái thú tàu cộng hôm
nay? Con quái thú hôm nay thâm hiểm hơn vì nó rất xảo quyệt trên lĩnh vực kinh
tế, thương trường. Điều mà Liên Xô rất kém cỏi."
Phạm Quốc Cường
nói: "Xã hội ngày càng văn minh thì không một chế độ độc tài độc đảng nào
tồn tại mãi được, người cấp tiến họ sẽ đấu tranh hoặc chính trong nội bộ chúng
khi chia chác không đều chúng nó cũng sẽ tự đấu tranh lẫn nhau, chỉ có những
lãnh đạo được bầu lên từ trực tiếp lá phiếu của nhân dân mới tồn tại lâu dài được."
Huy Phan khẳng định: "Sụp đổ
là đương nhiên vì đường lối lãnh đạo độc đoán gia trưởng cái nôi của tham
nhũng, bất công, lịch sử còn nguyền rủa."
"Một chế độ không phục vụ cho người dân
chế độ đó phải sụp đổ" là nhận định của Lưu Thanh Quang.
Phạm Hoằng Nghị viết:
"Cá nhân tôi việc Liên Xô sụp đổ là cái may mắn của lịch và nhân loại sẽ
tiến lên..."
Thanh Tòng viết: "Hô hào tư bản
giãy chết nhưng chưa kịp chết thì Liên Xô đã lăn ra chết trước rồi haha."
Dấu tích "khu
khắc nghiệt" - một phần của hệ thống Gulag tàn khốc thời Stalin. Dù đạt
nhiều thành tích công nghệ, xã hội, Liên Xô đã đàn áp thẳng tay người dân của
chính mình trong nhiều thập niên bằng hệ thống ngục tù khủng khiếp
Đánh giá về
Gorbachev
Với nhiều người Việt, đánh giá về Gorbachev được
cho là vẫn mang tính thời sự.
Vo Duc Chieu
bình luận trên trang cá nhân: "Gorbachev đã trở thành anh hùng vì đã không
làm gì để ngăn cản Liên Sô sụp đổ."
Blogger Dương Quốc Chính viết trên trang cá nhân: "Gorbachev không hề muốn nhà nước Liên
bang biến mất, ông ta không muốn phá hủy Liên Xô mà muốn cải cách nó theo hướng
dân chủ hóa, mở cửa và đổi mới kinh tế. Gorbachev muốn biến Liên Xô thành Liên
bang các quốc gia có chủ quyền, có lẽ theo kiểu Liên bang Đức hay Mỹ hoặc lỏng
lẻo hơn như Khối thịnh vượng chung của Anh hay Liên hiệp Pháp trước kia."
Bình luận dưới status này Duc Minh viết:
"Không phải ngẫu nhiên mà Gorbachev được trao giải Nobel Hòa bình năm 1990
nhờ đóng vai trò quyết định cho những thay đổi căn bản trong quan hệ Đông -
Tây."
Canh Tranthanh khẳng
định: "Lịch sử nhân loại phải ghi công lớn cho Gorbachev."
Kim Dung Pham viết:
"Gorbachev có tầm nhìn am hiểu sâu sắc thực tiễn chứ không phải kẻ tội đồ."
Xe tăng chiếm khu vực
gần Cổng Spassky Gate (trái), lối vào Điện Kremlin và Thánh đường St. Basil's
hôm 19/8/1991 sau cuộc đảo chính nhằm lật đổ ông Gorbachev. Cuộc đảo chính thất
bại vào chiều 21/8 khi Bộ Quốc phòng ra lệnh cho lính rút khỏi Moscow
Nguyễn Văn Thương nhận
định: "Ông Gorbachev đã thuận theo dòng lịch sử. Việc làm của ông là phù hợp."
Nam Dang khẳng định: "Nhìn sự
tan rã của Liên bang Xô viết, cho thấy có tự do dân chủ thật sự thì không có cộng
sản."
Ngược lại những ý kiến trên, Phương Minh
nêu: "Ối người phá phách ở trong nước khi được sang Mỹ mới thấy được cái
'thiên đường' tự do của Mỹ thì ói."
30 năm trước, Liên bang Xô viết sụp đổ đã kéo
theo sự tan rã của hệ thống xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu.
Thế giới hiện chỉ còn một số ít vài quốc gia
đi theo mô hình chủ nghĩa xã hội, trong đó có Việt Nam.
***
TIN LIÊN QUAN
Liên Xô tan rã: Bốn lý do
chính khiến Liên Xô giải thể cuối 1991
24 tháng 12 năm 2021
.
30 năm Liên Xô tan rã: Nước
Nga mới đã giúp nhiều người Việt 'đổi đời'
13 tháng 12 năm 2021
.
'Nhiều người Nga còn lưu
luyến Liên Xô'
4 tháng 11 năm 2017
.
'Biết ơn Gorbachev vì có
công khiến Liên Xô sụp đổ'
26 tháng 12 năm 2016
No comments:
Post a Comment