Trịnh
Khả Nguyên
21/03/2018
Thảm sát là giết người ghê rợn, dù ở Sơn Mỹ hay ở nơi khác, dù bị phát hiện hay không. Đốt sách là giết văn hóa.
*
Ngày
22/2/2018 Giáo hội Phật giáo Việt Nam có văn thư số 31 yêu cầu các cơ sở thờ tự,
các tín đồ thuộc Hội bỏ tục đốt vàng mã https://tuoitre.vn/giao-hoi-phat-giao-viet-nam-de-nghi-bo-tuc-dot-vang-ma-20180222092809043.htm.
Trước hết, hoan nghênh văn thư trên, mặc dù đến bây giờ mới kêu gọi không đốt
vàng mã, bỏ mê tín dị đoan là hơi muộn, lẽ ra nên sớm hơn và việc kêu gọi nầy
cũng không phải là mới.
Cách
đây rất lâu, một số người trong đó có nhóm “Tự lực Văn đoàn” đã hô hào bỏ các hủ
tục, bỏ dị đoan mê tín. Rất lâu hơn nữa, 700 năm trước, vua Lê Thánh Tông một
ông vua uyên bác hiểu rõ các lý, kinh điển thánh hiền, ông là “con
trời”, là đại diện chính danh của hệ phong kiến (trên nguyên tắc, tệ hơn ngày
nay) nhưng đã viết Chứng quả có đôi vầng nhật nguyệt/Giải oan chi mượn
đến đàng tràng... (“Đề miếu nàng Trương”, Lê Thánh Tông). Ông cho rằng chỉ
công lý (ánh sáng của Mặt Trời, Mặt Trăng) mới minh định một người, một việc
nào đó là có tội hay không. Ông không tín “đàng tràng” có thể hóa giải tội lỗi.
Lai
lịch của chuyện đốt vàng mã, mê tín dị đoan nói chung đã có từ xa xưa bên Tàu
(cơ), rồi truyền sang Việt Nam https://www.tienphong.vn/xa-hoi/dot-vang-ma-la-hu-tuc-nguon-goc-tu-trung-quoc-741458.tpo.
Ngoài
vàng mã, văn tế, sớ thường dùng trong các đám cúng kỵ chắc
cũng có nguồn gốc từ Tàu. Ngày nay, bản văn nầy tuy không còn viết theo chữ
Hán, nhưng vẫn đọc theo âm Hán Việt. Đám càng lớn văn tế càng bài bản, ngay những
gia đình văn hóa mới cũng thích văn tế kiểu nầy, chắc cho rằng
thế mới đúng nghi thức. Nhưng những chữ, nhưng câu như ngày tháng, lễ vật, lời
cầu khấn của người cúng, nếu diển tả bằng tiếng Việt thì cũng rõ ràng, trân trọng
kém gì tiếng Hán đâu. Hô hào bảo tồn phát huy tiếng Việt, giữ gìn sự
trong sáng của tiếng Việt, nhưng nước mình có chữ riêng, tiếng riêng mà khi
cúng ông bà mình, mình lại nhờ chữ Tàu. Rõ ràng là tự nguyện lệ thuộc.
Đừng
đốt vàng mã, đừng đọc văn cúng theo âm Tàu (pha Việt) nữa!
“Đừng
đốt” là tên một quyển nhật ký của Đặng Thùy Trâm. Thực ra, “Đừng đốt” không phải
do tác giả đặt cho tập ghi chép của mình mà do “địch” bàn bạc với nhau khi nhặt
được nó, có kẻ muốn đốt cho rồi, có kẻ muốn giữ lại và đã can đừng đốt.
Tập nhật ký không bị đốt, còn được “bên kia” cất giữ bản gốc đến hôm nay, gia
đình người quá cố nhận được bản “phô tô”. Một nhà văn đã biên tập lại rồi được
dựng thành phim cùng tên “Đừng đốt” (Don’t Burn). Sơ lược vậy.
Trong
chiến tranh, người lính đối mặt với sự chết. Họ, trước hết, phải lo bảo vệ tính
mạng của mình, lo sợ bị giết đến nỗi sát hại cả dân lành vì nghi ngờ, như vụ thảm
sát Sơn Mỹ, Quảng Ngãi 3/1968, chứ chẳng ai (rảnh) lo cất giữ tập nhật ký của
người khác. Hay đối phương giữ nó như một tài liệu để khai thác tin tức chiến sự,
chứ không phải do lòng tốt? Có thể lắm. Nhưng sau khi đoc, thấy không có gì thì
có thể người ta bỏ rơi hoặc đốt. Đằng nầy người ta giữ nó, rồi lại thông báo
cho gia đình của tác giả. Đấy là một việc hiếm có từ thời chiến tranh đến thời
hòa bình.
Nếu
tác giả còn sống, cùng với cuốn nhật ký của mình trở về, người chiến sĩ được
đãi ngộ theo tiêu chuẩn là đương nhiên, nhưng tập ghi chép kia có được phổ biến
như hiện tại hay tác giả cất giữ vì đấy là thứ riêng tư? Và nếu (lỡ) cuốn nhật
ký kia bị đốt thì nay chẳng ai biết “đừng đốt” như thế nào. May có người
can đừng đốt mà bây giờ “Đừng đốt” tồn tại vừa sách vừa phim.
Thảm
sát là giết người ghê rợn, dù ở Sơn Mỹ hay ở nơi khác, dù bị phát hiện hay
không. Đốt sách là giết văn hóa.
Đừng
thảm sát, đừng đốt sách.
Ông
Ngô Thế Vinh có viết bài “Con đường sách Sài Gòn và câu chuyện đốt sách”.
https://server9.kproxy.com/servlet/redirect.srv/syku/swfeukcq/snop/p1/bai/53215.
https://server9.kproxy.com/servlet/redirect.srv/syku/swfeukcq/snop/p1/bai/53215.
“Đường
sách Sài Gòn” nhiều người đã đến, đã biết, không cần phải nói thêm. Đây là một
đoạn đường ngắn sạch, râm mát, dễ thương. “Đường sách” dĩ nhiên là bán sách, giới
thiệu các tác phẩm v.v...
Việc
thành lập “Đường sách” là ý tưởng (phục hồi) hay. Trước 75 dọc vỉa hè đại lộ Lê
Lợi-Sài Gòn, dài chừng vài trăm mét có những ki-ốt bán radio, băng từ, đĩa nhạc
và chủ yếu là bán sách. Sách nhiều, các quầy nhỏ, không đủ kệ để trưng bày nên
xếp từng chồng trên các tấm nylon trải trên đất. Đúng là “đường sách”. Mua sách
ở đây, đôi khi phải đứng khom người để tìm, nhưng được cái là thoải mái, lại được
giảm giá, nên rất nhiều người thích. Người mua tha hồ chọn, cầm lên mở ra đọc
thử, không ưng, bỏ lại chẳng có gì gọi là văn hóa với không văn hóa.
Sau
4/75 “đường sách” tồn tại một thời gian ngắn. Lúc đó có người từ “ngoài” vào
cũng lội “đường sách”, có người mua cái “đài”, cái máy thu băng, đồng hồ đeo
tay, có người mua vài quyển sách miền Nam đọc chơi. Nhưng, giống nhau, ai cũng
ngạc nhiên “đường sách”/“nhà sách” trước 75 bán đủ các loại sách, báo, sách báo
“lề phải” không nói làm gì, sách báo “lề trái” cũng bán tùm lum. Các tác giả nầy
viết đủ thứ, phê phán xã hội, chống chính quyền, chống chiến tranh, các triết
thuyết hiện sinh, duy tâm, duy vật. Một số người có lập trường (tương đối) giống
như của “bên kia”. Họ, một số, hiện còn đang sống. Có quán bán cả sách (cũ) của
các tác giả đang ở ngoài Bắc.
Ông
Ngô Thế Vinh dạo “Đường sách” (hiện nay) thấy trên pano có câu you
don’t have to burn books to destroy a culture. Just get people to stop reading
them (Bạn không cần đốt sách để tiêu diệt văn hóa. Chỉ cần làm cho người
ta không đọc chúng), câu nầy ghi là của Mahatma Gandhi. Không chú thích, thì
người ta cũng biết Gandhi là người Ấn Độ. (Nhiều người gọi ông là Thánh Cam Địa,
ngưỡng mộ chủ trương đấu tranh bất bạo động của ông. Có lẽ, một
phần, nhờ cách tranh đấu nầy mà Ấn Độ giành được độc lập nhưng không đổ máu).
Còn ông Vinh trưng bằng chứng, câu trên là của Ray Bradbury, một người Mỹ. Đem
câu nói của một ông Mỹ, ít người biết, gán cho một ông Ấn Độ, thiên hạ đều biết
là hơi “ẩu”. Nhưng “ẩu” nhất là chuyện đốt sách. Dù M.Gandhi không nói câu
trên, nhưng nếu hỏi Ngài, có nên đốt sách không, thì chắc chắn được nghe:
-
Đừng đốt! Đốt sách là không tốt.
T.K.N.
Tác
giả gửi BVN.
No comments:
Post a Comment