Minh Anh – RFI
Đăng
ngày 24-01-2017
Báo Le Monde số ra
ngày 24/01/2017 có bài nhận định của hai chuyên gia chính trị Alexandra De Hoop
Scheffer và Martin Quencez về chính sách đối ngoại của tân tổng thống Mỹ. Bài
viết đề tựa : « Với Donald Trump, Hoa Kỳ không còn có chiến lược lớn ».
Theo quan sát của nhật báo, dự án của tân chính quyền Hoa Kỳ dựa trên hai yếu tố
: chính sách bảo hộ mậu dịch và quay lại với chủ trương đơn phương hành động.
Alexandra
De Hoop Scheffer là giám đốc trung tâm cố vấn xuyên Đại Tây Dương GMF (German
Marshall Fund of The United States) tại Paris. Còn Martin Quencez là chuyên gia
nghiên cứu tại GMF. Đầu tiên hết, bài viết nhận định, kể từ khi chiến
tranh lạnh kết thúc, Hoa Kỳ đã thực hiện « một chiến lược lớn »
nhằm duy trì sự ưu việt của mình trên thế giới, ngăn cản sự trỗi dậy của các cường
quốc đối thủ. Dưới thời chính quyền Obama, Hoa Kỳ đã nhanh chóng đi vào thế kỷ
21, thừa nhận một thế giới đa cực và hiểu được những hạn chế của Mỹ.
Obama
đã làm thay đổi vai trò của Mỹ, từ chỗ là « một quốc gia thiết yếu »
chuyển sang thành « một đối tác thiết yếu », thông qua chính
sách hợp tác với các đồng minh và cùng tồn tại với các quốc gia đối thủ như
Trung Quốc, Nga, Iran. Và Hoa Kỳ tập trung vào việc bảo vệ các lợi ích « sống
còn » của mình.
Hướng
đi này chấm dứt. Donal
Trump trở thành tổng thống với chủ trương « Nước Mỹ trước tiên »,
chú trọng tới các « giao dịch », thương lượng mang tính chiến
thuật, mà không chú ý tới các giá trị và các cam kết của Hoa Kỳ.
Dự án của tân chính quyền dựa trên
hai yếu tố kháng cự lại tiến trình toàn cầu hóa : thứ nhất là chủ nghĩa bảo hộ
kinh tế và phê phán xu hướng tự do mậu dịch, thứ hai là độc lập chiến lược và
quay lại chủ trương đơn phương hành động. Đối với Donald Trump, ngoại giao là một cuộc
mặc cả lớn trên mọi lĩnh vực và trong đó, các liên minh chỉ có ý nghĩa nếu phục
vụ các lợi ích của Hoa Kỳ. Nếu không, Donald Trump sẽ cho tiến hành đàm phán lại.
Theo
hai tác giả, cách tiếp cận như vậy có nguy cơ làm suy yếu kết cấu toàn cầu.
Nguy cơ ở chỗ là Washington ưu tiên ký kết các thỏa thuận song phương, trong
khi những thách thức của thế kỷ như biến đổi khí hậu, phát triển vũ khí hạt
nhân, di dân… đòi hỏi phải có cách tiếp cận đa phương và tầm nhìn chiến lược.
Việc
xử lý các cuộc khủng hoảng quốc tế phụ thuộc vào khả năng Hoa Kỳ hợp tác với
các cường quốc khác cho dù những nước này không phải lúc nào cũng chia sẻ các lợi
ích và giá trị cùng với Mỹ, thậm chí còn có lợi ích liên quan ngay trong các khủng
hoảng này.
Thế
nhưng Donald Trump giờ đây đề cao tư tưởng thực dụng và sự thiếu vắng chiến lược
lớn sẽ có những hậu quả tất yếu đối với việc xác định chính sách đối ngoại của
Mỹ. Liệu Donald Trump sẽ phó mặc chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ cho bộ trưởng
Quốc Phòng James Mattis và ngoại trưởng Rex Tillerson hay không ?
Bài
viết nhấn mạnh, đây là hai chính khách có hai cách nhìn khác nhau về đối ngoại,
đặc biệt là trong quan hệ với Nga. Bên cạnh đó, tân tổng thống Mỹ có quan hệ
căng thẳng với báo chí, với giới tình báo và một số phe nhóm tại Quốc Hội. Tất
cả những yếu tố này không tạo thuận lợi cho việc ra các quyết định quan trọng.
Cuối
cùng, các tác giả kết luận : các nước châu Âu không nên ảo tưởng, tự ru ngủ.
Quan hệ Mỹ-Âu đang đi vào giai đoạn bất ổn định và lục địa già có thể trả giá đắt
nếu không chuẩn bị tốt để đối phó với hoàn cảnh mới.
TPP
: Một trong số các « nạn nhân » đầu tiên của Trump
« Trump
khởi động cuộc tấn công nhắm vào các thỏa thuận tự do mậu dịch » là
thông báo của Les Echos. Tân tổng thống Mỹ, hôm qua, 23/01/2017 đã ký nhiều sắc
lệnh trong đó có một văn bản chôn vùi hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương –
TPP.
Nhật
báo kinh tế trích dẫn phát biểu của Reince Priebus, chánh văn phòng của Donald
Trump, trên đài truyền hình Mỹ Fox News, hôm Chủ Nhật 22/01 cho rằng ông chưa
bao giờ thấy một ai làm việc hăng hái, nhiệt huyết như tân tổng thống Mỹ.
Sau
kỳ nghỉ cuối tuần sôi động do các cuộc biểu tình rầm rộ sau lễ nhậm chức, tân tổng
thống Hoa Kỳ muốn chứng tỏ là ông không muốn để mất một phút nào, khẩn trương
thực hiện các lời cam kết mà ông đưa ra trong chiến dịch tranh cử. Các sắc lệnh
đầu tiên được ký hôm thứ Sáu (20/01) nhắm vào việc ngăn cản áp dụng chương
trình cải cách bảo hiểm y tế Obamacare.
Hôm
qua, 23/01 ông ký tiếp các sắc lệnh liên quan đến các hiệp định tự do mậu dịch
và trước tiên là hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương. Trước khi ký sắc lệnh
rút Hoa Kỳ ra khỏi TPP, Donald Trump tuyên bố không muốn tự do mậu dịch nữa, bởi
vì Mỹ là nước duy nhất tạo thuận lợi cho các nước khác tiếp cận thị trường của Hoa
Kỳ.
Theo
các cố vấn thân cận của tân tổng thống Mỹ thì từ nay, ông dành ưu tiên cho các
hiệp định tự do mậu dịch song phương và thậm chí có thể tìm cách ký các hiệp định
riêng rẽ với từng nước vốn đã ký TPP. Thứ Sáu 27/01 tới đây, nguyên thủ Mỹ gặp
thủ tướng Anh Theresa May, để đề ra những cơ sở cho một thỏa thuận thương mại
giữa Washington và Luân Đôn, vào lúc Anh Quốc đang chuẩn bị các cuộc thương lượng
về Brexit.
Trong
tuần này, tân chính quyền Mỹ sẽ ra các quyết định liên quan đến một số thỏa thuận
thương mại khác, đặc biệt là hiệp định tự do mậu dịch Bắc Mỹ - NAFTA, có hiệu lực
từ năm 1994 mà Donald Trump đã cam kết sẽ cho đàm phán lại. Theo giới thân cận
Donald Trump, tân tổng thống Mỹ muốn là NAFTA khuyến khích các tập đoàn xe hơi
Mỹ sản xuất nhiều hơn trên lãnh thổ Hoa Kỳ. Thậm chí, Donald Trump có thể áp đặt
điều kiện là các tập đoàn xe hơi chỉ có thể xuất khẩu các sản phẩm của mình nếu
một phần các sản phẩm này được làm tại Mỹ.
Les
Echos cho biết là cũng trong ngày hôm qua, trong cuộc gặp với lãnh đạo các tập
đoàn lớn của Mỹ như Ford, Lockheed Martin, Johnson & Johnson, tân tổng thống
Hoa Kỳ nói đến khả năng tái lập mức thuế quan rất cao nhằm trừng phạt những
doanh nghiệp Mỹ sản xuất ở nước ngoài.
Mặc
dù tỏ ra rất năng động, muốn bắt tay làm việc ngay, tổng thống Mỹ vẫn còn phải
chờ đợi, bởi vì một phần lớn các bộ trưởng trong chính quyền vẫn chờ sự chấp
thuận của Thượng viện. Cho đến hôm nay, Thượng viện Hoa Kỳ mới chỉ phê chuẩn việc
bổ nhiệm bộ trưởng Quốc Phòng và Nội Vụ.
Iran
: Một đích ngắm khác của Donald Trump
Liên
quan đến Cận Đông, Les Echos cho hay « Iran trong tầm ngắm của tân
chính phủ Hoa Kỳ». Tân tổng thống Mỹ rất có thể sẽ lên án thỏa thuận hạt
nhân đạt được với Iran, công khai chỉ trích hành động gây bất ổn của Teheran
trong khu vực.
Đây
là một trong số các hồ sơ quốc tế mà việc ông Trump lên cầm quyền đang làm dấy
lên nhiều mối quan ngại. Sau nhiều thập niên thương thuyết, liệu ông Trump có « xé
bỏ » thỏa thuận hạt nhân đã có hiệu lực cách đây đúng một năm ? Trước
đó, ông đã từng đánh giá hiếm khi thấy một thỏa thuận nào « tai hại
» như thế.
Quyết
định « xé bỏ » đó có thể sẽ mở ra một cuộc khủng hoảng không những giữa
Washington và Teheran, mà cả với các đồng minh phương Tây và Nga hay Trung Quốc.
Ngay cả những người phản đối thỏa thuận này, như UANI (United against Nuclear
Iran) « cũng không khuyến khích Hoa Kỳ lên án tức thì » và mở một cuộc đàm phán
mới giữa Teheran với nhóm 5+1 (tức năm cường quốc Hoa Kỳ, Nga, Trung Quốc, Anh
Quốc, Pháp và có thêm Đức).
Theo
quan điểm của nghị sĩ Joseph Lieberman, thuộc đảng Dân chủ, nổi tiếng chống lại
thỏa thuận « ông Donald Trump vẫn phải tấn công chí ít là việc vi phạm
trên nhiều lĩnh vực từ hạt nhân, chương trình tên lửa đạn đạo và ủng hộ quân khủng
bố, gây bất ổn các nước láng giềng, cho đến nhân quyền ». Cũng theo vị
nghị sĩ này, « chính sách của Hoa Kỳ đối với Iran sẽ thay đổi một cách
đáng kể. Nhưng phải chờ xem như thế nào ».
Khó
tiên liệu tình hình bán đảo Triều Tiên
Về
thời sự châu Á, Le Monde có bài « Khó tiên liệu tình hình bán đảo Triều
Tiên ». Từ sau hiệp định đình chiến năm 1953 đến nay, bán đảo Triều
Tiên quen sống trong bối cảnh căng thẳng tiềm tàng và có thể bùng phát bất cứ
lúc nào. Nay, với việc Donald Trump trở thành tổng thống Mỹ, sự bất trắc lại
càng gia tăng.
Nguyên nhân là tổng thống Hoa Kỳ tính
khí thất thường, thiếu hiểu biết về các hồ sơ quốc tế, cũng như tình hình trên
bán đảo này.
Theo chuyên gia Lee Kwan-sei, thuộc học viện nghiên cứu Viễn Đông, trụ sở
Seoul, thì « phương trình Triều Tiên trở nên phức tạp hơn bao giờ hết ».
Ở
phía nam, Hàn Quốc đang có khủng hoảng chính trị. Quốc hội bỏ phiếu phế truất tổng
thống Park Geun Hye và Hàn Quốc hiện do một quyền tổng thống lãnh đạo ; nghị viện
thì chia rẽ, khó có thể chủ động đưa ra các sáng kiến.
Còn
ở phía bắc, chính quyền Bình Nhưỡng lúc nào cũng như trong tư thế chuẩn bị chiến
tranh, đang chờ đợi các sáng kiến từ phía tân chính quyền Washington, nhưng đồng
thời không hề có ý định từ bỏ chương trình chế tạo vũ khí nguyên tử.
Trong
thông điệp ngày mồng Một tháng Giêng, lãnh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong Un đe dọa
sẽ tiến hành một vụ thử tên lửa. Tổng thống đắc cử Mỹ lúc đó, Donald Trump đáp
lại trên Twitter rằng điều này sẽ không xảy ra. Le Monde nhận định, có lẽ ông
Trump không biết rằng thách thức Bình Nhưỡng không phải là một chiến thuật hay
ho gì, trừ phi ông đã chuẩn bị sẵn một « thỏa thuận » nào đó với Bắc Triều
Tiên.
Đa
số các chuyên gia đều cho rằng Bình Nhưỡng sẽ tiến hành thêm một vụ bắn thử nữa,
vấn đề là lúc nào. Bất chấp việc gia tăng trừng phạt của quốc tế, Bắc Triều
Tiên vẫn kiên quyết chế tạo loại tên lửa xuyên lục địa mang đầu đạn hạt nhân và
có thể bắn tới lãnh thổ Mỹ. Theo Sách Trắng 2016 của bộ Quốc Phòng Hàn Quốc, chế
độ Bình Nhưỡng dường như có hơn 50 kg plutonium đủ để chế tạo khoảng 5 chục quả
bom nguyên tử, từ nay đến 2020.
Theo
Le Monde, chính sách trừng phạt và cô lập Bắc Triều Tiên mà Hoa Kỳ và các đồng
minh áp dụng từ hai chục năm nay đều dẫn đến bế tắc. Giới chuyên gia kêu gọi
Washington từ bỏ chính sách « chờ đợi », còn được gọi là « chiến
lược kiên nhẫn » của chính quyền Obama và tiến hành đối thoại với Bình
Nhưỡng. Sử gia John –Delury, đại học Yonsei, ở Seoul, nhận định : « Về
ngắn hạn, không có một kịch bản nào cho phép hy vọng Kim Jong Un từ bỏ sức mạnh
răn đe » và theo lô-gích của lãnh đạo Bắc Triều Tiên thì chẳng có lợi
ích gì đi theo hướng từ bỏ vũ khí hạt nhân.
Vả
lại, việc nối lại đàm phán với Bắc Triều Tiên đòi hỏi phải có sự tham gia tích
cực của Trung Quốc. Thế nhưng, quan hệ giữa chính quyền Trump và Bắc Kinh đang
trong giai đoạn căng thẳng do vấn đề Đài Loan, quan hệ thương mại.
Trong
khi đó, Hàn Quốc đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng chính trị nội bộ và hai
cuộc khủng hoảng ngoại giao : Thứ nhất là trong quan hệ Trung - Hàn với dự án lá
chắn tên lửa THAAD và thứ hai là với Nhật Bản trên hồ sơ « phụ nữ giải sầu ».
Trang
nhất báo Pháp : Cánh tả chia rẽ sâu sắc
Trang
nhất nhiều tờ báo Pháp hôm nay đề cập đến hệ quả của cuộc bỏ phiếu vòng một lựa
chọn ứng viên tổng thống của đảng Xã Hội và các đồng minh. La Croix buồn bã nhận
định : « Cánh tả, một gia đình bị tan rã ».
Việc
ông Benoit Hamon về đầu trong cuộc bỏ phiếu và cựu thủ tướng Pháp Manuel Valls
về nhì, đã đào sâu thêm hố ngăn cách giữa hai phe phái vốn đã không thể hòa hợp
được với nhau. Đến mức, Le Monde trên trang nhất phải thốt lên : « Hamon
–Valls, rạn nứt công khai trong đảng Xã Hội ».
Trang
nhất Liberation thì chỉ trích việc tổ chức kiểm phiếu của đảng Xã Hội: « Benoit
Hamon, việc kiểm phiếu (gần như) đúng ». Bởi vì đảng Xã Hội, trong
ngày hôm qua, lại đưa ra số liệu mới về số người tham gia bỏ phiếu, cao hơn số
cũ khoảng 400 ngàn người, thế nhưng kết quả kiểm phiếu đối với từng ứng viên lại
không hề thay đổi.
Le
Figaro (cánh hữu) thì mỉa mai : « Hamon-Valls : cuộc đấu tay đôi chuyển
thành trò thanh toán nhau ». Tờ báo còn cho rằng « Đảng Xã Hội
bị nghi ngờ đã thao túng số liệu người tham gia bỏ phiếu ».
Riêng
trang nhất Les Echos lại quan tâm đến vấn đề môi trường và lương thực và cảnh
báo : « Khí hậu : mối đe dọa đè nặng lên vấn đề an ninh lương thực ».
Theo một nghiên cứu của các nhà khoa học Đức và Pháp, được công bố vào tuần trước,
từ nay đến cuối thế kỷ, sản lượng ngô và đậu nành của Mỹ có thể sụt giảm tới
40%. Tình trạng khan hiếm có nguy cơ làm cho giá lương thực trên thế giới tăng
vọt.
No comments:
Post a Comment