THƯỢNG ĐỈNH ALASKA : UKRAINA PHÓ MẶC SỐ PHẬN CHO HAI CƯỜNG QUỐC (Anh Vũ / RFI)

 

Thượng đỉnh Alaska : Ukraina phó mặc số phận cho hai cường quốc

Anh Vũ  -  RFI

Đăng ngày: 15/08/2025 - 16:27

https://www.rfi.fr/vi/%C4%91i%E1%BB%83m-b%C3%A1o/20250815-th%C6%B0%E1%BB%A3ng-%C4%91%E1%BB%89nh-alaska-ukraina-ph%C3%B3-m%E1%BA%B7c-s%E1%BB%91-ph%E1%BA%ADn-cho-hai-c%C6%B0%E1%BB%9Dng-qu%E1%BB%91c

 

Cuộc gặp thượng đỉnh giữa tổng thống Donald Trump và tổng thống Nga Vladimir Putin về chiến tranh Ukraina tại Anchorage, Alaska (Hoa Kỳ) ngày 15/08/2025 là tâm điểm chú ý của truyền thông quốc tế. Trên các trang báo Pháp tràn ngập những bài phân tích, giải thích, bình luận về sự kiện liên quan đến số phận của đất nước Ukraina bị Nga xâm lược từ hơn ba năm nay.

 

 Hôm nay là ngày nghỉ lễ của nước Pháp. Le Monde là một trong số ít nhật báo vẫn phát hành báo giấy, với tựa trang nhất « Ukraina phó mặc cho quan hệ Trump-Putin » cùng nhiều bài viết dưới các góc độ khác nhau liên quan đến sự kiện. Điều mà Le Monde quan tâm là tâm trạng của người Ukraina trước cuộc họp bàn về số phận tương lai của họ mà lại không được tham dự. Bài báo « Trước ngày hội nghị thượng đỉnh Trump–Putin tại Alaska, nỗi cay đắng của người Ukraina » cho thấy tâm trạng đó. 

 

Sau nhiều tháng mò mẫm ngoại giao và liên tiếp các nỗ lực đàm phán, cùng lúc với việc Nga không ngừng gia tăng tấn công, một lần nữa vận mệnh của Ukraina sẽ bị đặt lên bàn cân vào ngày 15/08, trong một hội nghị thượng đỉnh giữa tổng thống Mỹ và đồng nhiệm Nga, tại Anchorage (Alaska, Hoa Kỳ). Theo Le Monde,  với người dân Ukraina, sự vắng mặt của tổng thống Zelensky tại hội nghị không chỉ là một chi tiết ngoại giao, mà là một thông điệp cay đắng : vận mệnh đất nước họ đang được quyết định ở một nơi khác, không có tiếng nói của họ. Nhiều người so sánh tình huống này như một phiên tòa xét xử mà bị đơn không được tham gia. « Tôi không hiểu làm sao có thể bàn về Ukraina mà lại không có Ukraina » một nghệ sĩ ở Mykolaïv bày tỏ.

 

Tờ báo cho biết, giới chính trị và quân sự Ukraina nhất trí với nhau ở một điểm: Putin sẽ không từ bỏ mục tiêu kiểm soát toàn bộ lãnh thổ Ukraina và quyết định tương lai chính trị, an ninh của nước này. Bởi vậy, mọi cuộc đàm phán song phương Mỹ–Nga không có sự tham gia của Kiev sẽ khó mang lại giải pháp thực sự. Phát biểu gần đây của ông Trump rằng Ukraina có thể phải « đổi lãnh thổ lấy hòa bình » càng làm gia tăng lo ngại về một thỏa hiệp bất lợi cho Ukraina.

 

Từ kiên cường đến chấp nhận nhượng bộ có điều kiện

 

Sau hơn ba năm rưỡi chiến tranh, tinh thần kháng cự của người Ukraina vẫn mạnh mẽ, nhưng các khảo sát cho thấy ngày càng nhiều người sẵn sàng cân nhắc nhượng bộ để đổi lấy hòa bình. Một số chính trị gia cho rằng Ukraina có thể chấp nhận đình chiến tại đường chiến tuyến hiện tại, miễn là không công nhận tính hợp pháp của lãnh thổ bị Nga chiếm đóng. Điều kiện tiên quyết là phải có cam kết bảo đảm an ninh và chủ quyền vững chắc từ Mỹ và châu Âu. Nếu không, như lời các nghị sĩ cảnh báo, thì chỉ là cho Nga thêm thời gian củng cố lực lượng trước khi mở một cuộc xâm lược mới, có thể còn khốc liệt hơn.

 

Trong mắt đa số người dân và giới chính trị ở Ukraina, nhiều khả năng hội nghị Alaska lần này chỉ là một bước đi ngoại giao vô nghĩa, không thay đổi được cục diện chiến trường và càng không thể mang lại hòa bình bền vững.

 

Trong một bài viết khác, Le Monde lại nhận thấy « Các lãnh đạo Châu Âu muốn tin vào cơ hội đạt được ngừng bắn » sau cuộc gặp thượng đỉnh Alaska. Tuy nhiên, đó là thái độ lạc quan thận trọng. Trước thượng đỉnh hai hôm, trong cuộc trao đổi với lãnh đạo một số nước Châu Âu ( Đức, Anh, Pháp), có sự tham dự của tổng thống Ukraina, ông Trump bất ngờ cam kết sẽ không thương lượng lãnh thổ mà không có Ukraina và có thể hỗ trợ đảm bảo an ninh đồng thời hé lộ khả năng một cuộc gặp ba bên với Zelensky. Các quốc gia châu Âu hy vọng, đồng thời

 chuẩn bị các biện pháp hỗ trợ an ninh, từ huấn luyện đến bảo vệ không phận.

 

 

Trump – Putin: Quan hệ lâu dài, phức tạp và đầy nghi vấn

 

Nhân sự kiện này Le Monde cũng chú ý đến mối quan hệ giữa tổng thống Mỹ và đồng nhiệm Nga với bài viết mang tiêu đề : « Trump – Putin, mối quan hệ độc hại và mờ ám ».

 

Tờ báo cho hay suốt gần 20 năm, Donald Trump luôn bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với lãnh đạo Nga, vốn nổi tiếng với phong cách lãnh đạo cứng rắn. Mối liên hệ này vừa xa cách, vừa mờ ám, đến mức người ta không rõ hai ông thực sự đã liên lạc với nhau bao nhiêu lần.

 

Nhìn lại quá khứ, Le Monde cho biết : Năm 1987, Trump lần đầu đặt chân tới Liên Xô, mang trong đầu kế hoạch xây một khách sạn sang trọng gần điện Kremlin. Giấc mơ « Trump Tower Moscow » vẫn theo ông suốt nhiều thập kỷ, đặc biệt khi ông tổ chức cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ (Miss Universe) tại thủ đô Nga năm 2013.

 

Theo Le Monde, từ những năm 2000, dòng vốn tư nhân Nga đã chảy mạnh vào các dự án bất động sản của Trump. Và từ 2007, ông công khai khen ngợi Putin « đang làm rất tốt » trong việc phục hồi hình ảnh nước Nga.

 

Sau biến cố Maidan năm 2014 và sau vụ Nga sáp nhập Crimée, Trump tiếp tục thể hiện sự đồng cảm với quan điểm của Putin. Đến chiến dịch tranh cử 2016, những cáo buộc Nga can thiệp để giúp Trump thắng cử bùng lên.

 

Tờ báo nhắc lại, trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump đôi lần gây sốc, như tại hội nghị thượng đỉnh Helsinki năm 2018, ông phủ nhận việc Nga can thiệp bầu cử, trái với kết luận của chính cơ quan tình báo Mỹ. Tuy nhiên, chính quyền của ông vẫn áp đặt một số lệnh trừng phạt và cung cấp tên lửa Javelin cho Ukraina.

 

Sau khi rời Nhà Trắng, Trump tiếp tục gây sốc. Ông gọi cuộc tấn công Ukraina của Nga năm 2022 là « tuyệt vời », và theo nhà báo Mỹ nổi tiếng Bob Woodward, Trump vẫn giữ liên lạc riêng với Putin, có thể hai ông ít nhất đã 7 lần nói chuyện với nhau.

 

Các chuyên gia nhận định : Điện Kremlin xem Trump như tấm vé đưa Nga thoát khỏi cô lập ngoại giao và gỡ bỏ trừng phạt. Một mối quan hệ kéo dài hàng chục năm… vừa công khai, vừa ẩn giấu… và vẫn còn nguyên sức nặng trên bàn cờ chính trị thế giới.

 

Alaska : Sự lựa chọn đầy ẩn ý

 

Le Monde cũng quan tâm đến địa điểm tổ chức thượng đỉnh qua bài viết : « Alaska, một chút dáng vẻ Nga trên đất Mỹ ».

 

Bài báo điểm lại lịch sử và ý nghĩa chiến lược của Alaska trong bối cảnh hội nghị thượng đỉnh Trump – Putin diễn ra tại đây. Về nguồn gốc lịch sử, Alaska từng là thuộc địa của Nga từ cuối thế kỷ XVIII, trước khi được bán cho Mỹ năm 1867 với giá 7,2 triệu đô la Mỹ. Thương vụ này xuất phát từ khó khăn tài chính của nước Nga Sa hoàng sau chiến tranh và lo ngại Anh chiếm đóng. Đến giờ Alaska vẫn là biểu tượng hoài niệm của không ít người Nga, với hình ảnh các nhà thờ và di sản Nga ở Alaska. Thậm chí, một số chính khách Nga từng có phát ngôn khiêu khích về việc « đòi lại » Alaska.

 

Bài viết cũng đề cập đến tầm quan trọng chiến lược của vùng đất này. Alaska nằm gần Nga (cách 82 km qua eo biển Bering) và là cửa ngõ chiến lược ở Bắc Cực, nơi Nga đang tăng cường hiện diện quân sự và khai thác. Gần đây Nga và Trung Quốc đã  tiến hành tuần tra và diễn tập chung gần Alaska, gây lo ngại an ninh cho Mỹ, nhưng chưa vượt « lằn ranh đỏ ».

 

Theo Le Monde, việc Alaska được chọn làm địa điểm cho cuộc gặp thượng đỉnh Trump-Putin mang nhiều nghĩa lịch sử và  ẩn ý chính trị.

 

Thượng đỉnh mang tính biểu tượng, thăm dò nhau

Chủ đề thượng đỉnh Trump Putin được trang mạng của các báo cập nhật, phân tích khá kỹ với các góc nhìn đa dạng.

Libération có bài : « Thượng đỉnh về Ukraina tại Alaska : Trump và Putin, những Sa hoàng võ biền »  phản ánh sự đối đầu sức mạnh, các toan tính chiến lược của Nga và Mỹ, trong khi đó lợi ích của Ukraina vẫn là điểm nhạy cảm và chưa được quan tâm đảm bảo.

Trang La Croix có bài phân tích « Thượng đỉnh Trump-Putin : mong đợi gì từ cuộc gặp trực tiếp tại Alaska ? ». Tờ báo nhận định : Cuộc gặp thượng đỉnh được tổ chức gấp rút tại Alaska ngày 15/8 gây ra nhiều lo ngại và thắc mắc, đặc biệt vì Ukraina không có mặt. Với Trump, đây trước hết là một « bài tập lắng nghe » và cơ hội đánh giá trực tiếp Putin, không nhất thiết phải đạt được một thỏa thuận cụ thể. Với Putin, cuộc gặp là cơ hội chiến lược để thúc đẩy các đòi hỏi của Nga về lãnh thổ cũng như chính trị, quân sự đối với của Ukraina, những điều không thể chấp nhận với Zelensky.

Tóm lại, theo tờ báo, cuộc gặp chủ yếu mang tính biểu tượng và vẫn chỉ để thăm dò nhau, với sự cân bằng mong manh giữa tham vọng của Nga, lập trường khó đoán của Mỹ và yêu cầu của Ukraina cùng các nước châu Âu.

« Alaska 2025 không được trở thành Munich 1938 hay Yalta 1945 »

Trước thềm hội nghị thượng đỉnh giữa Donald Trump và Vladimir Putin, một tập hợp các tổ chức nhân quyền và xã hội dân sự, trên diễn đàn của Le Monde đăng lời kêu gọi thế giới không công nhận bất kỳ thỏa thuận nào nếu không có sự tham gia và đồng thuận của Ukraina và châu Âu. Họ cảnh báo rằng một thỏa thuận ép buộc hoặc nhượng bộ với Nga sẽ hợp thức hóa các hành vi chiếm đóng bất hợp pháp, làm suy yếu các trừng phạt và đặt ra tiền lệ nguy hiểm cho an ninh quốc tế.

Các tác giả đề xuất duy trì trừng phạt, củng cố « liên minh tình nguyện » châu Âu để bảo vệ dân chủ và an ninh, đồng thời kêu gọi cộng đồng quốc tế kiên định trong việc bảo vệ luật pháp và công lý quốc tế. Lời kêu gọi có đoạn viết :  « Alaska 2025 không được trở thành Munich 1938 (các thỏa thuận được ký kết giữa Đức, Ý, Vương quốc Anh và Pháp dẫn đến việc sáp nhập Séc và Slovakia), cũng không được trở thành Yalta 1945 (hội nghị mà Vương quốc Anh, Hoa Kỳ và Liên Xô quyết định số phận của nước Đức)! »