Kinh
tế Trung Quốc trong vòng xoáy khó khăn của cuộc đối đầu thương mại với Mỹ
Anh
Vũ - RFI
Đăng ngày: 14/08/2025 - 14:49
Trong
nhiều thập niên, Trung Quốc đã trải qua giai đoạn tăng trưởng thần tốc, từng bước
thu hẹp khoảng cách với Mỹ và trở thành động lực chính của kinh tế toàn cầu.
Nhưng bức tranh hiện tại đã đổi màu. Cuộc đối đầu thương mại với Mỹ đã phơi bày
những điểm yếu về cấu trúc của nền kinh tế Trung Quốc, đồng thời cũng là phép
thử khắc nghiệt với mô hình phát triển của Trung Quốc.
HÌNH :
Trên một công trường xây dựng tại Bắc Kinh,
Trung Quốc, ngày 11/07/2025. AP - Mahesh Kumar A.
Những thách thức từ giảm phát, khủng hoảng bất
động sản, hiệu quả đầu tư thấp, đổi mới công nghệ hạn chế và già hóa dân số sẽ
quyết định liệu Trung Quốc có thể duy trì đà tiến và tiệm cận Mỹ, hay bị chựng
lại trong nhiều thập kỷ tới. Khoảng thời gian “đình chiến thuế” 90 ngày vừa được
tổng thống Mỹ thông báo giúp giảm áp lực tức thời, nhưng triển vọng dài hạn vẫn
bất định.
RFI
tiếng việt giới thiệu bài viết của tác giả Tatiana Serova trên trang mạng của
tuần báo Pháp L’Express (11/08/2025) về những thách thức của kinh tế Trung Quốc
trong cuộc cạnh tranh với Mỹ .
Theo tác giả bài viết, cho đến gần đây, quỹ đạo
tăng trưởng của Trung Quốc rất ngoạn mục. Trong nhiều năm, nước này đã đạt mức
tăng trưởng hai con số, khẳng định vị thế là động lực của nền kinh tế toàn cầu.
Khoảng cách với Hoa Kỳ đã thu hẹp đáng kể. Vào đầu những năm 1990, GDP của
Trung Quốc chỉ bằng chưa đến một phần mười GDP của Mỹ, nhưng đến năm 2024, con
số này chiếm hơn 60%. Một số chuyên gia, bao gồm cả cựu chuyên gia kinh tế của
Ngân hàng Thế giới Justin Lin Yi Fu, đã dự đoán nền kinh tế Trung Quốc sẽ soán
ngôi Hoa Kỳ vào khoảng năm 2030.
Xét về sức mua tương đương, Trung Quốc hiện
đang dẫn đầu cuộc đua. Nhưng xét về tổng tài sản tính bằng đô la hiện tại và đặc
biệt là GDP bình quân đầu người thì lại là một câu chuyện khác. Chủ tịch Tập Cận
Bình gần đây đã đặt mục tiêu vượt qua giới hạn này vào năm 2049, kỷ niệm 100
năm thành lập Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Vào giữa tháng 7, Trung Quốc hân
hoan với tỷ lệ tăng trưởng cao hơn dự kiến. Đó là do hiệu ứng « chạy trước »
thuế nhập khẩu mới, giúp xuất khẩu tăng mạnh trong quý II. Nhưng về trung hạn,
tốc độ tăng trưởng hàng năm dự kiến sẽ giảm, chỉ còn 4% vào năm 2025, thấp hơn
mục tiêu 5% mà Bắc Kinh đề ra và 3,7% vào năm 2029, theo ước tính của IMF.
Trung Quốc hiểu rõ rằng động cơ chính của họ
là công nghiệp sản xuất gia công giá rẻ sẽ không kéo dài mãi. Một phần vì chi
phí lao động đã tăng. Các quốc gia châu Á khác như Việt Nam hay Indonesia đã từ
lâu cung cấp nguồn nhân công cạnh tranh hơn. Thêm vào đó, chiến lược đầu tư ồ ạt
đang bị giảm hiệu suất. Ngày càng khó tạo thêm tăng trưởng từ mỗi đơn vị đầu tư
mới. Nguyên nhân là việc trợ cấp vốn, vẫn được định hướng theo các ưu tiên của
Đảng, chưa tối ưu.
Raphael Gallardo, kinh tế gia tại Carmignac
(Tổ chức quản lý vốn đầu tư tại Pháp), nhận xét. “Các ngành được ưu ái,
như sản xuất hiện nay, duy trì lợi nhuận nhờ đơn đặt hàng và trợ cấp Nhà nước,
cùng ưu tiên tiếp cận tín dụng ngân hàng, tất cả đều được tài trợ bằng thâm hụt
ngân sách hai con số. Về dài hạn, Hoa Kỳ vẫn vượt trội hơn về khả năng phân bổ
nguồn lực.”
Trong khi sự hỗ trợ vẫn chủ yếu hướng tới
phía cung, thì cầu lại không đủ. Do thiếu hệ thống an sinh xã hội thực sự, các
hộ gia đình Trung Quốc tích trữ tiền tiết kiệm phòng ngừa rủi ro. Cú sốc Covid
và khủng hoảng bất động sản càng làm xu hướng này nặng thêm, và những gói hỗ trợ
lẻ tẻ được đảng thông báo chưa đủ để đảo ngược tình hình. Hệ quả là áp lực giảm
phát, được nuôi dưỡng bởi tình trạng dư thừa sản xuất và tiêu dùng sụt giảm.
Chuyên gia Jeremy Zook (Fitch Ratings) nhận định :
“Chúng tôi ước tính tăng trưởng tiềm năng của Trung Quốc là 4,3%,
nhưng tăng trưởng danh nghĩa chỉ khoảng 4% vì giảm phát đang ngày càng ăn sâu
vào nền kinh tế. Nếu Trung Quốc không triển khai các biện pháp chính sách để đảo
chiều xu hướng này, thì việc vượt Mỹ trong những năm tới sẽ khó khăn hơn nhiều.”
Nâng cấp sản xuất
Nhận thức rõ điểm yếu, Bắc Kinh đang cố gắng
nâng cấp chuỗi giá trị. Chính sách công nghiệp nay tập trung vào các ngành công
nghệ cao hơn như ô tô điện hay pin mặt trời.
Nhưng cuộc chiến thương mại ngày càng gay gắt
làm tình hình phức tạp. Nhiều đối tác từ chối trở thành “nơi trút đổ”
hàng giá rẻ của Trung Quốc và dần đóng cửa thị trường. “Với căng
thẳng thương mại hiện nay, không chắc Trung Quốc còn duy trì được quyền tiếp cận
các thị trường lớn nhất thế giới như châu Âu và Mỹ,” Alexander Brown,
thuộc Viện nghiên cứu Mercator về Trung Quốc, cảnh báo. Các nhà xuất khẩu Trung
Quốc, vốn đã có biên độ lợi nhuận hẹp, giờ lại chịu áp lực giảm giá nhiều hơn nữa.
Trung Quốc rơi vào kịch bản quen thuộc: “bẫy
thu nhập trung bình” . Đây là khái niệm của Ngân hàng Thế giới để chỉ
các nước đang phát triển sau giai đoạn cất cánh kinh tế sẽ rơi vào trì trệ năng
suất nếu không có đổi mới sáng tạo. Khoảng 108 quốc gia như Brazil hay Thổ
Nhĩ Kỳ rơi vào cái bẫy này. Một số nước khác như Hàn Quốc hay Ba Lan đã vượt
qua. Trung Quốc, hiện được xếp vào nhóm “thu nhập trung bình cao”, tức đang ở
ngã rẽ thoát khỏi bẫy .
Về công nghệ, tiến bộ của Trung Quốc là không
thể phủ nhận. Sự kiện Deepseek đầu năm nay cho thấy Mỹ phải đối mặt với cạnh
tranh trực tiếp từ Trung Quốc trong cuộc đua trí tuệ nhân tạo. Tuy nhiên, các hạn
chế xuất khẩu chip tiên tiến của Mỹ cho thấy Trung Quốc vẫn phụ thuộc vào công
nghệ phương Tây. Quan trọng hơn, “Mỹ vẫn vượt trội về khả năng chuyển cải tiến
công nghệ thành sản phẩm thương mại hóa,” Raphael Gallardo nhấn mạnh. Ông
liên hệ với Nhật Bản thập niên 1980. Khi đó, sự trỗi dậy và tiến bộ công nghệ từng
khiến nhiều người kỳ vọng Nhật sẽ bắt kịp Mỹ. Nhưng giấc mơ đã không thành hiện
thực: “Nhật không có khả năng như Mỹ trong việc khai thác nguồn vốn cho
khoa học thông qua cải tiến sản phẩm và marketing, dựa trên một hệ sinh thái hiệu
quả kết hợp đại học, quỹ công và vốn mạo hiểm”, Raphael Gallardo giải
thích.
Ngoài ra, môi trường kinh doanh ở Trung Quốc
hiện chưa thể gọi là tối ưu để tạo điều kiện cải tiến sáng tạo. Florent Wabontn
nhà kinh tế của Ecofi nhấn mạnh : “Từ 2021, tiêu dùng hộ gia đình và niềm
tin doanh nghiệp đã bị suy giảm mạnh. Mà để đổi mới, đầu óc kinh doanh là điều
thiết yếu.” Một điểm yếu khác đó là tỷ lệ thất nghiệp thanh niên cao. Năm
2023, Bắc Kinh từng tạm ngừng công bố số liệu này trong khi nó vượt 20%... trước
khi thay đổi phương pháp thống kê.
Dẫu vậy, vẫn có vài tín hiệu tích cực.
Nicholas Lardy (Viện Peterson) nhận xét: “Không chỉ tỷ trọng tiêu dùng trong
GDP tăng từ 2010, mà phần lớn chi tiêu này đang hướng vào lĩnh vực dịch vụ, vốn
đang dần trở thành động lực tăng trưởng mới.”
Song nhiều thách thức vẫn còn, đặc biệt là
tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ, yếu tố then chốt cho một hệ thống đổi mới cải
tiến hiệu quả, hoặc về nguồn nhân lực.
Theo Raphael Gallardo, « Trung Quốc
đào tạo 5 triệu kỹ sư mỗi năm, nhưng tỷ lệ sinh đã sụt giảm nghiêm trọng và nước
này không có khả năng như Mỹ trong việc thu hút nhân tài khoa học, doanh
nhân ».
Điểm yếu thực sự của Trung Quốc vẫn là vấn đề
nhân khẩu. Chính sách một con, dù đã chấm dứt, vẫn để lại hệ quả lâu dài. Năm
2024, dân số Trung Quốc giảm năm thứ ba liên tiếp. Từ nay đến 2050, dân số nước
này dự kiến sẽ giảm gần 100 triệu người, theo Liên Hiệp Quốc. Kết quả là lực lượng
lao động co hẹp lại. Nếu không có bước nhảy vọt về năng suất, Trung Quốc có
nguy cơ “chưa giàu đã già.”
(Theo lexpress.fr)
---------------------------
Các nội dung liên quan
Chiến
tranh thương mại : Bắc Kinh và Tokyo tìm cách đối phó với Trump
No comments:
Post a Comment