Alaska
: Từ thuộc địa cũ của Nga đến bàn đàm phán Ukraina
Chi
Phương - RFI
Đăng
ngày: 12/08/2025 - 14:11
Cuộc gặp
giữa lãnh đạo Hoa Kỳ Donald Trump và tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ diễn
ra vào ngày 15/08/2025, tại Alaska, khu vực từng là thuộc địa của
Nga, được bán lại cho Hoa Kỳ từ thế kỷ 19. Tại sao lại chọn Alaska để bàn về cuộc
chiến ở Ukraina, cách đó hàng ngàn km ? Khu vực này từng được
coi là biểu tượng xích lại gần nhau trong quan hệ Mỹ Nga,
nơi mà biên giới giữa hai nước chỉ cách nhau 3,2 km và vẫn còn nhiều dấu ấn mà
Nga để lại.
HÌNH
:
Tàu
tuần tra Healy của Lực lượng Tuần duyên Hoa Kỳ đang phá băng gần thành phố
Nome, Alaska. Ảnh chụp ngày 14/01/2012. AFP – HO
Việc
chọn lựa Alaska cho cuộc gặp giữa hai nguyên thủ không phải là ngẫu
nhiên. Vào tuần trước, Nga đã nêu ra khả năng tổ chức thượng đỉnh này tại các
nước vùng Vịnh có quan hệ tốt với cả Hoa Kỳ và Nga. Tổng thống Putin đã đề xuất
Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) là một địa điểm phù hợp. Nhưng cuối
cùng, hai bên xác nhận sẽ tổ chức tại Alaska.
Về
cuộc gặp vào thứ Sáu này, trả lời báo giới tại Washington, hôm 11/08, tổng thống
Trump đã ngụ ý rằng Alaska là của Nga : “Cuộc gặp này rất quan trọng, chúng
tôi sẽ đến Nga. Chúng tôi sẽ đạt được một thỏa thuận to lớn, hãy đợi xem chuyện
gì sẽ xảy ra, mọi người sẽ được biết đầu tiên”. Ông Trump đã nhắc lại
hai lần là sẽ “đến Nga”, khiến nhật báo
Pháp Le Figaro đặt câu hỏi, liệu đây chỉ là nhầm lẫn hay tổng thống Mỹ có
ý định trả lại Alaska cho Nga ?
Alaska
là bang thứ 49 của Hoa Kỳ, có diện tích lớn nhất trong 50 bang nhưng dân cư
thưa thớt. Đây cũng là bang duy nhất không liền kề phần còn lại của lãnh thổ
Hoa Kỳ, nằm tách rời ở phía bắc, và đối diện với lãnh thổ Nga, bị ngăn cách
bởi eo biển Bering. Cố vấn ngoại giao của Điện Kremlin, Yuri Ushakov, mô
tả việc lựa chọn Alaska là “hoàn toàn hợp lý”.
Khu
vực này còn có mối liên hệ sâu sắc với Nga, từng là thuộc địa của Nga và được đặt
tên là America Russia trước thế kỷ 19. Dù đã được Hoa Kỳ mua lại, nhưng cho đến
nay, theo AFP, những dấu ấn dưới thời Nga thuộc vẫn hiện hữu, qua cộng đồng nói
tiếng Nga, cho đến các nhà thờ Chính Thống Giáo.
Di
sản thuộc địa của Nga ?
Từ
năm 1725, Sa Hoàng Nga Pyotr Đại đế đã cử Vitus Bering đi thám hiểm bờ biển
Alaska, và rất quan tâm đến khu vực này, một vùng đất giàu tài nguyên thiên
nhiên và ít người sinh sống, dần đánh dấu sự hiện diện đầu tiên của Nga. Những
năm sau đó, các thương nhân Nga buôn lông thú đến đây, lập một số điểm buôn
bán, và dần kiểm soát bờ biển. Đến năm 1799, Sa hoàng Pavel I đã ký sắc lệnh
thành lập công ty Russian-American Company, trao quyền cho công ty này quản lý
và cai trị toàn bộ vùng lãnh thổ này, và chính thức xác lập thuộc địa Russian
America (theo tài liệu của thư viện Presidential Library của Nga.)
Alaska
đã được chuyển nhượng cho Hoa Kỳ như thế nào ?
Đến
thế kỷ 19, St.
Petersburg lại
thiếu nguồn lực tài chính để hỗ trợ các khu định cư lớn hoặc sự hiện diện quân
sự dọc theo bờ biển Thái Bình Dương ở Bắc Mỹ, số người Nga định cư lâu dài ở
Alaska chưa bao giờ vượt quá bốn trăm người. Thất bại trong Chiến tranh Crimée
(1853-1856) cũng khiến Nga càng bớt quan tâm đến khu vực
này. Nhiều báo cáo mô tả về một vùng đất “quá tốn kém để bảo vệ, quá xa
xôi để yêu thương”.
Nga
đã đề nghị bán Alaska cho Hoa Kỳ vào năm 1859, tin rằng Hoa Kỳ sẽ chống lại được
âm mưu thâu tóm khu vực này của đối thủ lớn nhất của Nga ở Thái Bình
Dương, đó là Vương quốc Anh.
Thỏa
thuận bán Alaska (1,72 triệu km2) cho Hoa Kỳ với giá 7,2 triệu đô la đã được ký
tại Washington vào ngày 30/03/1867. Hoa Kỳ có lẽ cũng không ngờ rằng Alaska, được
ví như “một miếng trứng cá muối nhỏ” lúc đó, giờ trở thành một
kho báu chiến lược, với nhiều tài nguyên được phát hiện, chẳng hạn như mỏ dầu
khí, theo trang RTBF.
Vào
thời đó, báo chí Mỹ đã chế giễu, cười cợt về quyết định này, phe đối
lập coi thương vụ do ngoại trưởng Hoa Kỳ William H. Seward phụ trách là “ sự
điên rồ của Seward”. Đối với nhiều người Mỹ lúc đó, Alaska chỉ là vùng
băng giá mênh mông, tài nguyên chỉ đủ nuôi vài con hải cẩu, vài con cá hồi. Những
người bản địa “chẳng mong cầu gì, bỗng chốc thấy lá cờ của họ bị thay đổi”. Alaska
đã chính thức trở thành một bang của Hoa Kỳ vào năm 1959.
Biên
giới Nga - Mỹ cách nhau chưa đến 4 km
Về
vị trí địa lý, ở phía tây bắc của bang Alaska, có hai hòn đảo đối diện nhau tại
eo biển Bering : đảo Diomede Lớn (hay còn gọi là Ratmanov) thuộc vùng
Tchoukotka Nga và đảo Diomede Nhỏ thuộc Alaska. Hai đảo cách nhau chưa 3,2km,
và còn bị chia cắt bởi đường thay đổi giờ quốc tế, lệch nhau 21 tiếng.
Trên
các đảo này, chỉ có vài người bản địa Inuit sinh sống, bằng cách săn hải cẩu và
cá voi. Trong hàng thế kỷ, họ di chuyển từ đảo này qua đảo khác bằng thuyền, thậm
chí là bằng đường bộ, khi mặt biển bị đóng băng. Thế nhưng, sau
thương vụ Alaska, khoảng cách giữa hai đảo cũng xa như chênh lệch múi giờ.
Trong
chiến tranh lạnh, Nga đã sơ tán những cư dân hiếm hoi trên dảo Diomede Lớn để
xây căn cứ quân sự, tiền đồn. Tại đảo Diomede Nhỏ của Mỹ, trang Huffington Post
cho biết có khoảng 200 cư dân sinh sống, vài toà nhà, một trường học và một cửa
hàng tạp hoá. Trực thăng chở đồ đến đảo hàng tuần.
Năm
2013, báo Figaro nêu ra căng thẳng tại đường biên giới này, trích lời một cư
dân trên đảo của Mỹ: “Khi chúng tôi đi săn gấu, nếu vô tình vượt qua
biên giới, người Nga sẽ bắn chúng tôi, họ nhắm bắn vào tuyết ở chân chúng tôi.
Họ bắn rất giỏi, nên chúng tôi không gặp rủi ro nào”.
Hai
đảo cũng được coi là biểu tượng về việc Nga - Mỹ xích lại gần nhau.
Vào năm 1987, một vận động viên người Mỹ Lynne Cox đã bơi từ đảo nhỏ sang đảo lớn,
với nhiệt độ nước biển -1,7 độ C, được coi là một nghĩa cử “hoà bình”, khi Nga
dưới sự lãnh đạo của Mikhail Gorbatchev (Perestroïka), thực hiện nhiều chính
sách cải cách, trong đó có việc cải thiện quan hệ với Hoa Kỳ. Nhiều dự án xây cầu
hoặc đường hầm nối hai lục địa châu Á và châu Mỹ cũng đã được thảo luận.
Nga
đe dọa chiếm lại Alaska ?
Nếu
như Washington ngày nay coi thương vụ này là chuyện của lịch sử, đường bản đồ
đã được ấn định, nhiều chính trị Nga vẫn chưa quên được việc để mất
đi miếng cá hồi béo bở này. Vào năm 2022, trang báo độc lập The Moscow
Times nêu ra đe dọa của điện Kremlin về việc chiếm lại Alaska. Khi Hoa
Kỳ và các nước phương tây lần lượt thông báo các lệnh trừng phạt Nga vì cuộc
chiến ở Ukraina, chủ tịch Hạ Viện Nga, Viatcheslav Volodine đã đe dọa
Washington “hãy suy nghĩ kỹ” trước khi phong tỏa tài sản của các thực thể Nga ở
nước ngoài, bởi vì “chúng tôi cũng có thứ cần lấy lại”, ám chỉ Alaska.
Liên
quan đến đề xuất tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý tại Alaska để bang này “quay
trở lại” Nga, ông Volodine cười và nói rằng “chúng ta không can thiệp vào việc
nội bộ”. Những tuyên bố này cũng đã kích động dân tộc chủ nghĩa ở Nga. Trên
mạng xã hội, hashtag #Alaskathuộcvềchúngtôi đã được tạo ra.
Chủ
đề này cũng được truyền thông Nga nhiều lần nhắc đến từ nhiều năm qua. Hồi
năm 2021, Oleg Matveychev, một nghị sĩ Quốc Hội, cố vấn truyền thông của
Vladimir Putin đã chính yêu cầu Hoa Kỳ “trả lại toàn bộ tài sản của
Nga, của Đế quốc Nga, Liên Xô, và nước Nga ngày nay”, ý nói đến Alaska và cả
Nam Cực (theo ông là “được” Nga phát hiện), và Fort Ross (ở California),
từng là thuộc địa của Nga trong thời gian ngắn.
Theo
AFP, quân đội Mỹ thường xuyên thông báo phát hiện, chặn máy bay của Nga bay quá
gần không phận của nước nước này từ nhiều năm qua. Tuy nhiên, điện Kremlin dường
như không quá quan tâm đến việc giành lại Alaska. Vào năm 2014, tổng thống
Vladimir Putin đã giễu cợt, nói rằng « Alaska quá lạnh ».
---------------------------
Các
nội dung liên quan
CHIẾN
TRANH UKRAINA - NGOẠI GIAO
Liên
Hiệp Châu Âu họp khẩn để Ukraina tham gia vào đàm phán Mỹ-Nga
Thượng
đỉnh Trump - Putin chưa diễn ra, Nga đã có thắng lợi ngoại giao
Tặng
Putin một chiến thắng ngoại giao, Trump vẫn khó vãn hồi hòa bình ở Ukraina
No comments:
Post a Comment