Sự ra đi của
ông Tô Văn Lai, đồng sáng lập Trung Tâm Thúy Nga và chương trình ca nhạc tạp kỹ
hải ngoại “Thúy Nga Paris By Night”, đã để lại nỗi thương tiếc và những lời ngợi
ca ngập tràn cõi mạng. Mình nghĩ, ông hoàn toàn xứng đáng được nhận sự tưởng
thưởng lập tức như thế, với vai trò một người yêu nước, yêu nền văn hóa Việt,
trong số những trí thức, nghệ sĩ mẫn cảm “ra đi mang theo quê hương”.
Mình tất
nhiên hoàn toàn không có vinh hạnh được quen hay biết ông, kể cả lần đầu tiên
vào năm 1999, khi qua trụ sở của Trung Tâm Thúy Nga - một cửa hàng nhỏ tại Khu
phố Tầu ở Quận 13, Paris, mà không hiểu sao trong thâm tâm mình cứ nghĩ là phải
“hoành tráng” hơn rất nhiều -, thì mình cũng không hề nghĩ tới ông, cho dù có
biết tên ông. Nhưng, một cách gián tiếp, mình phải biết ơn ông cho một mối quan
hệ.
Ấy là vào
khoảng 1992-1993, tức là cũng đã tròn ba thập niên. MC Nguyễn Ngọc Ngạn vừa “đầu
quân” cho Thúy Nga, cộng đồng bên này biết tới hàng loạt tên tuổi nghệ sĩ hải
ngoại - mà đa phần đã sinh hoạt nghệ thuật ở miền Nam trước 1975 - thông qua 3
cuốn VHS số 17, 18 và 19 mà ca sĩ Anh Khoa, khi ấy vừa có dịp xuất hiện lần đầu
trên sân khấu Paris By Night, mang về Budapest... bán lại cho bà con.
Trong hoàn
cảnh đời sống tinh thần khá thiếu thốn những giá trị Việt Nam (bất luận là
trong nước hay hải ngoại) vào thời điểm đó, 3 cuốn video ấy như mang một làn
gió mới vào đời sống tinh thần của cộng đồng bên này, khi đó đang manh nha hình
thành tại các khu chợ trời đầu tiên sau thời kỳ thay đổi thể chế. Người mua
không nhiều, cũng tiếc tiền chứ, nhưng mượn nhau, truyền tay và cả thâu lại,
không ít.
Kỷ niệm đầu
tiên của mình với những cuốn băng ấy, là ngoài chợ, truyền miệng nhau “chúng
mày đừng mua cái băng có đầu ông già ấy nhé”. Đó là cuộn băng số 19, “Phạm Duy
- Tác phẩm và con người” do Đỗ Văn dẫn chương trình, có lẽ là chương trình đầu
tiên trong loạt tri ân những nhạc sĩ lớn của tân nhạc Việt Nam, mảng nội dung
văn hóa nhất, nhân văn và giá trị nhất mà Thúy Nga đã làm được, theo mình.
Băng hội tụ
nhiều gương mặt sáng giá nhất của âm nhạc hải ngoại, có cả Ái Vân và Lệ Quyên
“của miền Bắc”, và “giọng ca lên trời” Thái Thanh với “Tình hoài hương”. Chung
khúc “Việt Nam, Việt Nam” do Hợp ca trình bày, khiến mình chảy nước mắt. Cũng
là lần đầu, mình theo dõi được một số ca khúc tiêu biểu trong sự nghiệp của Phạm
Duy với chính sự dẫn giải của ông, người mà trước đó mình chỉ biết mươi bài.
Dầu vậy,
vào lúc đó, nhạc Phạm Duy vẫn còn rất xa lạ, ít “phổ thông” hơn nhiều so với
các bản “nhạc vàng” của nhiều nhạc sĩ miền Nam khác được bà con (đại đa số ra
đi từ miền Bắc) ưa thích, dẫn đến sự “tẩy chay” cuốn băng thật ra là giá trị nhất
trong số ba cuốn, bìa có hình ảnh người nhạc sĩ với mái tóc bạc trắng. Câu chuyện
này, về sau, khi đã đủ thân, mình có kể cho Phạm Duy nghe và ông tỏ ra khoái
chí một cách tự trào.
“Phạm Duy
- Tác phẩm và con người” để lại cho mình nhiều suy nghĩ về số phận của người
nghệ sĩ trong dòng lịch sử và thời cuộc đảo điên. Mình quyết định viết cho Phạm
Duy, bày tỏ ý muốn tìm hiểu sự nghiệp của ông từ chính ông, và thông qua đó, được
biết thêm về một thời kỳ lịch sử và đời sống văn nghệ của Việt Nam, mà Phạm Duy
là một chứng nhân đặc biệt và khả tín vì ông bảo tồn tư liệu một cách có ý thức.
Đương
nhiên, Phạm Duy không biết mình là ai và mình cũng không có gì để mất khi thử
liên hệ thư từ như vậy, cùng lắm là ông bỏ qua và không trả lời, thì thôi, cũng
không có gì đáng hổ thẹn. Nhưng rất nhanh chóng, mình nhận được thư Phạm Duy,
chữ rất đẹp, bay bướm, văn phong hào sảng, ông tỏ ra vui khi “lớp trẻ miền Bắc”
còn quan tâm tới ông và nhạc của ông, và đáp rằng ông sẵn sàng trả lời những gì
mình cần!
Lá thư đầu
tiên ấy mở ra một thời kỳ kéo dài nhiều năm, khi mình có dịp tiếp xúc với Phạm
Duy qua những lá thư tay (dạo đó email đã bắt đầu có, nhưng chưa phát triển, phổ
biến), và cứ hàng tuần, ông lại lọ mọ ra bưu điện gửi mình những cuốn cassette
do ông tự tay thu về những chương trình hồi tưởng và nghiên cứu sử nhạc, mà ông
bảo là tặng riêng cho vài người bạn trẻ của nhóm “Phạm Duy học hội” (PD Study).
Thời gian
sau đó, mình dần được đọc các hồi ký của Phạm Duy (phần 2 và 3 do ông Võ Thắng
Tiết gửi tặng từ Hoa Kỳ, phần 1 do chính Phạm Duy gửi tặng theo lời hứa “để qua
Paris, nếu kiếm được sẽ gửi anh đọc chơi”, và phần 4 chỉ phát hành trên mạng
thì mình nhận được qua email mỗi chương khi ông vừa viết xong), mình càng ngấm
lời anh Đặng Tiến, về giá trị của những cuốn này trong việc tìm hiểu lịch sử Việt
Nam.
Những gì
mà mình có được, “khai thác” được từ Phạm Duy từ lúc đó tới khi ông qua đời, là
một kho tàng tư liệu vô cùng quý báu, nhưng điều mình trân quý nhất là trái với
những điều hay được nghe về tính cách kiêu căng, thậm chí... không coi ai ra gì
của Phạm Duy, mình được chứng kiến một tấm lòng tận tụy với âm nhạc, văn hóa và
quê hương, đặt trong sự ứng xử tôn trọng và thân tình với kẻ hậu sinh vô danh
tiểu tốt, là mình.
Rất có thể,
mình đã không có được mối hạnh ngộ với Phạm Duy nếu không có cuốn băng 19 “lịch
sử” ấy của Thúy Nga (sau này, Trung tâm còn làm thêm nhiều chương trình về Phạm
Duy và các nhạc sĩ lớn khác, đều rất giá trị và công phu). Viễn kiến của thủ
lĩnh Tô Văn Lai thể hiện ở loạt chương trình chủ đề như thế, vượt lên tầm các sản
phẩm văn nghệ thương mại đơn thuần, vươn tới bảo tồn những giá trị lớn và vĩnh
cửu.
Sinh thời,
Tô Văn Lai đã đặt một thước đo rất cao trong văn hóa, văn nghệ thông qua thương
hiệu “Thúy Nga Paris By Night”, nhưng sự ra đi của ông cũng để lại một câu hỏi
bỏ ngỏ: sinh hoạt văn nghệ, và hẹp hơn là âm nhạc hải ngoại sẽ đi về đâu khi thế
hệ đầu không còn nữa? Văn hóa Việt, tiếng Việt với công cụ phổ biến hữu hiệu là
âm nhạc sẽ thế nào khi sự gắn kết với quê hương ngày càng lỏng lẻo trong các thế
hệ sau...
Dầu sao mặc
lòng, những cộng đồng xa xứ sẽ không quên công lao và cả sự định hướng văn nghệ
của ông, thông qua món ăn tinh thần chọn lọc và chất lượng mà ông đã dày công
vun đắp, kiến tạo qua nhiều thập niên. Không phải ngẫu nhiên, truyền thông hải
ngoại gọi sự nghiệp của ông là “một trong những định chế văn hóa của người Việt
có sức ảnh hưởng lớn nhất bên ngoài Việt Nam”. Mong ông yên nghỉ giấc ngàn thu!
Hình :
https://www.facebook.com/photo/?fbid=10159826371787655&set=pcb.10159826372012655
https://www.facebook.com/photo/?fbid=10159826371867655&set=pcb.10159826372012655
https://www.facebook.com/photo/?fbid=10159826371912655&set=pcb.10159826372012655
https://www.facebook.com/photo/?fbid=10159826371972655&set=pcb.10159826372012655
.
No comments:
Post a Comment