Phan Nguyên dịch
21/06/2020
Lần cuối cùng mà ba tàu
sân bay Mỹ cùng hoạt động trên Thái Bình Dương là vào năm 2017, ngay sau khi Tổng
thống Donald Trump đe dọa sẽ phá hủy hoàn toàn Triều Tiên. Vào giữa tháng 6 năm
nay, một bộ ba tàu sân bay đã trở lại, gồm tàu USS Ronald Reagan và tàu
USS Theodore Roosevelt ở Biển Philippine và tàu USS Nimitz ở xa
hơn về phía đông. Chúng cùng nhau mang theo nhiều máy bay chiến đấu hơn số máy
bay của hầu hết các quốc gia ở châu Á. Các nhà bình luận Trung Quốc hầu như
không nghi ngờ gì về vấn đề mục đích lần này: để cho Trung Quốc thấy rằng bất
chấp Covid-19, Mỹ vẫn còn rất mạnh.
Các quan chức Mỹ không
công khai đến vậy về ý nghĩa của hoạt động này. Nhưng họ rõ ràng thấy lo ngại về
những động thái gần đây của Trung Quốc ở Biển Đông. Vào ngày 3 tháng 4, tàu Hải
Cảnh Trung Quốc đã đâm chìm một tàu cá Việt Nam gần quần đảo Hoàng Sa (xem bản
đồ). Vào ngày 10 tháng 6, một chiếc khác đã bị một tàu Trung Quốc đâm va tại
cùng khu vực. Vào tháng 4 và tháng 5, các tàu Hải Cảnh Trung Quốc đã quấy rối
giàn khoan West Capella của Malaysia gần Borneo, khiến Mỹ và Úc phải gửi
tàu chiến đến theo dõi. Tại quần đảo Trường Sa, lực lượng “dân quân biển” Trung
Quốc được ngụy trang thành đội tàu cá, đã lượn lờ gần đảo Thị Tứ, một hòn đảo
do Philippines kiểm soát nhưng bị Trung Quốc tuyên bố chủ quyền. Ngoại trưởng
Hoa Kỳ Mike Pompeo đã cáo buộc Trung Quốc lợi dụng sự mất tập trung do Covid-19
gây ra để tiến hành các “hành vi khiêu khích”.
Air Defense Identification Zones, 2020. The Economist
Va chạm ở Biển Đông không
có gì mới. Trong nhiều thập niên, Trung Quốc và các quốc gia ven biển khác, gồm
Brunei, Malaysia, Philippines và Việt Nam, đã cạnh tranh và đụng độ xung quanh
các đảo san hô, bãi cát, bãi đá ngầm ở đây. Trung Quốc phần lớn đã nổi lên như
kẻ chiến thắng. Và mặc dù hứa hẹn với Mỹ hồi năm 2015 rằng họ sẽ không quân sự
hóa khu vực này, nhưng Trung Quốc đã xây dựng các cảng, đường băng và boong-ke ở
Trường Sa và lắp đặt tên lửa trên các đảo nhân tạo này.
Gần đây, Trung Quốc đã thắt
chặt sự kiểm soát theo những cách tượng trưng. Hồi tháng Tư, họ đã thành lập
hai đơn vị hành chính bao trùm Trường Sa và Hoàng Sa. Chúng được xếp nằm dưới sự
quản lý của Tam Sa, một “thành phố” tưởng tượng mà Trung Quốc thành lập năm
2012 để quản lý vùng biển này. Trung Quốc cũng đặt tên cho 80 thực thể địa lý mới
ở Biển Đông, bao gồm 55 thực thể chìm. Hiện có suy đoán rằng Trung Quốc có thể
chuyển sự chú ý lên vùng trời Biển Đông.
Trong một thập niên qua,
các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã nung nấu việc thành lập một Khu vực nhận dạng
phòng không (ADIZ) trên Biển Đông. Mỹ là quốc gia đầu tiên tuyên bố thành lập một
ADIZ vào năm 1950. Lo sợ một cuộc tấn công hạt nhân bất ngờ, họ yêu cầu các máy
bay chuẩn bị vào không phận của mình phải tuân theo các quy tắc khác nhau, chẳng
hạn như thông báo hành trình và điểm đến của chúng. Ít nhất sáu quốc gia khác
hiện cũng có những ADIZ như vậy.
Trung Quốc thành lập ADIZ
đầu tiên vào năm 2013 trên Biển Hoa Đông. Điều gây tranh cãi là nó bao phủ cả
quần đảo Senkaku không có người ở. Quần đảo này do Nhật Bản kiểm soát nhưng được
Trung Quốc tuyên bố chủ quyền (họ gọi là quần đảo Điếu Ngư). Mỹ đã nhanh chóng
cử hai máy bay ném bom bay qua khu vực mà không xin phép Trung Quốc để chứng tỏ
Mỹ sẽ không tuân thủ. Nhưng hầu hết các quốc gia, bao gồm cả Mỹ, đã miễn cưỡng
đề nghị các hãng hàng không dân sự ưu tiên an toàn và tuân thủ yêu cầu của
Trung Quốc. Bắc Kinh hiện đang chờ thời điểm thích hợp để tuyên bố kế hoạch
thành lập một ADIZ ở Biển Đông, theo South China Morning Post, một tờ
báo ở Hồng Kông.
Những động thái gần đây của
Trung Quốc ở Biển Đông đã làm dấy lên mối lo ngại rằng thời điểm này có thể sắp
diễn ra. Một ADIZ ở đây có thể dễ dàng theo dõi hơn so với ADIZ ở Biển Hoa
Đông, theo lời Zack Cooper thuộc Viện Doanh nghiệp Mỹ, một viện nghiên cứu
chính sách. Họ có thể sử dụng radar không chỉ trên đảo Hải Nam hay bờ biển
Trung Quốc đại lục, mà còn cả những radar mới lắp đặt trên quần đảo Trường Sa
và Hoàng Sa. Trung Quốc cũng có thể kiểm soát các vùng trời Biển Đông bằng máy
bay giám sát hoặc máy bay chiến đấu, cả hai đều được triển khai trên các đảo
này, hoặc các tàu khu trục được trang bị radar. Theo Cooper, Trung Quốc có thể
theo dõi “phần lớn các máy bay nước ngoài” bay vào ADIZ này.
Chắc chắn là các máy bay
quân sự của Mỹ sẽ làm ngơ các quy định của Trung Quốc, như họ đã làm ở Biển Hoa
Đông. Vậy tại sao phải bận tâm? Câu trả lời là ngay cả một ADIZ chỉ thành công
một phần cũng có thể có lợi cho Trung Quốc. Mặc dù ADIZ không ngụ ý quốc gia
thành lập ADIZ có chủ quyền đối với không phận mà nó bao trùm, nó có thể được sử
dụng để thể hiện thẩm quyền. Chẳng hạn, vào năm 2010, Nhật Bản đã mở rộng ADIZ
của mình để bao trùm một hòn đảo do Nhật Bản kiểm soát nhưng bị Đài Loan tuyên
bố chủ quyền, và đảo này cũng nằm trong phạm vi ADIZ của Đài Loan. Không có bằng
chứng nào cho thấy Trung Quốc đã sử dụng ADIZ hiện có để làm gián đoạn giao
thông hàng không dân sự, nhưng có thể coi đây là công cụ để thực hiện điều đó
trong trường hợp xảy ra khủng hoảng. Và Trung Quốc có thể nghĩ rằng ADIZ ở Biển
Đông là một cách biện minh cho việc tiến hành nhiều cuộc tuần tra bằng máy bay
hơn ở đó.
Nhưng cũng có những hạn
chế. Tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc đối với Biển Đông rất mơ hồ. Các bản đồ
của họ thể hiện một đường chín đoạn bao trùm gần như toàn bộ Biển Đông, nhưng
Trung Quốc không cung cấp toạ độ cho đường chín đoạn này cũng như không nói rõ
ý nghĩa của nó là gì. Ở Biển Hoa Đông, ADIZ của Trung Quốc phần lớn tuân theo
thềm lục địa mà họ tuyên bố. Nếu ADIZ ở Biển Đông của họ chỉ được vẽ xung quanh
các thực thể phân tán do Trung Quốc nắm giữ, thì nó có thể làm suy yếu nghiêm
trọng bất kỳ nỗ lực nào của Trung Quốc nhằm yêu sách mọi thứ nằm trong đường
chín đoạn, theo lời Alessio Patalano thuộc Đại học King London. Nhưng nếu ADIZ
bao trùm toàn bộ khu vực trong đường chín đoạn, nó sẽ tạo ra nhiều phản ứng dữ
dội. Trong nhiều năm qua, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á gồm mười thành viên
đã bị chia rẽ về cách đối phó với Trung Quốc. Một số thành viên muốn mềm mỏng,
trong khi một số ít muốn tỏ ra cứng rắn. Một hội nghị thượng đỉnh trực tuyến sẽ
diễn ra vào cuối tháng này. Tuyên bố thành lập ADIZ có thể làm thay đổi cán cân
ngoại giao, theo lời Collin Koh thuộc Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở
Singapore. Các nỗ lực của khối nhằm đàm phán một bộ quy tắc ứng xử với Trung Quốc
để điều chỉnh hành vi tại Biển Đông có thể bị đình chỉ.
Mỹ đã quyết định cử tàu
chiến, máy bay không người lái và máy bay ném bom đến tuần tra gần khu vực hoạt
động của giàn khoan West Capella (cho đến khi nó rời khỏi khu vực vào
tháng 5) và việc Mỹ hiện triển khai ba tàu sân bay là tín hiệu cho thấy Mỹ hỗ
trợ cho các đối thủ của Trung Quốc. Trong một lá thư gửi Liên Hiệp Quốc vào
ngày 1 tháng 6, Mỹ đã phê phán “các yêu sách biển quá mức” của Trung Quốc. Mỹ
đã gửi ngày càng nhiều tàu chiến đến thách thức những yêu sách đó bằng cách đi
qua các vùng biển mà Trung Quốc nói rằng họ sở hữu. Chiến dịch đảm bảo tự do
hàng hải như vậy gần đây nhất vào ngày 28 tháng 5 là chiến dịch thứ năm trong
năm nay. Ngay cả khi không có ADIZ, đối đầu sẽ ngày càng gia tăng.
---------------------------------
Nguồn:
Jun 18th 2020
No comments:
Post a Comment