Chỉ trong vòng chưa đến 24 tiếng, nước Mỹ đã có thêm
3 người mới được phát hiện nhiễm virus từ Vũ Hán (2 người ở bang California, 1
người ở bang Arizona), nâng con số người bị nhiễm ở Mỹ lên 5 người. Trong khi
đó, con số tổng người nhiễm trên toàn cầu cũng đã vượt mốc 2000 người và xuất
hiện ở hơn mười mấy nước! Cùng với sự bùng nổ về dịch virus thì sự bùng nổ
thông tin về nó cũng mạnh không kém. Để hạn chế dịch bệnh lây lan thì việc hiểu
rõ thông tin để từ đó có hành động phù hợp cho mình cũng quan trọng không kém.
Do vậy, bài viết hôm nay mình muốn làm rõ 6 tin đồn mình hay gặp trên mạng về
con virus này.
1. Có phải Trung Quốc tạo ra con virus này từ phòng thí
nghiệm?
Tin đồn này thuộc dạng “thuyết âm mưu” cho rằng
chính phủ TQ đã chủ động tạo ra con virus này cho mục đích chiến tranh sinh học
nhưng không may con virus này xổng chuồng ra ngoài hoành hành chính dân nước họ,
kiểu như “gậy ông đập lưng ông”! Theo mình, cho đến hiện nay các bằng chứng kết
tội TQ lúc này là chưa thuyết phục khi dựa trên tốc độ công bố bộ gen mới của
virus, các nghiên cứu về virus của TQ và vị trí phòng thí nghiệm virus ở Vũ
Hán,… Tuy nhiên, là một người làm trong ngành thì mình khẳng định việc tạo ra một
con virus như vậy do con người từ phòng thí nghiệm là một điều hoàn toàn có thể
làm được. Tuy nhiên, mong mọi người khoan hãy buộc tội khi chưa có chứng cứ rõ
ràng, chỉ nên đặt nghi vấn.
2. Có nhất thiết phải sử dụng khẩu trang N95 để ngăn
nhiễm virus?
Cùng với dịch virus Corona bùng nổ thì thị trường khẩu
trang cũng trở nên nóng hổi không kém. Mọi người đổ xô đi mua khẩu trang từ đơn
giản như khẩu trang y tế đến đặc biệt hơn và mắc tiền hơn là khẩu trang N95 được
cho là có thể lọc bụi có đường kính từ 300-750 nano mét. Các bạn nên nhớ virus
có cấu trúc rất đơn giản và có kích thước rất nhỏ, trung bình khoảng 100 nanô
mét. Với kích thước này chuyện virus lọt qua khẩu trang N95 là chuyện bình thường.
Tuy nhiên, mục đích thực sự của khẩu trang trong việc ngăn ngừa việc truyền nhiễm
bệnh là ngăn ngừa các hạt nước (droplet) có chứa virus văng ra từ người bệnh
qua việc hắt xì hoặc ho. Theo một nghiên cứu năm 2013 thì các hạt dịch này có
kích thước từ khoảng 75 đến 360 micro mét (1 micro mét = 1000 nano mét), do đó
có thể dễ dàng bị giữ lại bởi các khẩu trang y tế thông thường với khả năng lọc
hiệu quả các hạt có kích thước trên 5 micro mét trở lên. Ngoài ra, một nghiên cứu
năm 2016 về “hiệu quả của khẩu trang N95 so với khẩu trang y tế trong việc bảo
vệ nhân viên y tế khỏi nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính” cho thấy “không đủ dữ
liệu để chứng minh N95 tốt hơn”. Tóm lại, theo ý của mình thì các bạn không nên
tốn tiền chạy mua khẩu trang N95 (nếu khả năng kinh tế và tình hình thực tế
không cho phép), các bạn có thể sử dụng khẩu trang y tế đúng cách (che hết nữa
mặt từ trên mũi và đến cằm, sử dụng 1 lần) là cũng đã rất hiệu quả. Nếu các bạn
mang thêm mắt kiếng (bất cứ loại nào) nữa thì càng tốt.
3. Có phải virus không sống được ở nhiệt độ trên 25°C?
Đây là nhận định sai lầm, cơ thể của con người lúc
nào cũng duy trì ở nhiệt độ 37°C và lúc sốt chúng ta có thể lên đến 40°C hoặc
hơn. Ở nhiệt độ đó virus vẫn có thể sống tốt trong cơ thể vật chủ. Virus chỉ chết
trong cơ thể khi hệ miễn dịch của chúng ta nhận biết ra chúng, tấn công tiêu diệt
chúng và các tế bào chứa chúng.
Bên ngoài môi trường vật chủ, virus sẽ dễ bị chết sớm,
thông thường chúng chết chỉ trong vài phút cho đến vài giờ. Tuy nhiên, ở các điều
kiện môi trường như nhiệt độ thấp và độ ẩm thấp có thể kéo dài thời gian chúng
sống. Trong một nghiên cứu năm 2011 về khả năng sống của virus SARS ngoài môi
trường thì người ta cho thấy virus khô trên bề mặt nhẵn giữ được khả năng tồn tại
trong hơn 5 ngày ở nhiệt độ 22-25°C, độ ẩm 40-50% (đây là môi trường phòng máy
lạnh). Tuy nhiên, khả năng sống của virus bị giảm nhanh chóng ở nhiệt độ cao và
độ ẩm cao hơn (ví dụ: 38°C và độ ẩm > 95% làm khả năng sống của virus giảm
hơn 1000 lần). Ánh sáng mặt trời cũng là một nguồn năng lượng tốt để tiêu diệt
virus ở ngoài tự nhiên. Do vậy, đây cũng là một điều đáng mừng cho những nước
có khí hậu nóng ẩm và có nhiều nắng như ở Việt Nam trong việc hạn chế thời gian
tồn tại của virus này ở môi trường ngoài cơ thể. Sử dụng phòng máy lạnh trong
mùa dịch ít thôi nhe các bạn!
4. Có phải sẽ sớm có vaccine phòng ngừa/điều trị virus
này?
Câu trả lời là KHÔNG. Mình tin rằng ít nhất phải 1-2
năm, nhiều thì chục năm mới có được vaccine phòng ngừa cho virus này. Virus
Corona có vật liệu di truyền là RNA, một vật liệu không ổn định, dễ thay đổi
nên khó có thể tạo được vaccine để phòng ngừa/điều trị chúng một cách dễ dàng.
Dân gian có câu “Bắt đứa có tóc, không ai bắt kẻ trọc đầu”, trong trường hợp
này bạn có thể coi virus Corona là kẻ trọc đầu. Các bạn đã biết dịch virus SARS
bộc phát vào năm 2003 nhưng cho đến nay vẫn chưa có vaccine nào nghiên cứu
thành công, có thể sử dụng trên người! Một ví dụ khác là virus cúm (flu hay
influenza) hoành hành theo mùa ở các xứ ôn đới cũng có vật chất di truyền là
RNA, vaccine ngừa cúm phải chích lặp lại mỗi năm vì virus luôn biến đổi và hiệu
quả phòng ngừa thường chỉ dưới 50%, có năm rất thấp (2014-2015) là 19%! Do vậy,
các bạn đừng quá mong chờ vaccine cho 2019-nCoV trong thời gian gần!
5. Có phải đừng đánh giá cao 2019-nCoV vì nó không thực sự
đáng sợ, tỉ lệ người chết còn thấp hơn SARS hoặc Flu?
Đây là một nhận định sai lầm, vì cho đến nay người
ta thấy tốc độ lây nhiễm của virus này rất lẹ. So với dịch virus SARS, phải mất
gần bốn tháng để SARS lây lan nhiễm 1000 người, trong khi đó virus Corona ở Vũ
Hán đã lây nhiễm hơn 1200 người chỉ sau 25 ngày! Việc lây bệnh từ người sang
người đã được khẳng định từ tuần trước và nghiên cứu gần đây nhất càng làm tăng
thêm sự lo ngại khi cho thấy virus mới này có thể lây ngay cả khi người bệnh
chưa có biểu hiện bệnh (nghĩa là trong giai đoạn ủ bệnh)! Đây có thể là một yếu
tố quan trọng và nguy hiểm giúp tăng khả năng lây nhiễm của virus này. Tuy tỉ lệ
chết do virus 2019-ncoV cho đến nay ước tính khoảng 3-4% thì số lượng người bi
nhiễm tăng nhanh cũng đồng nghĩa với tổng lượng người chết do virus này cũng sẽ
tăng nhanh. Do vậy, việc đánh giá thấp tình hình lây nhiễm hiện nay của virus
này là điều không nên.
6. Có nên dừng các hoạt động du lịch của người dân Trung
Quốc (ít nhất là những người từ Vũ Hán) ở Việt Nam?
Câu trả lời là CÓ. Như trong bài phân tích trước
(các bạn nên đọc nếu chưa đọc) mình đã phân tích, việc dập dịch hiệu quả nhất
hiện nay là “cô lập người nhiễm bệnh” để điều trị, không cho virus có cơ hội
truyền nhiễm tiếp sang người khác và khiến virus chết trong vùng cô lập! Trung
Quốc đã nhận ra điều này dù hơi trễ. Họ đã có những động thái mạnh và phù hợp
như cô lập thành phố Vũ Hán từ ngày 22 tháng 1 và hàng loạt các thành phố khác
có biểu hiện bộc phát dịch sau đó, khẩn trương xây cấp tốc các bệnh viện với
hàng ngàn giường bệnh, chuẩn bị đổ hàng ngàn nhân viên y tế (chủ yếu là quân y)
đến các vùng dịch để chiến đấu, hủy các buổi lễ chào mừng Tết cổ truyền, các
nhà chùa đóng cửa, Tử Cấm Thành ngưng hoạt động và cả khu vui chơi nổi tiếng
Disneyland ở Thượng Hải cũng nghỉ,…! Mình hy vọng với những động thái như thế
này dịch bệnh sẽ sớm được kiểm soát ở Trung Quốc trong thời gian tới.
Cho đến nay, hầu hết những người phát hiện mang
virus ở ngoài Trung Quốc là những người xuất phát từ Vũ Hán (đi du lịch hoặc trở
về nhà sau chuyến du lịch). Do vậy, theo mình việc “dừng các hoạt động du lịch
của người dân Trung Quốc (ít nhất là những người từ Vũ Hán) ở Việt Nam” là RẤT
CẦN THIẾT để ngăn chặn cơ hội lây lan của dịch bệnh. Điển hình cho việc phòng
ngừa này đã được thực hiện ở các nước như Bắc Hàn đã đóng cửa biên giới từ rất
sớm và gần đây vào ngày 24 tháng 1, các quan chức Philippines xác nhận rằng ước
tính khoảng 500 khách du lịch Trung Quốc mới đến từ Vũ Hán đã được hồi hương do
lo sợ về dịch virus Corona đang diễn ra dù rằng tại thời điểm đó không có hành
khách nào thể hiện các triệu chứng của căn bệnh này.
_____
Tài liệu tham khảo:
Chan et al., 2020. A familial cluster of pneumonia
associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person
transmission: a study of a family cluster. The Lancet (https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30154-9)
Jeffrey D Smith et al., 2016. Effectiveness of N95
respirators versus surgical masks in protecting health care workers from acute
respiratory infection: a systematic review and meta-analysis. CMAJ, 188 (8),
567-574.
Chan KH et al., 2011. The Effects of Temperature and
Relative Humidity on the Viability of the SARS Coronavirus. Adv Virol.
2011;2011:734690. doi: 10.1155/2011/734690.
*
Những
điều cần biết về Corona Virus và ngăn dịch bệnh phát triển
Sau đây là những kiến thức khoa học (mình đã cố viết
một cách bình dân nhất) mà các bạn cần hiểu để hình dung đối tượng Corona virus
2019-nCoV là như thế nào và cách phòng dịch bệnh hiệu quả nhất phải làm sao.
1-
Virus khác vi khuẩn
...Đọc tiếp
*
Virus
Corona và sự khủng hoảng niềm tin
Hôm nay (ngày 21 tháng 1 năm 2020), nước Mỹ chính thức
xác nhận bệnh nhân đầu tiên (đàn ông, khoảng 30 tuổi) nhiễm virus gây viêm phổi
bắt nguồn từ Vũ Hán. Bệnh nhân này trở về Mỹ từ Vũ Hán vào ngày 15 và không có
triệu chứng gì khi đến Seattle, Washington, nhưng bị sốt vào ngày hôm sau (ngày
16) và đến bệnh viện điều trị. Bệnh viện ở tiểu bang Washington đã thu thập máu
từ người này và chuyển đến CDC (Centers for Disease Contro...
TINMOI24.VN
Tối 23/1 (29 Tết), Bệnh viện Chợ Rẫy cho biết có 2 bệnh
nhân dương tính với virus corona đang nhập viện điều trị. Hai người này là cha
con, đến từ Vũ Hán (Trung Quốc). Bác sĩ kết luận, hai cha con đã lây bệnh cho
nhau.
No comments:
Post a Comment