Mai V. Phạm
25/12/2018
“Tôi tin rằng chúng ta phải kiên quyết và rõ ràng
trong cách tiếp cận với các quốc gia mà lợi ích chiến lược của họ đang
ngày càng xung đột với lợi ích của Hoa Kỳ. Rất rõ ràng là cả Trung
Quốc và Nga muốn định hình một thế giới phù hợp với kiểu mẫu độc đoán của họ … gây
thiệt hại cho các nước láng giềng, Hoa Kỳ và đồng minh..”.
Đó là một trong những dòng chữ từ bức thư từ chức viết hôm 20/12/2018 của Bộ trưởng
Quốc phòng Mỹ James Mattis, cảnh báo mối nguy đến từ Trung Quốc và Nga.
Sau khi nghe tin ông Mattis từ chức, Konstantin
Kosachev, đứng đầu Ủy ban Đối ngoại tại Thượng viện Quốc hội Nga, nói rằng: “Sự ra đi của Mattis là một tín hiệu tích cực
đối với Nga vì Mattis là người hiếu chiến đối với cả Nga và Trung Quốc hơn là
Donald Trump”.
Khi được hỏi về quyết định Trump rút quân khỏi
Syria, Putin nói: “Về vấn đề này, Donald đã đúng. Tôi đồng ý với
ông ta”. Cách Putin gọi Trump bằng tên thân mật “Donald” rất hiếm thấy, dường
như Putin muốn cho cả thế giới biết mối quan hệ đặc biệt giữa hắn và Trump.
Trong chương trình truyền hình nhà nước Nga có sự tham
gia của các thành viên Quốc hội Nga, người dẫn chương trình Olga Skabeeva, nói: “Mỹ là phe thua cuộc vì Putin đã đánh bại
họ bằng mọi cách”. Người dẫn chương trình khác là Evgeny Popov, nói thêm: “Trump sẽ lại là người của chúng ta. Quan trọng
nhất là các lệnh trừng phạt của Nga được Trump gỡ bỏ”. Đúng vậy! Bộ
Tài chính của chính phủ Trump, thông báo sẽ gỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với
đế chế kinh doanh của Oleg V. Deripaska, một trong những tập đoàn nhôm có ảnh
hưởng nhất ở Nga, vốn bị trừng phạt vì sự can thiệp vào cuộc bầu cử tổng thống
năm 2016 ở Hoa Kỳ.
Vladimir Frolov, nhà bình luận kiêm chuyên gia phân tích đối
ngoại Nga nói: “Trump là món quà
của Chúa dành cho Nga. Ông Trump mặc định thực thi chương trình nghị sự tiêu cực
của Nga, làm suy yếu trật tự thế giới do Mỹ dẫn đầu, gây tổn hại cho liên minh
của Mỹ cũng như sự tín nhiệm của Mỹ với tư cách là một đối tác và một đồng
minh. Tất cả những điều này đều do ông ấy thực hiện. Nga chỉ việc thư giãn, dõi
theo và cổ vũ cho ông Trump”.
Từ lúc nhậm chức tổng thống Mỹ cho đến nay, Trump đã
đẩy mạnh chính sách cô lập nước Mỹ trong sự phản đối của lưỡng đảng và ngay cả Bộ
trưởng Quốc phòng Mattis cũng đã từ chức. Điều này đã tạo ra những khoảng trống
quyền lực cho cả Nga và Trung Quốc gia tăng tầm ảnh hưởng và xích lại gần nhau.
Nga
Nước Nga của Putin cùng với chế độ độc tài Assad là
một trong những bên giành được nhiều lợi ích nhất từ việc Trump rút quân khỏi
Syria, trong khi lực lượng dân chủ Syria (SDF – Syrian Democratic Forces – phần
lớn là người Kurd) gần như phải từ bỏ giấc mơ dân chủ và độc lập của họ. Chuyện
Trump từ bỏ đồng minh và lực lượng dân chủ SDF, đã giúp Nga có được ảnh hưởng
quan trọng tại Trung Đông mà Putin luôn khao khát.
Nga cũng sắp tiến
hành xây dựng căn cứ không quân và hải quân trên đảo La Orchila
thuộc Venezuala, cách Puerto Rico khoảng 800km và cách Florida 2400km. Đây cũng
là lần đầu tiên trong lịch sử Nga có thể thực hiện các chuyến bay quân sự gần
Hoa Kỳ.
Cách đây hơn 1 tuần, 2 chiếc máy bay ném bom Tu-160 Blackjack, có khả
năng hạt nhân đã bay hơn 10 giờ ở vùng biển Caribbean. Hành động này đã gây ra
“nỗi lo lắng về nguy cơ Chiến Tranh Lạnh 2.0” tại
khu vực Mỹ La Tinh. Đây là màn trình diễn phô trương sức mạnh của Nga đối với
Hoa Kỳ.
Nhật Bản cũng vừa phản đối sau khi Nga xây 4
doanh trại thuộc quần đảo Kuril đang tranh chấp với Nhật Bản và sắp cho chuyển
quân đến đây. Theo Bộ Quốc phòng Nhật Bản, có khoảng 3500 binh lính Nga trên
hai hòn đảo lớn nhất trong khu vực tranh chấp, thuộc quần đảo Kuril.
Tháng 9/2018, lần đầu tiên Nga mời Trung Quốc tập trận Vostok-2018 “lớn
nhất kể từ Chiến tranh Lạnh”, với sự tham gia của 300.000 quân.
Trung
Quốc
Trung Quốc tiếp tục chiến lược bành trướng để tăng
cường ảnh hưởng quốc tế. Tại Biển Đông, Trung Quốc đẩy mạnh quân sự hóa nhằm kiểm
soát và thống trị vùng biển quan trọng này. Đô đốc Philip Davidson, Tư lệnh Bộ Chỉ huy Ấn
Độ Dương – Thái Bình Dương, nói với Quốc hội Mỹ rằng “chỉ có chiến tranh mới
ngăn được Trung Quốc kiểm soát biển Đông”.
Ngày 18/12, không quân Trung Quốc triển khai biên đội
gồm các oanh tạc cơ H-6K, chiến đấu cơ Su-30 và trinh sát cơ Y-9JB, thực hiện
cuộc diễn tập tuần tra và tác chiến tầm xa gần đảo Đài Loan. Gần đây, Trung Quốc
liên tục tiến hành diễn tập không quân và hải quân ở khu vực quanh đảo Đài
Loan, với các vũ khí hiện đại.
Tháng 5/2018, Mỹ cũng đã cáo buộc căn cứ quân sự
Trung Quốc ở Djibouti, sử dụng tia laser để tấn công máy bay C-130
của Mỹ, hoạt động tại căn cứ Camp Lemonnier gần căn cứ Trung Quốc vài cây số,
khiến 2 phi công Mỹ bị thương tích trong lúc hạ cánh.
Nhật Bản cũng vừa tăng ngân sách quốc phòng lên 47 tỉ đô la cho năm
2019 và đây là mức tăng kỷ lục lần thứ năm liên tiếp, nhằm tăng cường khả năng
quân sự trước mối đe dọa từ Trung Quốc trong sự yếu thế của Hoa Kỳ tại Châu Á.
Chiến lược “xoay trục sang Châu Á” của Tổng thống Obama nhằm đối phó với Trung
Quốc đã suy yếu nghiêm trọng.
Liên
minh Nga và Trung Quốc
Một số người Việt ủng hộ Trump cho rằng, việc rút
quân khỏi Syria của Trump là để hợp tác với Nga nhằm đối phó với Trung Quốc. Rõ
ràng đây là suy luận không căn cứ. Trên thực tế, suy luận đó là ảo tưởng bởi
các bằng chứng thuyết phục đều chứng minh cả Nga và Trung Quốc đang tăng cường
hợp tác mạnh mẽ nhằm đối phó với Hoa Kỳ.
Trước khi qua đời vào năm 2017, một trong những nhà
chiến lược hàng đầu thế kỷ XX, Zbigniew Brzezinski, đã gióng lên hồi chuông cảnh
báo mối đe dọa nguy hiểm nhất đối với an ninh Mỹ, “sẽ là một liên minh của
Trung Quốc và Nga – hợp tác với nhau không phải bởi ý thức hệ mà bởi sự bất
bình”.
Giáo sư lừng danh Graham Allison, Giám đốc Trung tâm
Khoa học Quốc tế Belfer tại Đại học Harvard và cũng là học giả nổi tiếng với Cụm
từ “bẫy Thucydides” đã có bài phân tích cảnh báo về một liên minh Trung –
Nga đang hình thành mạnh mẽ:
“Bị từ chối các cơ hội ở phương Tây, Nga có phương
án nào khác ngoài việc chuyển sang phương Đông? Sự kết hợp của các chiến lược tầm
xa và ngoại giao tinh tế của Trung Quốc và sự vụng về của Hoa Kỳ và Tây Âu, đã
dần tạo ra sự liên kết chặt chẽ giữa hai đối thủ địa chính trị là Nga và Trung
Quốc. Trong quan hệ quốc tế, một bài học cơ bản quan trọng đó là “Kẻ thù của
kẻ thù ta, chính là bạn ta“. Sự cân bằng sức mạnh của quân đội,
kinh tế, tình báo, ngoại giao giữa các đối thủ là rất quan trọng. Trung Quốc đã
thuyết phục Nga ngồi về phía Trung Quốc làm tăng thêm sức mạnh của Trung Quốc,
một siêu cường hạt nhân bên cạnh một siêu cường kinh tế.
Khi áp lực của Mỹ đối với Nga gia tăng thông qua các
lệnh trừng phạt sau khi Nga sáp nhập Crimea và một nỗ lực ngoại giao để cách ly
Nga, thì Trung Quốc đã mở rộng vòng tay với Nga. Tại mọi thời điểm Hoa Kỳ và
Tây Âu gây khó cho Nga, Trung Quốc đã chìa tay bày tỏ quan tâm. Hãy xem
xét những gì đã thực sự xảy ra trong quan hệ Trung-Nga theo bảy chiều: nhận thức
về mối đe dọa, mối quan hệ giữa các nhà lãnh đạo, công nhận chính thức dành cho
nhau, hợp tác quân sự và tình báo, hợp tác kinh tế chặt chẽ, phối hợp ngoại
giao và định hướng tầng lớp giàu có. Khi Nga hoặc các nhà lãnh đạo an ninh
Trung Quốc nghĩ về các mối đe dọa hiện tại, bóng ma mà họ nhìn thấy là
Hoa Kỳ. Họ tin rằng Hoa Kỳ không chỉ thách thức lợi ích của họ ở
Đông Âu hay Biển Đông, mà còn tích cực tìm cách làm suy yếu chế độ độc tài
chuyên chế của họ.
Trong những năm gần đây, Nga không chỉ bán cho Trung
Quốc các hệ thống phòng không tiên tiến nhất của họ, S-400, mà còn tích cực
tham gia với Trung Quốc trong hoạt động nghiên cứu và phát triển trên các động
cơ tên lửa và UAV. Các cuộc tập trận quân sự chung của hải quân hai nước ở Biển
Địa Trung Hải vào năm 2015, Biển Đông năm 2016 và Biển Baltic năm 2017. Khi bỏ
phiếu trong Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, họ đồng ý với nhau 98%. Nga đã ủng
hộ mọi quyền phủ quyết của Trung Quốc kể từ năm 2007”.
Tháng
6/2018, Putin nói: “Tôi nghĩ Chủ tịch Tập Cận Bình là người duy nhất
trong số tất cả các nhà lãnh đạo thế giới đã tổ chức sinh nhật cùng với tôi…
Ông Tập luôn cố gắng để đạt được hiệu quả tối đa trong công việc vì lợi
ích của từng người dân Trung Quốc”.
Ngày 8/6/2018, Tập Cận Bình đã trao tặng Huân chương Hữu nghị đầu tiên của
Trung Quốc cho Putin và gọi Putin là người bạn thân thiết nhất của mình.
Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất của Nga. Thêm nữa, Nga và Trung Quốc đang đàm phán tăng cường hợp
tác các dự án “Vành đai và Con đường” (Belt and Road) của Trung Quốc cũng như
“Liên minh Kinh tế Á-Âu” (Eurasian Economic Union) của Nga.
Ngẫm
Mặc dù Trung Quốc và Nga có những hiềm khích riêng
trong quá khứ, nhưng cả hai sẵn sàng gác lại, để cùng đối phó với kẻ thù chung:
Hoa Kỳ và các nước dân chủ. Cả Putin và Tập Cận Bình đều xem nền dân chủ và cuộc
vận động dân chủ (democracy advocate) của Hoa Kỳ là một mối đe dọa với vận mệnh
chính trị của mình.
Từ khi Trump nhậm chức tổng thống, cuộc vận động dân
chủ và cải thiện nhân quyền của Bộ Ngoại giao Mỹ đã suy yếu rõ rệt. Theo ngân
sách mà Nhà Trắng đệ trình cho năm 2019, nguồn tài chính cho tổ chức Quỹ Quốc
gia Hỗ trợ Dân chủ (National Endowment for Democracy) và các chương trình thúc
đẩy dân chủ khác giảm mạnh.
Trump ca ngợi Tập Cận Bình và Putin là những “lãnh đạo
tài năng”, “yêu nước” đồng thời cô lập nước Mỹ gây ra những hệ lụy xấu cho cuộc
vận động dân chủ toàn cầu. Trump giảm uy tín và ảnh hưởng quốc tế của Hoa Kỳ
đang tạo cơ hội để Trung-Nga ngày càng mạnh lên.
Ảnh hưởng hiện nay của Hoa Kỳ tại châu Á, châu Âu và
Trung Đông giảm đáng kể trong sự trỗi dậy mạnh mẽ của liên minh độc đoán
Trung-Nga. Các tổ chức xã hội dân sự là nền tảng quan trọng của nền dân chủ Mỹ,
góp phần mang đến chiến thắng cho Đảng Dân chủ tại Hạ viện sau một thập kỷ
trong cuộc bầu cử giữa kỳ 6/11.
Rất nhiều tổ chức dân sự Mỹ đã vận động cử tri bầu
cho Đảng Dân chủ để kiểm soát quyền lực của Trump bởi chính sách cô lập
và khen ngợi độc tài đang gây hại cho nền dân chủ Mỹ. Một bài học quý giá cho
cuộc vận động dân chủ Việt Nam chính là tổ chức và đoàn thể. Bởi “Nếu muốn đi
thật nhanh, thì hãy đi một mình. Nhưng muốn đi xa, thì phải đi cùng nhau”.
No comments:
Post a Comment