Viện
trợ 50 tỷ euro cho Ukraina: Liên Âu đã "dàn xếp" thế nào với Hungary?
Trọng Thành | Hoàng Nguyễn | RFI
Đăng
ngày: 02/02/2024 - 16:22
Các
lãnh đạo Liên Hiệp Châu Âu (EU) hôm qua, 01/02/2024, đã đạt được thỏa thuận
viện trợ 50 tỉ euro cho Ukraina chống xâm lược Nga, khoản viện trợ đã bị
Hungary ngăn chặn cho đến phút cuối. Thỏa thuật đạt được ngay trong buổi sáng
được coi là khá bất ngờ. Liên Âu đã có những thỏa hiệp nào với Hungary và thủ
tướng Hungary đã khai thác những gì từ cuộc đối đầu với Liên Âu trong hồ sơ này
để khẳng định quyền lực? Nhận định của thông tín viên Hoàng Nguyễn từ Budapest.
Thủ
tướng Hungary Orban Viktor trong một cuộc họp tại Bruxelles, Bỉ, tháng 12/2023.
© Yves Herman / Reuters
Trước
hết, xin anh cho biết những kịch bản được đặt ra trước hội nghị, về phía
Hungary và về phía Liên Âu trong hồ sơ 50 tỉ euro viện trợ Ukraina?
Kịch
bản thứ nhất là chính phủ Hungary có thể duy trì đến cùng quan điểm của mình,
theo đó quyết định về các khoản hỗ trợ tài chính dành cho Ukraina phải
được thông qua với sự nhất trí của tất cả 27 thành viên EU, và họ vẫn tiếp tục
sử dụng quyền phủ quyết nếu không vừa ý. Khi đó, khả năng là 26 nước thành viên
còn lại sẽ tìm kiếm một giải pháp riêng, ngoài ngân sách EU. Kịch bản thứ hai
là các thành viên EU có thể chấp thuận đề xuất mang tính thỏa hiệp của Hungary,
rằng hàng năm phải tổ chức thảo luận về khoản viện trợ cho Ukraina, nhưng phần
biểu quyết sau đó chỉ cần đa số ủng hộ, chứ không cần 100% phiếu thuận. Kịch
bản thứ ba là, giống như tháng 12/2023, ông Orbán cũng có thể rời khỏi phòng
họp khi 26 thành viên còn lại của EU biểu quyết.
Những
khả năng trừng phạt, trả đũa có thể được áp dụng với Hungary cũng được nhắc
tới, nếu ông Orbán vẫn tiếp tục phủ quyết trong hội nghị thượng đỉnh này. Đó là
Hungary có thể tiếp tục bị gia tăng "truy cứu" theo Điều 7 của Hiệp
ước EU, mà hậu quả nặng nhất là tước quyền biểu quyết của nước này trong Liên
Âu. Tiếp theo đó, vì những quan ngại về nhà nước pháp quyền, nhiệm kỳ chủ tịch
luân phiên Hội Đồng Châu Âu của Hungary bắt đầu từ tháng 7/2024 sẽ bị
hoãn lại cho đến khi các vấn đề được giải quyết, và do đó, Ba Lan, đứng sau
Hungary, sẽ đảm nhiệm vai trò này.
Dường
như có những trao đổi tại EU nhằm gây cô lập, khiến Hungary lâm vào tình trạng
tê liệt tài chính bằng cách giữ lại tất cả các nguồn vốn của Liên Âu. Việc một
số quốc gia thành viên EU rò rỉ các ý tưởng khác nhau cho báo chí cho thấy rõ
là hầu hết các nước Liên Âu đã hết kiên nhẫn và tin tưởng vào Hungary.
.
Tại
sao thủ tướng Orbán lại nhanh chóng lùi bước? Các dàn xếp đã diễn ra như thế
nào?
Bên
cạnh những hậu quả có thể xảy ra về kinh tế, tài chính, ông Orbán Viktor đã
phải chịu áp lực nặng nề từ nhiều phía trước hội nghị thượng đỉnh. Giới lãnh
đạo các thành viên Liên Âu cho hay hội nghị sẽ kéo dài chừng nào chưa đạt được
sự đồng thuận tuyệt đối, bằng không chỉ có một kẻ vui mừng, đó là tổng thống
Nga Vladimir Putin. Rất nhiều nỗ lực thuyết phục và cả chỉ trích ông Orbán đã
diễn ra từ ngày hôm trước, cho tới sáng 1/2, trong đó gay gắt nhất lại đến từ
một cựu đồng minh của Orbán, thủ tướng Ba Lan Donald Tusk.
Thủ
tướng Ba Lan cho rằng "không thể hiểu được, cũng chẳng thể chấp nhận được
trò chơi tự cao tự đại của Orbán". Theo ông, việc ủng hộ Ukraina là không
cần bàn cãi, nên Orbán cần quyết định là có thuộc về cộng đồng hay không,
và cần bỏ phiếu theo đó, chứ Hội Đồng Châu Âu không có "kế hoạch B"
trong trường hợp Hungary tiếp tục phủ quyết. Nhà lãnh đạo Ba Lan nhấn mạnh, sự
chống đối của Orbán không chỉ mang lại rủi ro cho an ninh Ukraina, mà cho cả
EU, và thủ tướng Hungary sẽ phải chịu trách nhiệm cho sự thất bại của Ukraina
nếu vẫn phủ quyết.
Tuy
nhiên, có vai trò quyết định là cuộc họp diễn ra tới phút cuối vào sáng 1/2,
giữa các vị chủ tịch Hội Đồng Châu Âu, Ủy Ban Châu Âu, cùng lãnh đạo Pháp, Đức
và Ý với ông Orbán Viktor, và sau đó, một số thủ tướng khác, trong đó có Ba
Lan, Hà Lan và Bỉ cũng nhập cuộc. Một số nhượng bộ từ phía EU đã được đặt lên
bàn, đảm bảo cho ông Orbán vẫn giữ được thể diện, vẫn có thể nói là mình đã
chiến thắng, trong khi ông Orbán không thể tiếp tục cản trở nỗ lực ủng hộ
Ukraina của Liên Âu, và rốt cục đôi bên đã đạt được đồng thuận.
Một
số phân tích về sau cho thấy, ông Orbán Viktor ý thức rõ ràng là mình có thể đi
xa đến đâu. Trước nay, chưa bao giờ ông phủ quyết tại EU trong một vấn đề mà
ông hoàn toàn không được ai ủng hộ. Chiến thuật của ông luôn là khiến các đối
tác không thể biết là ông thực sự nghĩ nghiêm túc về vấn đề đang bàn, hay ông
chỉ muốn "vòi vĩnh" để kiếm thêm lợi. Khi đạt tối đa điều mình muốn,
ông đã lập tức đồng ý. Các đối tác không cần đưa ra lời cảnh cáo về những hậu
quả có thể xảy ra nếu thủ tướng Hungary tiếp tục "quậy phá".
.
Liên Âu đã
có những nhượng bộ cụ thể nào với Hungary ?
Trong
thực tế, ba thỏa hiệp mà Liên Âu đề xuất để ông Orbán Viktor rút lại quyền phủ
quyết đều là những điều mà EU cho là "lặt vặt", không có vai trò đáng
kể gì, và điểm chính yếu là ông Orbán sẽ không còn có cơ hội can thiệp vào vấn
đề này trong tương lai. Những điều gọi là thỏa hiệp là:
-
Uỷ Ban Châu Âu hàng năm sẽ đưa ra báo cáo về gói hỗ trợ Ukraina và nếu cần,
lãnh đạo các nước EU sẽ thảo luận về vấn đề này.
-
Sau 2 năm, Ủy Ban Châu Âu sẽ tái xem xét các khoản chi cho Ukraina.
-
Đảm bảo việc xem xét giải ngân các nguồn tiền EU cho Hungary sẽ diễn ra một
cách khách quan và công bằng.
.
Thủ
tướng Hungary đã buộc phải chấp nhận chủ trương viện trợ 50 tỷ euro cho
Ukraina, điều mà ông Orbán đã tỏ ra nỗ lực chống lại đến cùng. Thủ tướng Orbán
đã nói gì với người dân trong nước về điều mà một số nhà quan sát cho là ’’thất
bại’’ này ?
Một
số đánh giá cho rằng, với những thỏa hiệp này, thực chất ông Orbán "không
nhận được gì" và "không có lựa chọn nào khác" ngoài việc đồng ý
hỗ trợ Ukraina. Tuy nhiên, từ Bruxelles, thủ tướng Hungary tuyên bố về trong
nước rằng ông đã "chiến thắng", vì đã nhận được sự nhượng bộ thích
hợp cho những gì chính phủ nước này lo ngại. Thứ nhất, nguồn tiền EU bị giữ lại
sẽ không được chuyển cho Ukraina (đây là cách giải thích do chính phủ Hung thêu
dệt), và các nguồn ủng hộ cho Ukraina về dài hạn sẽ được đặt dưới sự giám sát .
Như
vậy, như nhiều lần đã xảy ra, với người dân trong nước, ông Orbán một lần nữa
lại khiến nhiều người tin rằng ông đã bảo vệ được lợi ích của Hungary, vì ông
mà Liên Âu phải tổ chức một hội nghị thượng đỉnh bất thường, vì ông mà những
lãnh đạo cao cấp nhất của EU phải lao tâm khổ tứ và đến phút cuối, chính họ là
những người thở phào mừng rỡ khi được ông chấp thuận. Phân tích của báo chí cho
thấy, ông Orbán vẫn "thành công" trong việc khiến các đối tác hoặc là
các đối thủ châu Âu phải hoang mang, đau đầu vì không biết thực sự ông muốn gì.
Orbán
Viktor chưa bao giờ ra khỏi một xung đột mà ở trong thế yếu. Con bài hay nói
đúng hơn là đường lối mà ông đặt ra, đối với các nhà nghiên cứu, các nhà phân
tích, là rất rõ ràng. Đó là ông ấy luôn luôn dựng ra các đối thủ, các địch thủ
hoặc kẻ thù hoàn toàn không có thực, nhưng nhiều khi do bộ máy truyền thông
nhắc đi nhắc lại hàng ngày mà người dân tin tưởng, và họ tỏ ra sợ hãi trước
chuyện đó, và họ tin là chỉ có Orbán Viktor mới có thể đứng ra để bảo vệ được
họ thôi. Toàn bộ hệ thống truyền thông bị ông ấy thao túng. Chính trường
Hungary hiện tại, kể từ 15 năm nay, không có gương mặt nào sáng giá để đối đầu
với Orban cả.
Quan
hệ Hungary và Ukraina, cũng như các nỗ lực chung của Liên Âu hỗ trợ Ukraina dài
hạn cho đến khi nào nước này chiến thắng trong cuộc chiến vệ quốc đặt ra vấn
đề. Có thể thấy các định chế của châu Âu còn nhiều điểm yếu kém, tạm gọi là sơ
hở, không đáp ứng được tình hình, nếu một thành viên nào đó luôn có những hành
vi gọi là ''gây rối'' như thế, liệu có biện pháp chế tài nào không, để giảm
thiểu, hạn chế chuyện đó.
Gói
hỗ trợ 50 tỉ euro và tương lai của quan hệ Hungary – Ukraina
Chưa
thể khẳng định được sau quyết định này của chính phủ Hungary, mối quan hệ giữa
hai nước có được cải thiện đang kể hay không, nhưng các sự kiện vừa diễn ra cho
thấy có thể có những hòa dịu nhất định. Cuối tháng 1/2024, ngoại trưởng Hungary
Szijjártó Péter lần đầu tiên gặp mặt người đồng nhiệm Ukraina kể từ khi cuộc
chiến xâm lược do Liên bang Nga tiến hành xảy ra vào cuối tháng 2/2022. Tâm
điểm của cuộc gặp mặt là những quyền lợi mà Hungary muốn đòi hỏi cho cộng đồng
Hung kiều ở vùng biên giới hai nước.
Chính phủ Hungary từ nhiều năm nay vẫn coi việc cộng đồng này bị "bạc
đãi" - theo cái nhìn của Budapest - là lý do để Hungary ngăn cản mọi bước
tiến của Ukraina hướng tới Châu Âu: trong chuyến công du lần này của ngoại
trưởng Hungary, phía Hung đưa ra 11 yêu cầu nhằm mục đích phục hồi những quyền
lợi của cộng đồng Hung kiều, mà theo Budapest thì họ từng có cho đến năm 2015,
nhưng sau đó đã bị tước đoạt. Trong cuộc họp và họp báo về sau đó, quan điểm
của Hungary về cuộc chiến xâm lược của Nga cũng được đề cập.
Trái với ông Orbán Viktor, người đã từng nói rằng "Ukraina đã không tồn
tại về mặt lãnh thổ", "đã đánh mất nền độc lập", v.v..., ngoại
trưởng Szijjártó Péter tỏ ra mềm dẻo hơn khi tuyên bố Hungary trước sau như một
ủng hộ nền độc lập và sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraina, và liệt kê những hỗ trợ
nhân đạo mà Hungary đã và đang thực hiện. Chuyến công du cũng nhằm bàn bạc
chuẩn bị cho một cuộc gặp mặt trong tương lai giữa thủ tướng Orbán và tổng
thống Zelensky, mà phía Ukraine đánh giá là "một trang mới trong lịch sử
hai nước".
Quan điểm của hai nước về việc chấm dứt cuộc chiến còn cách nhau xa, khi
Hungary muốn lập tức có một thỏa thuận ngừng bắn, còn Ukraina muốn chấm dứt
chiến tranh theo công thức của tổng thống Zelensky (tức là cần quản lý và giải
quyết các khủng hoảng nảy sinh do hậu quả của chiến tranh). Tuy nhiên, lá phiếu
thuận của ông Orbán, có thể là ánh sáng đầu tiên cuối đường hầm trong quan hệ
giữa hai nước, vào lúc Liên Âu khẳng định quyết tâm hỗ trợ Ukraine một cách dài
hạn, tới khi nào nước này chiến thắng trong cuộc chiến vệ quốc.
-------------------------
Các nội
dung liên quan
UKRAINA
- CHÂU ÂU - VIỆN TRỢ
Các
lãnh đạo Liên Âu đạt thỏa thuận về khoản viện trợ 50 tỷ euro cho Ukraina
UKRAINA
- LIÊN ÂU
Tránh
phủ quyết của Hungary, Liên Âu tìm ra phương án hỗ trợ Ukraina
UKRAINA
- HUNGARY
Ukraina
tìm cách thuyết phục Hungary không chặn viện trợ của Liên Âu
No comments:
Post a Comment