Thanh Phương - RFI
Phát Thứ Hai, ngày 25 tháng 12 năm 2017
Có
thể nói là chưa bao giờ chiến dịch chống tham nhũng trong giới lãnh đạo Việt
Nam diễn ác liệt như trong năm 2017 này, trong bối cảnh đấu đá nộ bộ vẫn rất
gay gắt. Chưa hết rúng động về vụ bắt cóc ông Trịnh Xuân Thanh từ Berlin đem về Việt Nam vào
tháng 7, chính trường Việt Nam lại nóng thêm với vụ bắt giữ ông Đinh La Thăng, một đương
kim ủy viên trung ương Đảng, ngày 08/12/2017. Ông Thăng bị bắt với tội
danh « Cố ý làm trái quy định nhà nước gây hậu quả nghiêm trọng » và
một số tội danh khác.
Ảnh chụp cảnh ông Trịnh Xuân Thanh phát biểu trên TV Việt Nam, phát hình
ngày 03/08/2017, cho biết là ông "đã ra đầu thú".REUTERS/Kham
Cả hai nhân vật này đều là những cựu lãnh đạo của
ngành dầu khí. Ông Trịnh Xuân Thanh nguyên là chủ tịch Hội đồng quản trị Công
ty Xây lắp Dầu khí Việt Nam (PVC), thuộc Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam
(PetroVietnam), còn ông Đinh La Thăng, trước khi làm bí thư thành ủy Sài Gòn đã
từng là Chủ tịch Hội đồng quản trị PetroVietnam. Cả hai đều liên quan đến vụ
góp vốn 800 tỷ đồng của PetroVietnam vào Ngân Hàng Đại Dương Ocean Bank. Riêng
ông Trịnh Xuân Thanh sẽ bị đưa ra xử vào đầu năm 2018. Cùng với ông Thanh và
ông Thăng, hàng loạt quan chức cao cấp khác trong ngành dầu khí và ngân hàng
cũng đã bị bắt vì tội tham nhũng trong năm 2017.
Vụ bắt giữ ông Đinh
La Thăng đã được báo chí quốc tế đặc biệt chú ý. Hãng tin Reuters ngày 11/12 đã
có bài viết tựa đề « What's behind Vietnam's corruption crackdown? » (Đằng sau
chiến dịch chống tham nhũng là gì ?)
Theo nhận định của Reuters, những vụ bắt giữ này cho
thấy đang có một nỗ lực phối hợp nhằm bài trừ nạn tham nhũng khiến đảng ngày
càng mất uy tín. Nhưng chiến dịch chống tham nhũng này cũng giúp cho tổng bí
thư đảng Nguyễn Phú Trọng củng cố thêm vị thế, sau khi đã giành chiến thắng
trong cuộc đấu đá tranh giành quyền lực với cựu thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng vào
năm ngoái. Cho dù có nhân vật nào cao cấp hơn bị bắt giữ hay không, ông Trọng
đã nắm chắc thế thượng phong từ đây cho đến hết nhiệm kỳ vào năm 2021. Ngay cả
sau thời điểm đó, phe Nguyễn Phú Trọng rất có thể sẽ tiếp tục duy trì thế áp đảo
trên chính trường Việt Nam.
Nhân đây, hãng tin Reuters nhắc lại rằng, mặc dù bề
ngoài có vẻ đoàn kết nhất trí, nội bộ đảng Cộng sản Việt Nam có rất nhiều bất đồng
về đủ mọi vấn đề, từ nhịp độ cải tổ cho đến chính sách đối ngoại nhằm giữ thế
cân bằng của Việt Nam giữa Trung Quốc, Hoa Kỳ và các cường quốc khác.
Theo Reuters, điểm đặc trưng nhất của ban lãnh đạo
hiện nay là họ bảo vệ quyền lãnh đạo tuyệt đối của đảng bằng việc gắn chặt với
bộ máy an ninh. Đó là một sự thay đổi về phong cách lãnh đạo so với thời Nguyễn
Tấn Dũng, khi mà một số nhân vật đã tự thân nổi bật lên và tỏ những dấu hiệu sẳn
sàng mở cửa chính trị.
Chiến dịch bắt bớ các quan chức tham nhũng có ảnh hưởng
gì đến tiến trình cải tổ và tư nhân hóa ở Việt Nam hay không ?
Theo Reuters, cho dù chiến dịch trấn áp tham nhũng sẽ
củng cố quyền lực chính trị của đảng, nhưng ban lãnh đạo hiện nay sẽ vẫn giữ
nguyên tốc độ cải tổ như chính phủ trước. Tuy vậy, do ngân sách Nhà nước ngày
càng bị thâm thủng, chính phủ Hà Nội đang buộc phải đẩy nhanh tiến trình «
thoái vốn », tức là bán cổ phần các tập đoàn Nhà nước « hấp dẫn » nhất như
Sabeco hay Vinamilk.
Trang mạng Asia Times
ngày 13/12/2017 cũng đã có một bài nhận định về vụ bắt giữ ông Đinh La Thăng, tựa đề « What the arrest of a top official says
about Vietnamese politics » (Vụ bắt giữ một quan chức cao cấp nói lên điều gì về
chính trị Việt Nam). Tác giả bài viết là ông Đoàn Xuân Lộc, một nhà nghiên cứu
hiện làm việc tại Anh Quốc.
Theo ông Đoàn Xuân Lộc, sau khi ban lãnh đạo Đảng Cộng
sản Việt Nam vào tháng 5/2017 khai trừ ông Đinh La Thăng ra khỏi Bộ Chính Trị,
đồng thời cách chức bí thư thành ủy Thành Phố Hồ Chí Minh, sự nghiệp chính trị
của ngôi sao đang lên này coi như tiêu tan và vụ bắt giữ ông Thăng phần nào chẳng
có gì đáng ngạc nhiên.
Tuy nhiên, theo tác giả bài viết, vụ này vẫn thu hút
nhiều chú ý và gây ra nhiều lời đồn đoán, bởi vì đây là lần đầu tiên một thành
viên của cơ quan ra quyết định cao nhất của đảng (và của Việt Nam) bị truy tố
công khai vì sai phạm về quản lý kinh tế và tham nhũng.
Giống như vụ Bạc Hy Lai và Tôn Chính Tài ở Trung Quốc,
cũng là hai ủy viên Bộ Chính trị, người ta cho rằng cuộc điều tra hình sự nhắm
ông Đinh La Thăng là có động cơ chính trị. Hai cựu bí thư Trùng Khánh bị coi là
đối thủ chính trị của chủ tịch Tập Cận Bình, trong khi cựu bí thư Thành phố Hồ
Chí Minh là đồng minh thân thiết của cựu thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, nhân vật được
coi như một đối thủ của ông Trọng.
Một trong những tội mà ông Thăng bị cáo buộc là « cố
ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng »
và « lợi dụng chức vụ và quyền hạn để chiếm đoạt tài sản gây thiệt hại » khoảng
40 triệu đô la Mỹ trong thời gian làm chủ tịch Hội đồng Quản trị PetroVietnam,
công ty, trong giai đoạn 2009-11.
Điều này đặt ra nhiều câu hỏi. Ví dụ, tại sao một vi
phạm nghiêm trọng như vậy lại không được phát hiện sớm và những cáo buộc đã được
đưa ra trước đó? Tại sao một quan chức có những sai phạm như vậy được đề bạt
lên lãnh đạo Bộ Giao Thông Vận Tải năm 2011, lên tới Bộ Chính Trị quan trọng và
sau đó nắm chức bí thư thành ủy Thành Phố Hồ Chí Minh, trung tâm kinh tế lớn nhất
nước, vào năm 2016 ?
Trong một quốc gia minh bạch và dân chủ hơn, ông
Thăng lẽ ra đã không thể có những vi phạm như vậy và nếu có, thì ông đã bị ngăn
chận hoặc bị truy tố sớm hơn nhiều.
Theo cái nhìn của ông Đoàn Xuân Lộc, nạn tham nhũng
quy mô lớn, sâu rộng và các vấn đề liên quan khác, chẳng hạn như nạn gia đình
trị và quản lý yếu kém về kinh tế, đặc biệt là trong các doanh nghiệp Nhà nước,
sẽ không thể bị hạn chế đáng kể, chưa nói đến chuyện bị ngăn chận, trừ phi Việt
Nam thực hiện các cải cách triệt để về chính trị và thể chế.
Nhưng nạn tham nhũng ở
Việt Nam sâu rộng như thế nào ? Trong bài viết tựa đề « How deep is Vietnam’s
rot ? » (Sự thối nát sâu rộng đến mức nào ?), đăng trên trang Asia Times
ngày 05/12, tức là trước vụ bắt giữ ông Đinh La Thăng, nhà báo Davit
Hutt nhắc lại vụ Trịnh Xuân Thanh và trích lời giáo sư Carl
Thayer, một chuyên gia về Việt Nam thuộc đại học New South Wales của Úc, cho rằng
các vụ xét xử những quan chức cao cấp và những bản án nặng nề chính là nhằm xoa
dịu sự phẫn nộ của dân chúng trước nạn tham nhũng.
Nhưng các nhà phân tích cũng nghi ngờ động cơ chính
trị của vụ này, một phần là do sự thất sủng của ông Đinh La Thăng, một đồng
minh thân cận của cựu thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng. Một số người nghĩ rằng ông Trọng
nay tiến hành thanh trừng những tay chân thân tín của ông Dũng.
Cũng theo Davit Hutt, một lý do khác giải thích cho
chiến dịch chống tham nhũng ngày càng quyết liệt của ông Nguyễn Phú Trọng đó là
tương lai của đảng Cộng sản Việt Nam. Nạn tham nhũng, quản lý kém cõi và biển
thủ trong các tập đoàn Nhà nước đã gây rất nhiều tổn hại cho ngân sách nhà nước.
Theo một báo cáo của Uỷ ban Pháp luật Quốc Hội đệ trình vào tháng trước, trong
một thập niên qua, ít nhất 2,6 tỷ đôla đã bị thất thoát, một con số có lẽ thấp
hơn thực tế, nếu chỉ dựa trên những số liệu được tiết lộ qua những vụ án gần
đây.
Hiện giờ, Hà Nội đang cố huy động nguồn vốn cho các
dự án cơ sở hạ tầng lớn, rất cần thiết để duy trì mức tăng trưởng kinh tế cao.
Tính chính đáng của đảng Cộng Sản Việt Nam, vốn không phải là từ lá phiếu của
người dân, phụ thuộc phần lớn vào mức tăng trưởng tiếp tục cao.
Vấn đề là theo David Hutt, cho tới nay, nỗ lực của
chính phủ nhằm chống tham nhũng trong các doanh nghiệp nhà nước và khu vực nhà
nước vẫn rất hạn chế, nhất là trong việc thu hồi số tiền thất thoát do tham
nhũng. Trong số 2,6 tỷ đôla thất thoát trong một thập niên qua, chỉ có 8% được
thu hồi, theo báo các của Uỷ Ban Pháp Luật Quốc Hội.
Chiến dịch chống tham nhũng hiện nay của chính quyền
Việt Nam cũng chính là nhằm khôi phục thanh danh của khu vực kinh tế nhà nước,
một điều rất cần thiết để tiến trình « thoái vốn » các tập đoàn nhà nước thành
công và các doanh nghiệp nhà nước thu hút vốn đầu tư từ nước ngoài.
Nhưng theo giáo sư Carl Thayer, các bản án có tác động
rất ít đến nạn tham nhũng ở Việt Nam, bởi vì nguyên nhân sâu xa của nó là sự quản
lý kém cõi : thiếu hệ thống kiểm toán độc lập, thiếu một nền tư pháp không bị ảnh
hưởng chính trị. Theo giáo sư Thayer : « Cú sốc của các bản án sẽ phai dần theo
thời gian ».
Trong năm 2017, chưa
bao giờ quan hệ giữa Việt Nam với Đức lại trở nên căng thẳng như thế kể từ khi
chính phủ Berlin tố cáo mật vụ của Hà Nội, với sự trợ giúp của sứ quán Việt Nam
tại Đức, đã bắt cóc ông Trịnh Xuân Thanh đem về nước.
Đây là một vụ bắt cóc mà báo chí Đức mô tả là không
khác gì vào thời Chiến tranh lạnh. Berlin đã đòi Hà Nội xin lỗi, nhưng phía Việt
Nam vẫn bác bỏ cáo buộc đó, khẳng định ông Thanh đã « tự nguyện » trở về đầu
thú nhà chức trách.
Theo hãng tin Đức PDA ngày 04/12, các luật sư của Trịnh
Xuân Thanh xem thân chủ của họ là « nạn nhân của đấu đá quyền lực trong đảng Cộng
sản Việt Nam ». Khi còn ở Đức, ông Trịnh Xuân Thanh đã nộp đơn xin tị nạn chính
trị, cho nên các luật sư của ông tin chắc là ông không hề tự nguyện trở về nước.
DPA cũng bày tỏ mối quan ngại về khả năng ông Trịnh Xuân Thanh lãnh án tử hình.
No comments:
Post a Comment