Tô Văn Trường
03/01/2017
.
Vladimir Putin
Nhiều người có chung nhận định năm 2017 là năm bất
thường, bất ổn và bất định, trong đó đặc biệt chú ý đến vai trò, vị thế của nước
Nga và Tổng thống Putin.
Nước Nga có hơn nghìn năm lịch sử, khởi nguồn từ thế
kỷ thứ IX với cái tên đầu tiên là Russ - Kiev tại khu vực thành phố Kiev ngày
nay, còn cái tên Ukraina đươc Nga gọi sau này khi vùng Kiev trở thành vùng lãnh
thổ (thuộc địa) vùng biên của Nga (khoảng hơn 400 năm trước). Vào thế kỷ 12-13,
Nga bị đế chế Nguyên - Mông đô hộ. Sau thời kỳ này, nước Nga của các Sa hoàng
không ngừng lớn mạnh và luôn là mối đe doạ với cả châu Âu và vùng Trung Á. Người
Nga có tôn giáo riêng, đó là Chính thống giáo, tôn giáo này không công nhận
giáo hội của Công giáo. Lãnh thổ của Đế chế Nga luôn được mở rộng trong cả tiến
trình 700 năm trở lại đây, và đây cũng là thời kỳ hình thành nền văn hoá Nga rất
độc đáo và khác biệt với các phần còn lại của thế giới.
Bản năng “bầy đàn” và “đầu đàn” của dân tộc Nga cực
mạnh, và đây chính là nguyên nhân gây ra thứ văn hoá “sợ Nga” của người châu
Âu, và đây cùng câu trả lời cho mọi “ẩn số” về nước Nga và về Putin.
Trong quá khứ và trong cả tương lai, nước Nga đã và
sẽ mãi như vậy, vì đó là bản năng của họ, mà đã là bản năng thì không có “tốt
hay xấu” mà chỉ có “yếu hay mạnh”.
Dân tộc Nga và nước Nga trong lịch sử đã qua nhiều
thăng trầm cũng như nhiều dân tộc và quốc gia khác. 2/3 lãnh thổ Nga là thuộc
châu Á. Bởi vậy văn hóa và văn minh Nga là sự hòa trộn Âu và Á. Tính cách của
nguời Nga cũng định hình trên nền của hai nền văn hóa, văn minh đó.
Tuy nhiên, cần nhìn nhận đúng là Nga mang cả đặc điểm
châu Âu, chủ yếu hình thành do giao tiếp với Tây Âu và củng cố bền vững hơn khi
có Piotr Đại đế và cả những nét cố hữu của chế độ toàn trị, nông nô châu Á.
Piotr Đại đế đã phục hưng nước Nga, bởi thế, dân coi Piotr Đại đế là anh hùng
dân tộc, là ông vua vĩ đại nhất. Có vẻ như Putin muốn làm như thế!
Những khi nào nước Nga phát triển theo hướng thoát
Á, hướng Âu thì xã hội đạt những thành quả rạng rỡ bởi dân tộc Nga vốn có tư chất
thông minh, giỏi chịu đựng khó khăn (có lẽ bởi khí hậu khắc nghiệt) và hào
phóng như thiên nhiên Nga rất bao la và giàu có.
Nếu như Nga đi con đường dân chủ từ sớm và không bị
mất 74 năm xây dựng cái thứ chủ nghĩa xã hội không tưởng kiểu Xô Viết, quản trị
quốc gia kiểu “hình thức xã hội chủ nghĩa, nội dung phong kiến” thì thế giới chắc
còn ngạc nhiên nữa, trước những điều kỳ diệu của nó. (Bàn về khái niệm chủ
nghĩa xã hội, mời đọc bài “Tản mạn đón xuân Đinh Dậu” tác giả Tô Văn Trường
đăng trên Bauxite
Việt Nam và blog
Kim Dung/Kỳ Duyên).
Tuy vậy, thế giới luôn là đấu trường của các siêu cường
nên sự nổi lên của Nga sau 1917 đã dẫn tới cuộc bao vây từ Tây phương khiến Nga
ngày càng dấn sâu vào con đường phát triển đối nghịch với phương Tây, mặc dù
trong thời gian đầu tỏ ra rất hiệu quả do huy động được các nguồn lực một cách
nhanh chóng nhờ thể chế toàn trị và lợi thế của kẻ đi sau nên không phải mò mẫm
tìm sản phẩm cũng như mô hình kinh tế phù hợp. Càng về sau, khi mà Liên Xô gần
đuổi kịp phương Tây về sản lượng và trình độ chuyên môn hoá (còn chất lượng
phát triển thì ngày càng tụt xa so với phương Tây) thì nhà nước này tỏ ra bế tắc
trong việc xác định hướng phát triển tiếp theo do sự cản trở ghê gớm của thể chế
độc tài, toàn trị và do không còn lợi thế của người đi sau nữa.
Như vậy, tự thân nước Nga bị thiếu khả năng tự định
hướng cạnh tranh hiệu quả. Nguyên nhân sâu xa của vấn nạn này nằm ở truyền thống
phát triển thiếu dân chủ (cả kinh tế và xã hội) kế thừa từ lịch sử nước Nga
châu Á.
“Ẩn
số” Putin
Putin có công là đã khôi phục được Nga suy tàn sau
khi Liên Xô sụp đổ nhưng cũng do gặp đúng dịp giá dầu cao, tuy nhiên ngoài xuất
khẩu tài nguyên và vũ khí thì Nga chưa sở hữu những công nghệ nguồn và nhiều
thương hiệu toàn cầu.
Cái dở của Obama là đã đẩy Nga vào thế cùng đường phải
liên minh với Trung Quốc nên những chính sách ủng hộ Bắc Kinh ở Biển Đông là điều
dễ hiểu. Xét theo góc độ chiến lược thì Trump bắt tay Putin sẽ làm cho Trung Quốc
bị giảm lợi thế rõ rệt.
Rất nhiều ca khúc Nga và Liên Xô, rất nhiều tác phẩm
văn học Nga và Liên Xô đã trở nên vô cùng quen thuộc với các thế hệ người Việt
Nam Bởi thế, người Việt Nam, nhất là những người đã từng sống, học tập và làm
việc ở Nga so với những người ở phương Tây có cái nhìn thông cảm hơn trước những
khó khăn mà nước Nga gặp phải khi gánh chịu đòn trừng phạt của Mỹ và châu Âu,
trước những động thái quyết liệt của nước Nga mà Tổng thống Putin chủ trì tiến
hành.
Từ chiều sâu của lịch sử Nga và Ucraina là chị em ruột
thịt (gọi là “chị em” vì trong tiếng Nga “Rossia” và “Ucraina” thuộc giống
cái), rằng thủ đô Kiep của Ucraina được chính dân Nga gọi là “Mẹ của các thành
phố Nga” (мать русских городов). Nước Nga từng sở hữu Crime rồi bị Ottoman chiếm.
Sau này, Nga đã đánh chiếm lấy lại và Crime trở thành một phần của Ucraina là
do Khrutsov khi là Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô, vốn là người Ucraina quyết
định cắt vùng này cho quê hương mình.
Ông Putin và dân Nga hiểu điều đó nên không thể
không cay cú khi Ucraina trở cờ và chạy theo sự lôi kéo của phương Tây. Với lý
do “châu về hợp phố” và bảo vệ an ninh sống còn của Nga, việc hợp nhất Crime của
Putin được đa số người Nga ủng hộ. Tuy nhiên, về hành xử giống kẻ độc tài “khôn
ngoan” của ông Putin khi đưa quân xâm phạm lãnh thổ Gruzia, chiếm Crime và nhất
là hậu quả chiến tranh mà nó gây ra cho nhân dân trong vùng phía Đông Ucraina
cho đến hiện nay, thì mục tiêu dù rõ ràng nhưng không thể biện minh cho hành động”!
Cũng không nên quên rằng ông Putin là cựu Trung tá
KGB (cơ quan tình báo sức mạnh khủng khiếp của Liên Xô cũ). Ông còn là võ sĩ
Judo đai đen và tay chơi thể thao có hạng. Bởi vậy, ông Putin cũng chế ra rất
nhiều miếng võ hiểm trên vũ đài chính trị! Nhưng cơ bắp của võ sĩ Judo hay nói
rõ hơn uy lực bộ ba vũ khí hạt nhân không phải là lựa chọn duy nhất của Putin!
Putin còn cái đầu lạnh của một nhà tình báo chuyên
nghiệp sinh ra và lớn lên trên nền văn hóa hỗn hợp Âu - Á như phân tich ở trên.
Bằng chứng là ông vừa phản ứng lại đòn trừng phạt tất niên của ông Obama một
cách không thể thông minh hơn. Không những ông Putin không trục xuất hàng chục
nhà ngoại giao Nga như ông Obama đã làm, mà ông còn mời các nhà ngoại giao Mỹ
và gia đình họ đến dự lễ giao thừa ở điện Kremlin!
Quyền
lợi dân tộc là vĩnh viễn
Tôi hiểu tình cảm mà nhiều thế hệ người Việt từng được
đào tạo ở Liên Xô cũ dành cho nước Nga và Putin, tuy vậy không thể để trái tim
lên trên đầu khi suy xét những vấn đề chính trị. Không phải ngẫu nhiên giới
chính khách luôn tôn thờ một thứ thôi, đó là quyền lợi quốc gia.
Chính người Nhật đã ứng xử như thế khi biết vượt qua
hận thù để kết thân với Mỹ ngay sau khi kết thúc chiến tranh và nhanh chóng trở
thành cường quốc thứ hai thế giới chỉ sau ba thập kỷ.
Lịch sử đã sang trang từ lâu. Mặc dù mô hình nhà nước
“Xô viết” đã bị lịch sử xóa bỏ cách đây hơn ¼ thế kỷ, nhưng người dân Việt Nam
trong tâm khảm đều hiểu sâu sắc giá trị của hoà bình và tình hữu nghị, sự giúp
đỡ chí tình, hiệu quả của những người lao động Nga trong những năm tháng gian
khó của cuộc chiến tranh và xây dựng đất nước là cao hơn tất cả. Trước những
phũ phàng của thời cuộc, người dân Việt Nam vẫn luôn trân trọng, giữ gìn chân
giá trị ấy với tình cảm lẫn lộn cả tình yêu và trách móc.
Người dân Việt Nam, cũng không quên mặc dù có ký Hiệp
ước hợp tác tương trợ Liên Xô – Việt Nam trước việc Trung Quốc đe dọa Việt Nam
nhưng khi Trung Quốc xua quân xâm lược VN tháng 2/1979 thì Liên Xô cũng chỉ
chuyển quân và lên tiếng cực lực phản đối thôi chứ cũng không làm gì hơn. Và
cách đây không lâu, chính ông Putin tuyên bố ủng hộ thái độ của Trung Quốc đối
với phán quyết Tòa án thường trực quốc tế đối với vụ Philippines kiện Trung Quốc
về tranh chấp Biển Đông.
Có rất nhiều ý kiến khác nhau về những việc nêu
trên. Nhưng đừng quên câu nói nổi tiếng của anh hùng thế chiến thứ hai, cố Thủ
tướng nước Anh W. Churchill về quan hệ giữa các nước, và giữa con người với
nhau: “Không có đồng minh vĩnh viễn, cũng không có kẻ thù vĩnh viễn, chỉ có quyền
lợi dân tộc là vĩnh viễn!”.
Thay
lời kết
Như vậy, nước Nga và ông Putin đâu có khó hiểu, khó
đoán với những ai yêu thích món xalat và votka Nga cũng như những ai đã từng mê
mẩn những giai điệu “Chiều Mạc Tư Khoa” (đúng ra là “Chiều ngoại ô Mạc Tư
Khoa”), “Đôi bờ”, “Chiều hải cảng”, “Triệu bông hồng” và ngẩn ngơ trước các
nàng Lena, Tanhia thướt tha ra sông Đông lấy nước giặt áo như Sôlôkhôp miêu tả
trong bộ tiểu thuyết “Sông Đông êm đềm” vĩ đại của ông.
Đánh giá về Tổng thống Putin nước Nga cũng như ông
Trump Tổng thống mới đắc cử ở Mỹ, có nhiều góc nhìn khác nhau cũng không có gì
lạ nhưng chắc chắn rằng cả hai ông đều là những “cao thủ võ lâm” xưa nay hiếm!
Tác giả gửi BVN
Được đăng bởi bauxitevn vào lúc 08:29
No comments:
Post a Comment