Hệ lụy nào từ chính
sách 'thợ săn tiền thưởng' giao thông?
BBC News Tiếng Việt
10
tháng 1 năm 2025
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c9wlz4l0rwvo
Người
báo tin vi phạm giao thông có thể được thưởng đến 5 triệu đồng đang là sự kiện
gây nhiều dư luận tại Việt Nam.
Cụ thể,
nghị định 176/2024 khuyến khích người dân phản ánh các vi phạm giao thông đường
bộ để được thưởng 10% số tiền phạt, trong đó mức thưởng cao nhất lên đến 5 triệu
đồng.
Nghị
định 'thưởng' này được ban hành và có hiệu lực cùng lúc với nghị định 'phạt' –
Nghị định 168/2024, tăng các mức phạt như vượt đèn đỏ, leo lề, chạy ngược chiều...
lên cao hàng chục lần. Cá biệt có mức phạt cao gấp 50 lần so với mức cũ – gây
nhiều tranh cãi.
Theo
các chuyên gia, điều đáng nói là trong khi cây gậy xử phạt đang được thực hiện
rất nghiêm túc, thì củ cà rốt tiền thưởng lại vẫn chưa có hướng dẫn chi trả.
Tâm
điểm các bàn luận trên mạng xã hội hiện nay không chỉ xoay quanh các mối lo ngại
về mức phạt cao mà BBC News Tiếng Việt đã phản ánh, mà còn xoáy vào chuyện sẽ
hình thành một 'nghề' mới - "thợ săn tiền thưởng" – có thể gây chia rẽ,
nghi kỵ trong cộng đồng; đồng thời làm gia tăng nạn mãi lộ không chỉ giữa người
vi phạm với cảnh sát mà giữa cả người vi phạm và người tố giác.
Mục
tiêu tối thượng
Trước
câu hỏi mà dư luận đang đặt ra về mục tiêu ban hành nghị định 176/2024 này, luật
sư Ngô Anh Tuấn, Giám đốc Công ty luật ATN & Cộng sự, từ Hà Nội, cho rằng mục
tiêu tối thượng ban đầu là nhằm khuyến khích sự tham gia của người dân vào công
tác xử lý vi phạm giao thông, đảm bảo trật tự xã hội của nhà nước. Việc thưởng
không phải là mục tiêu chính mà chỉ mang tính khuyến khích.
Đồng
tình với ý kiến nói trên, nhưng luật sư Phùng Thanh Sơn, Giám đốc công ty Thế
giới Luật pháp, cho rằng chính sách tiền thưởng như thế không phải là cách tiếp
cận bền vững vì có thể tạo ra động cơ sai lệch, thậm chí "tiềm ẩn những mặt
trái về đạo đức xã hội".
"Chính
sách này có thể tạo ra "nghề mới" - săn lỗi để kiếm tiền. Điều này
không phản ánh đúng tinh thần của pháp luật, vốn hướng tới xây dựng ý thức tự
giác tuân thủ luật chứ không phải dựa vào sự giám sát, tố giác lẫn nhau.
"Chưa
kể, chính sách này khuyến khích người dân theo dõi, quay phim người khác, có thể
vi phạm quyền riêng tư - một quyền được Hiến pháp bảo vệ. Chúng ta cần cân nhắc
giữa lợi ích công và quyền cá nhân.
Theo
ông Sơn, văn hóa "chỉ điểm" không lành mạnh này có thể gây chia rẽ,
nghi kỵ, mất đoàn kết trong cộng đồng và tạo tâm lý "làm tiền" từ việc
phát hiện lỗi của người khác, :chuyển từ hối lộ cho cảnh sát giao thông sang hối
lội cho người phát hiện vi phạm."
"Nếu
người dân tuân thủ một luật vì sợ bị phát hiện và bị phạt nặng thì đó không phải
là mục tiêu cuối cùng của pháp luật, theo luật sư Sơn.
Ông
Sơn còn cho rằng xét về lâu dài nghị định 176/2024 có thể gây bất lợi cho đảng
và nhà nước ở nhiều phương diện.
Theo
vị luật sư này, đầu tiên là về mặt tâm lý cá nhân, người dân đang phải sống
trong tâm trạng lo âu thường trực vì sợ bị phát hiện vi phạm.
"Họ
luôn cảm thấy bị theo dõi, giám sát bởi những "thợ săn vi phạm". Khi
mức phạt quá cao so với thu nhập, nhiều người rơi vào trạng thái stress, trầm cảm
và dần mất niềm tin vào tính công bằng của pháp luật", ông Sơn nói.
Ở
phương diện kế tiếp là về gia đình, với mức phạt quá cao có thể đẩy những người
vi phạm và gia đình họ vào cảnh "kiệt quệ về tài chính".
"Nhiều
người có thể phải vay nặng lãi để nộp phạt, con cái có nguy cơ phải bỏ học, mâu
thuẫn gia đình tăng cao do áp lực tiền bạc. Đặc biệt khi phương tiện bị tạm giữ,
nguồn thu nhập của cả gia đình bị ảnh hưởng nghiêm trọng", ông Sơn giải
thích.
Luật
sư Phùng Thanh Sơn
Về
phương diện xã hội, ông Sơn lo ngại chính sách mới sẽ khiến cho xuất hiện
"nghề săn lỗi" vi phạm để kiếm tiền. Điều này, theo ông, không chỉ
làm suy giảm văn hóa đoàn kết cộng đồng mà còn tạo ra một "thị trường ngầm"
môi giới giảm tiền phạt. Hệ quả là, khoảng cách giàu nghèo càng bị đào sâu khi
cùng một mức phạt nhưng tác động rất khác nhau đến các nhóm thu nhập.
"Đáng
lo ngại nhất là những hệ lụy về mặt chính trị. Khi ngày càng nhiều người bị đẩy
vào cảnh túng quẫn, họ có thể rơi vào tâm lý không còn gì để mất. Đây là điều
kiện thuận lợi để các thế lực thù địch kích động, gây mất ổn định xã hội. Khoảng
cách giữa chính quyền và nhân dân có nguy cơ bị nới rộng, ảnh hưởng đến niềm
tin của người dân vào chính sách", ông Sơn nhấn mạnh.
Luật
sư Ngô Anh Tuấn cho rằng một chính sách cần được xây dựng dựa trên nhiều khía cạnh,
trong đó có khía cạnh kinh tế, phải tạo được sự hài hoà trong xã hội và trên hết,
phải được người dân ủng hộ, nếu không sẽ bị đào thải.
Theo
cả hai luật sư, thay vì áp dụng chính sách thưởng tiền, nhà nước nên sử dụng đội
ngũ tuyên truyền vốn rất đông đảo của mình để giáo dục ý thức cho người dân, cải
thiện hạ tầng giao thông và tăng cường năng lực của lực lượng chức năng.
"Chúng
ta cần hướng tới việc người dân tự giác tuân thủ vì hiểu được ý nghĩa và tầm
quan trọng của luật pháp, mới là giải pháp căn cơ và bền vững," luật sư
Sơn nói.
Thực
hiện cách nào
Luật
sư Ngô Anh Tuấn nhận định với BBC News Tiếng Việt rằng để một luật hay quy định
có khả thi hay không thì cần phải có hướng dẫn thi hành chi tiết, và điều này cần
phải được xây dựng trước khi ban hành.
"Luật
càng chi tiết tỉ mỉ thì càng có khả năng cao áp dụng trong thực tế. Với nghị định
176 này, nếu không có quy định chi tiết thì không ai dám chi thưởng và không
người dân nào được nhận thưởng cả," ông Tuấn nói.
Quy
định chi tiết cũng giúp việc giám sát chi thưởng trở nên khả thi, theo ông Tuấn.
"Chẳng
hạn, để đối phó với việc dàn dựng vi phạm giao thông nhằm chia nhau tiền thưởng
thì cơ quan có thẩm quyền phải có nghĩa vụ xác minh tính chân thực của từng trường
hợp chứ không phải cứ ai báo cáo lên là có tiền. Nếu đã xác định được rồi thì
áp dụng cơ chế thưởng", ông Tuấn nói.
Trước
không ít ý kiến băn khoăn về chuyện cùng một vi phạm nhưng có nhiều người cùng
báo cáo thì tiền thưởng sẽ "chia" như thế nào, ông Tuấn giải thích rằng
có thể áp dụng Luật Dân sự.
Theo
đó, luật này quy định nếu nhiều người cùng báo cáo một sự việc vào cùng một thời
điểm hoặc cách nhau một khoảng thời gian nhất định mà hợp lý, hợp pháp thì số
tiền thưởng sẽ được chia đều.
"Như
vậy, miễn là dân trình báo đúng và quy định của nhà nước chi tiết, chặt chẽ,
thì hoàn toàn có thể áp dụng được vào đời sống. Ngược lại, nếu không có các hướng
dẫn chi tiết, cụ thể, minh bạch, thì dư luận sẽ không tin tưởng, không ủng hộ,
và chính sách sẽ thất bại", ông Tuấn nhận định.
Khi
một chính sách mới ra đời, "áp dụng thử nghiệm có sự khập khiễng là điều
bình thường", theo ông Tuấn, "nhưng có hợp pháp và hợp lòng dân không
lại là chuyện khác."
Ông
Tuấn cho rằng quy định đã ban hành rồi thì nên áp dụng, sau đó đánh giá tác động
của chính sách lên cộng đồng.
Trong
khi đó, luật sư Phùng Thanh Sơn cho rằng "gian lận là điều khó tránh khỏi
nếu việc cung cấp thông tin vi phạm và chi thưởng không được người dân giám sát
theo thời gian thực."
Để
hạn chế tối đa việc gian lận, và xác định được ai là người cung cấp thông tin đầu
tiên, ông Sơn nói với BBC News Tiếng Việt rằng cần tập trung vào bốn giải pháp
chính.
Thứ
nhất, ông Sơn cho rằng cần xây dựng một cổng thông tin thống nhất, và người dân
chỉ được nộp thông tin qua cổng này, không chấp nhận các kênh khác. Mỗi người
chỉ được tạo một tài khoản duy nhất và phải xác thực bằng căn cước công dân.
Thứ
đến, cần xây dựng quy trình thẩm định chặt chẽ các video, hình ảnh người dân
cung cấp, theo đó mỗi thông tin phải được ít nhất hai cán bộ độc lập thẩm định
và chịu trách nhiệm về việc thẩm định hình.
"Họ
sẽ kiểm tra tính nguyên gốc của video, ảnh thông qua phần mềm chuyên dụng, đối
chiếu với dữ liệu camera giám sát và xác minh tọa độ, thời gian thực của các bằng
chứng", ông Sơn nói.
Tiếp
đến, việc chi thưởng chỉ thực hiện khi đáp ứng đủ các điều kiện nghiêm ngặt: phải
là người đầu tiên cung cấp thông tin về vụ việc đó, bằng chứng phải rõ ràng và
không bị chỉnh sửa, không phải là cán bộ công chức liên quan, và quan trọng là
vụ việc đã được xử phạt thành công.
Cuối
cùng, ông Sơn nhấn mạnh, toàn bộ quá trình chi trả phải công khai, minh bạch.
Chỉ chi trả qua tài khoản ngân hàng, không dùng tiền mặt.
"Danh
sách người được thưởng phải được công khai và người dân có thể tra cứu trạng
thái xử lý thông tin của mình. Tất cả hồ sơ phải được lưu trữ đầy đủ để phục vụ
công tác kiểm tra, giám sát", theo ông Sơn.
--------------------------
Tin
liên quan
·
Bộ Công an sửa đổi
quy định giám sát cảnh sát giao thông, ảnh hưởng thế nào?
6
tháng 10 năm 2024
·
Giao thông Thái
Lan: Vì sao tài xế không bấm còi inh ỏi như ở Việt Nam?
1
tháng 12 năm 2023
·
Việt Nam: Đô thị
‘muốn thông minh’ mà giao thông còn hỗn độn
12
tháng 12 năm 2022
===================================================
Phạt nặng giao
thông: xử phạt hay trừng phạt?
BBC News Tiếng Việt
8
tháng 1 năm 2025
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c9830el5y8no
Một
nghị định mới của Chính phủ Việt Nam về xử phạt vi phạm hành chính trong giao
thông đường bộ đang gây tranh cãi trong dư luận khi tiền phạt quá cao so với
thu nhập trung bình của người dân.
HÌNH
:
Nghị định
168/2024/NĐ-CP, có hiệu lực từ 1/1/2025, đã nâng mức phạt lên rất cao so với mức
phạt cũ.
Xét
về số tiền, một số lỗi vi phạm bị phạt lên tới 80 triệu đến 100 triệu đồng, còn
xét về tỷ lệ, một số mức phạt trong quy định mới hiện gấp 50 lần so với trước.
Không
chỉ phạt tiền, người vi phạm có có thể bị xử phạt bổ sung như tịch thu biển số,
phương tiện, trừ điểm giấy phép lái xe v.v...
Chỉ
sau hai ngày đầu tiên thực thi Nghị định 168, có tới 33 tỷ đồng tiền phạt đã được
thu cho ngân sách nhà nước.
Mức
phạt cao diễn ra trong bối cảnh thông tin Bộ Công an được giữ 85% số tiền phạt
đặt ra các câu hỏi về mục đích nhằm bảo đảm cho người dân tuân thủ luật giao
thông hay là thu ngân sách, từ đó làm dấy lên lo ngại sẽ nảy sinh tiêu cực giữa
người vi phạm và cảnh sát giao thông.
.
BBC
News Tiếng Việt phỏng vấn luật sư Phùng Thanh Sơn, Giám đốc Công ty
Thế giới Luật pháp tại TP HCM, về một số vấn đề đang được dư luận đặt ra đối với
các mức phạt trong nghị định này.
MỨC
PHẠT GIAO THÔNG, TỪ 1/1/2025
BBC:
Theo ông, vì sao cần có chế tài quá mạnh, và dường như quá đột ngột, như vậy, đặc
biệt là khi thu nhập của người lao động ở Việt Nam còn chưa cao?
Luật
sư Phùng Thanh Sơn:
Nếu chế tài không đủ mạnh thì không đạt được mục đích răn đe, phòng ngừa, từ đó
không thể nâng cao ý thức chấp hành luật lệ giao thông nhằm giảm số lượng tai nạn
giao thông.
Về
nguyên tắc, tôi ủng hộ chế tài phải đủ mạnh để đảm bảo tính răn đe, phòng ngừa
nhưng phải ở mức hợp lý và tương xứng với thu nhập, không làm cho người vi phạm
phải kiệt quệ kinh tế.
Nếu
vì mục đích răn đe, phòng ngừa mà đưa ra mức phạt vượt quá sự chịu đựng của xã
hội thì về lâu dài nó sẽ dẫn tới nhiều hệ lụy:
-
Mức xử phạt cao gấp nhiều lần thu nhập có thể khiến một bộ phận người dân rơi
vào vòng xoáy nghèo đói khi phải thanh lý tài sản, vay mượn để nộp phạt.
-
Việc mất phương tiện đi lại dẫn đến giảm khả năng lao động, từ đó thu nhập càng
sụt giảm và khó khăn kéo dài.
-
Chênh lệch về khả năng chi trả giữa các nhóm thu nhập đối với cùng một mức phạt
đang làm trầm trọng thêm khoảng cách giàu nghèo, tạo ra những bất bình đẳng mới
trong xã hội.
-
Áp lực tài chính quá lớn khiến nhiều người rơi vào trạng thái stress kéo dài,
trầm cảm và mất niềm tin vào tính công bằng của pháp luật.
-
Xuất hiện các "dịch vụ" phi pháp như môi giới giảm tiền phạt, cho vay
nặng lãi nhắm vào những người gặp khó khăn.
-
Thay vì tăng ý thức tuân thủ, mức phạt quá cao có thể thúc đẩy hành vi trốn
tránh tinh vi hơn hoặc tìm cách "chung chi" với cán bộ thực thi.
-
Tiền phạt quá cao thì sẽ trở thành trừng phạt chứ không còn xử phạt nữa. Khi
đó, mâu thuẫn giữa người dân và cơ quan thực thi ngày càng sâu sắc, làm suy giảm
hiệu quả của công tác đảm bảo trật tự an toàn giao thông.
Theo
một số bài báo, ở Singapore, hành vi vượt đèn đỏ bị xử lý nghiêm khắc với mức
phạt tiền tối đa là 400 SGD (gần 7,5 triệu đồng) đối với xe máy và 500 SGD (9,3
triệu đồng) đối với xe hơi. Mức phạt này chưa đến 0,5% tổng thu nhập bình quân
năm của người dân (hơn 79.000 USD/năm).
Còn
ở Việt Nam thu nhập bình quân đầu người năm 2024 vào khoảng 4.500 USD/năm
(tương đương 112.500.000 đồng/năm) nhưng mức phạt lên đến 20.000.000 đồng cho
hành vi đó, tương đương 17,78% tổng thu nhập năm.
Ở
Việt Nam, một năm mà tài xế bị chừng năm lỗi vi phạm thì xem như cả năm đi làm
nhịn ăn, nhịn uống chỉ để đóng phạt mà thôi.
BBC:
Ông có nghĩ mức phạt nặng đồng nghĩa với việc người dân tuân thủ luật hơn
không?
Luật
sư Phùng Thanh Sơn:
Việc áp dụng mức phạt quá cao khiến người dân tuân thủ vì sợ bị phạt nặng hơn
là vì ý thức tự giác, dẫn đến tình trạng họ chỉ chấp hành khi có sự giám sát của
lực lượng chức năng.
Thay
vì dựa vào nỗi sợ, văn hóa giao thông cần được xây dựng trên nền tảng ý thức từ
nội tâm của mỗi người dân, khi họ hiểu rõ việc tuân thủ luật là vì sự an toàn của
bản thân và cộng đồng.
Khi
người dân đã thấm nhuần văn hóa tôn trọng pháp luật, việc thực thi sẽ hiệu quả
hơn nhiều so với việc chỉ dựa vào các biện pháp cưỡng chế và trừng phạt.
Singapore là một minh chứng.
Như
đề cập trên, mức phạt cho hành vi vượt đèn đỏ ở Singapore chưa đến 0,5% tổng
thu nhập bình quân đầu người nhưng ý thức chấp hành pháp luật của người dân
Singapore rất cao.
Mục
tiêu cuối cùng của việc thực thi pháp luật phải là xây dựng được ý thức tự giác
từ trong nội tâm mỗi người dân, để họ tự nguyện tuân thủ như một thói quen, một
nét văn hóa, chứ không phải vì nỗi sợ bị trừng phạt.
.
BBC:
Người dân đã có những phản ứng khi mức chế tài phạt quá cao trong khi hạ tầng
chưa được đầu tư tương xứng...
Luật
sư Phùng Thanh Sơn: Tôi
nghĩ người dân có quyền phản ứng khi mức phạt quá cao so với thu nhập của người
dân mà hạ tầng giao thông còn quá nhiều bất cập.
Có
người dẫn chứng mức phạt của Singapore, Hoa Kỳ để biện minh cho mức phạt của Việt
Nam.
Tuy
nhiên, họ quên rằng hạ tầng giao thông Việt Nam so với Singapore, Hoa Kỳ còn
kém xa, thu nhập người dân Việt Nam kém hơn Singapore, Hoa Kỳ hàng chục lần!
.
BBC:
Có ý kiến cho rằng sở dĩ phạt nặng như vậy là muốn tạo thêm nguồn thu nhập cho
cảnh sát, khi 85% tiền xử phạt giao thông được phân bổ cho Bộ Công an?
LS
Phùng Thanh Sơn:
Tôi chưa rõ quy chế sử dụng quỹ này như thế nào. Tuy nhiên, tôi nghĩ cần minh bạch
hơn trong việc sử dụng nguồn thu từ xử phạt.
Nguồn
thu này nên được đầu tư trở lại cho hạ tầng giao thông, tuyên truyền và giáo dục
ý thức.
Điều
này sẽ tạo niềm tin cho người dân.
..
BBC:
Về phía cơ quan công quyền, liệu có xảy ra các tiêu cực khi người vi phạm thay
vì đóng phạt cao sẽ tìm cách đưa tiền cho cảnh sát giao thông?
Luật
sư Phùng Thanh Sơn:
Tôi nghĩ điều đó sẽ làm gia tăng tiêu cực.
Ví
dụ, nếu trước đây một người bị phạt năm triệu đồng, trong khả năng chịu đựng của
họ, thì họ có thể sẵn sàng đóng phạt mà không đút lót.
Nay
mức phạt tăng lên 20 triệu đồng, ngoài sức chịu đựng của họ, thì chắc chắc họ
phải chọn giải pháp thỏa hiệp "cắt nửa vầng trăng" với cảnh sát giao
thông thôi.
..
BBC:
Ông nghĩ có cách nào tốt hơn để không phải tăng nặng mức xử phạt mà vẫn bảo đảm
được mục đích tuân thủ giao thông của người dân không?
Luật
sư Phùng Thanh Sơn:
Tôi nghĩ cần phải thực thi đồng bộ nhiều giải pháp:
Xây
dựng lộ trình tăng phạt phù hợp với thu nhập của người dân và áp dụng mức phạt
khác nhau giữa các nhóm cư dân. Một người nông dân ở quê lên thành phố, không
rành đường rất dễ bị xử phạt, thu nhập họ thấp nhưng lại là người có nguy cơ bị
phạt cao hơn dân thành thị. Đây là một nghịch lý. Cần phải có mức chế tài khác
nhau theo khu vực cư trú của người vi phạm.
Chính
quyền cũng cần rà soát, điều chỉnh hệ thống biển báo bất hợp lý, nâng cấp đèn
tín hiệu theo hướng thông minh, tự động điều chỉnh theo lưu lượng.
Thêm
nữa, cần phát triển ứng dụng thông báo tình trạng giao thông theo thời gian thực
cho người dân, phát triển mạng lưới giao thông công cộng để giảm áp lực của các
phương tiện cá nhân, đồng thời cần tuyên truyền, giáo dục pháp luật về giao
thông nói riêng và pháp luật nói chung.
MỨC
PHẠT VỚI XE MÁY
MỨC
PHẠT VỚI Ô TÔ
No comments:
Post a Comment