Việt
Nam không ngại bị chỉ trích khi đón tổng thống Putin bị CPI truy nã vì "tội
ác chiến tranh"
Thu Hằng - RFI
Đăng
ngày: 24/06/2024 - 12:19
Khi
tiếp tổng thống Vladimir Putin, Hà Nội muốn "viết tiếp chương mới
trong lịch sử quan hệ hữu nghị Việt Nam - Liên bang Nga" (1).
Việt Nam không có lợi khi Nga suy yếu hoặc bị gạt ra ngoài lề trên trường quốc
tế vì đối tác chiến lược toàn diện này giúp Hà Nội cân bằng trước những áp
lực từ Trung Quốc và Mỹ (2).
Chủ
tịch nước Việt Nam Tô Lâm tiếp tổng thống Nga Vladimir Putin (T) tại phủ chủ tịch,
Hà Nội, Việt Nam, ngày 20/06/2024. AP - Kristina Kormilitsyna
Việt
Nam đã lường mọi phản ứng khi mời và tiếp đón tổng thống bị Tòa án Hình sự Quốc
tế truy nã vì phạm "tội ác chiến tranh" ở Ukraina.
Chuyến
công du của ông Putin được quảng bá rầm rộ hơn hẳn những chuyến thăm cấp Nhà nước
trước đó dù Hà Nội phần nào lo ngại bị phương Tây cho là "liên kết
ngầm" khi ông Putin kết hợp với chuyến thăm Bình Nhưỡng (3). Hiện
giờ, chỉ có Mỹ lên tiếng chỉ trích nhưng đồng thời cử ngay trợ lý ngoại trưởng
Hoa Kỳ, phụ trách Đông Á - Thái Bình Dương Daniel Kritenbrink đến Hà Nội. Đặc sứ
Mỹ không bình luận về đối ngoại của Việt Nam nhưng lưu ý "chỉ có
Việt Nam có thể quyết định cách tốt nhất để bảo vệ chủ quyền và thúc đẩy các lợi
ích".
Vậy
Hà Nội tính toán gì và được lợi gì khi tiếp đón tổng thống Nga Putin ? Phản
ứng của các đối tác phương Tây sẽ ra sao ? RFI Tiếng Việt đặt câu hỏi với
nhà nghiên cứu Laurent Gédéon, giảng viên Trường Normale Supérieure, Lyon,
Pháp.
RFI
: Tổng thống Nga Vladimir Putin đến thăm Việt Nam cấp Nhà nước sau chuyến
công du Bắc Triều Tiên trong khi ông Putin đang bị Tòa án Hình sự Quốc tế truy
nã vì phạm tội ác chiến tranh ở Ukraina. Mục đích chuyến công du Việt Nam của
nguyên thủ Nga là gì ? Việt Nam tính toán gì khi tiếp tổng thống Putin ?
Laurent
Gédéon : Đúng
vậy, ông Vladimir Putin công du Việt Nam ngày 20/06 theo lời mời của tổng bí
thư Nguyễn Phú Trọng, được đưa ra khá gần đây, trong cuộc điện đàm ngày
26/03/2024 với tổng thống Nga. Cho nên chuyến công du phản ánh rõ mong muốn của
cả Nga lẫn Việt Nam. Công du Việt Nam không phải là chuyện mới đối với tổng thống
Nga vì ông đã tới Việt Nam 4 lần : hai chuyến thăm cấp Nhà nước năm 2001, 2013
và hai lần tham gia thượng đỉnh hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương - APEC tại
Đà Nẵng năm 2006 và 2017. Chuyến thăm hôm 20/06 ở cấp Nhà nước, với nghi thức
cao nhất, là lần thứ năm ông đến Việt Nam và phải nói là đáng kể, đồng thời cho
thấy sự quan tâm đặc biệt của Nga dành cho Việt Nam.
Đối
với Hà Nội, chuyến công du của tổng thống Putin mang lại nhiều lợi ích : Tăng
uy tín quốc tế của Việt Nam ; gửi thông điệp đến Trung Quốc rằng Việt Nam không
đơn độc và có thể dựa vào nhiều nhân tố lớn mạnh, kể cả liên quan đến vấn đề Biển
Đông ; gửi thông điệp đến Hoa Kỳ ; tăng cường mối quan hệ với Nga. Nghi lễ đón
tiếp trang trọng, nồng nhiệt, nhất là việc chính phủ Việt Nam nhấn mạnh đến
tính chất đặc biệt của mối quan hệ với Nga cho thấy rằng đối với Hà Nội, cuộc gặp
này là cơ hội để nâng cao mối quan hệ với một đất nước mà họ coi là "một
trong những đối tác chính trong chính sách đối ngoại của Việt Nam",
theo phát biểu của chủ tịch nước Tô Lâm. Về mặt ý nghĩa biểu tượng, các nhà
lãnh đạo Việt Nam cũng muốn cho thấy rằng sự ủng hộ của Liên Xô trong chiến
tranh Đông Dương và Cam Bốt vẫn chưa bị lãng quên.
·
Đọc thêm : Tổng thống Vladimir Putin chờ đợi gì ở Việt Nam ?
Dĩ
nhiên, phía Nga cũng được lợi vì chuyến công du giúp Matxcơva khẳng định rằng họ
không bị cô lập, họ có bạn ở khắp nơi trên thế giới, giúp tăng cường tính chính
đáng ngoại giao của Nga, giữ cân bằng với Trung Quốc, đồng thời gửi thông điệp
đến Hoa Kỳ rằng nỗ lực của phương Tây nhằm cô lập tổng thống Nga đã thất bại.
Do đó, có thể thấy sự hội tụ lợi ích giữa Việt Nam và Nga trong khuôn khổ chuyến
công du này.
Bối
cảnh của chuyến công du cũng rất đặc biệt vì có rất nhiều hoạt động ngoại giao.
Trước tiên là kỷ niệm 30 năm Hiệp ước về những nguyên tắc cơ bản của quan hệ hữu
nghị, được Việt Nam và Nga ký ngày 16/06/1994. Tiếp theo là sắp kỷ niệm 75 năm
thiết lập quan hệ ngoại giao song phương (tháng 01/1950). Ngoài ra, Việt Nam nằm
trong số 12 nước được mời tham dự đối thoại BRICS với các nước đang phát triển,
được tổ chức tại Matxcơva ngày 11/06. Cuối cùng, vào đầu tháng 03, Việt Nam và
Nga đã tổ chức đối thoại chiến lược lần thứ 13 về ngoại giao, an ninh-quốc
phòng.
Về
mặt địa chiến lược, cần lưu ý là chuyến công du diễn ra trong bối cảnh căng thẳng
gia tăng giữa Philippines và Trung Quốc, đặc biệt là vụ va chạm ngày 17/06 giữa
thủy thủ hai nước khi tàu của Philippines tiếp viện cho lực lượng đồn trú trên
con tàu bị mắc kẹt ở Bãi Cỏ Mây (Second Thomas Shoal).
*
RFI
: Chuyến thăm của tổng thống Nga Vladimir Putin có những tác động như
thế nào đối với Việt Nam ?
Laurent
Gédéon : Chuyến
công du này cho thấy rõ mong muốn hợp tác chính thức với những mục tiêu được thể
hiện chi tiết rõ ràng. Hai nước tăng cường mối quan hệ hợp tác trong các lĩnh vực
thương mại, kinh tế, công nghệ, nhân đạo, khoa học, năng lượng, giáo dục, du lịch
và văn hóa. Chúng ta cũng thấy tổng thống Putin đặc biệt nhấn mạnh đến vấn đề
điện hạt nhân dân sự và khả năng các công ty Nga tham gia vào lĩnh vực này ở Việt
Nam.
Ngoài
ra, vấn đề tăng cường đối tác chiến lược giữa hai nước cũng được đặt ra. Thứ nhất
về lĩnh vực vũ khí, theo như tôi biết là không được nêu đích danh, nhưng phải
nhắc lại rằng Nga là nhà cung cấp vũ khí lớn nhất cho Việt Nam. 90% vũ khí được
Hà Nội nhập khẩu từ 1995 đến 2015 là của Nga. Cuộc chiến ở Ukraina giúp Nga quảng
cáo một số loại vũ khí với các đối tác, trong đó có Việt Nam.
·
Đọc thêm : Nga nướng vũ khí ở Ukraina, Việt Nam lo nguồn cung thiếu hụt
Tuy
nhiên, ở đây chúng ta có thể đặt ra câu hỏi về sự phụ thuộc của Việt Nam, khá
là đáng báo động, vào vũ khí Nga nếu nhìn vào bối cảnh tế nhị của cuộc chiến ở
Ukraina và sự điều chỉnh thế cân bằng ở Á-Âu, nơi Trung Quốc ngày càng có ảnh
hưởng đáng kể. Nga không có hiệp ước phòng thủ chung với Việt Nam, không giống
như hiệp ước mà tổng thống Putin vừa tái kích hoạt với Bắc Triều Tiên. Do đó,
có thể hỏi liệu Matxcơva có sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam bảo vệ lãnh thổ hay không
trong khi Nga cũng phụ thuộc về ngoại giao và công nghệ vào Trung Quốc ? Đây là
một câu hỏi rất quan trọng trong bối vũ khí Nga chiếm gần như toàn bộ trong
quân đội Việt Nam.
Tiếp
theo là tác động trong lĩnh vực dầu khí khi biết rằng Matxcơva là đối tác ngày
càng quan trọng của Việt Nam trong lĩnh vực này. Rất nhiều tập đoàn lớn của Nga
như Gazprom chiếm phần lớn hoạt động trong lĩnh vực dầu khí ở Việt Nam. Về mặt
kinh tế nói chung, theo số liệu, hợp tác Nga-Việt gia tăng đáng kể, cụ thể trao
đổi thương mại song phương đạt 3,63 tỷ đô la năm 2023, tăng 2,3% so với năm trước.
Chỉ riêng 5 tháng đầu năm 2024, kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và Nga đạt
1,96 tỷ đô la, tăng 51,4% trên một năm. Có rất nhiều nhà đầu tư Nga ở Việt Nam,
tham gia vào 186 dự án với tổng số vốn là 984,98 triệu đô la, giúp Nga đứng
hàng thứ 28 trong số 145 nước và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam. Phía Việt
Nam đã đầu tư vào 18 dự án ở Nga, với tổng trị giá khoảng 1,63 triệu đô la.
Cuối
cùng về hệ quả chính trị hay ngoại giao, có thể chuyến công du của tổng thống
Putin không gây tác động quá lớn về mặt ngoại giao cho Việt Nam.
*
RFI
: Vậy hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế sẽ bị ảnh hưởng như thế
nào khi Hà Nội tiếp một tổng thống gây chiến ở Ukraina từ ba năm nay ?
Laurent
Gédéon : Tôi
nghĩ rằng hình ảnh của Việt Nam sẽ ít bị tác động bởi vì Hà Nội khá là kín tiếng
về chủ đề Ukraina. Việt Nam vắng mặt trong cuộc bỏ phiếu ngày 02/03/2022 về nghị
quyết của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc lên án cuộc xâm lược của Nga ở Ukraina.
Sau đó, Việt Nam đã bỏ phiếu chống việc loại Nga khỏi Hội Đồng Nhân Quyền tại Đại
Hội Đồng Liên Hiệp Quốc ngày 07/04/2022. Gần đây Việt Nam cũng không tham dự hội
nghị về hòa bình cho Ukraina, diễn ra ở Thụy Sĩ ngày 15-16/06.
Tại
Hà Nội, tổng thống Putin nhấn mạnh đến việc Nga và Việt Nam có cách nhìn "tương
đồng" về tình hình châu Á-Thái Bình Dương. Ông cũng nhấn mạnh đến
những nỗ lực của Hà Nội "để bảo vệ một trật tự thế giới cân bằng,
dựa trên những nguyên tắc bình đẳng của tất cả các nước và không can thiệp vào
chuyện nội bộ của nhau".
·
Đọc thêm : Lời mời tổng thống Nga Putin thăm Việt Nam và thế cân bằng khó
khăn của Hà Nội
Dù
trong bối cảnh tế nhị như vậy, việc tái khẳng định mối quan hệ Việt-Nga có lẽ
không tác động đến hình ảnh của Hà Nội chừng nào nền "ngoại giao
cây tre" - đa phương, linh hoạt và thận trọng - vẫn vận hành. Đây
là chiến lược tập trung phát triển quan hệ đối tác với nhiều nước, đôi khi thuộc
các khối đối lập, mà vẫn giữ được độc lập và lợi ích quốc gia. Chính điều này
giúp Việt Nam duy trì thế cân bằng giữa các siêu cường đối thủ : Trung Quốc,
Nga và Mỹ. Do đó, Nga là một đối trọng hữu ích để Việt Nam đối phó với Trung Quốc
và Hoa Kỳ. Về mặt truyền thông ngoại giao, chuyến thăm của Putin là cơ hội để
Hà Nội chứng tỏ rằng chính sách đối ngoại của họ là cân bằng, không thiên vị bất
kỳ cường quốc nào.
Vì
vậy tôi cho rằng Việt Nam sẽ chỉ bị ít hệ quả tiêu cực nhưng thu được lợi ích về
kinh tế và ngoại giao nhiều hơn.
*
RFI
: Ngay sau khi ông Putin rời Hà Nội, ông Daniel
Kritenbrink, trợ lý ngoại Mỹ phụ trách các vấn đề Đông Á và Thái Bình
Dương đã đến Việt Nam ngày 21/06. Hoa Kỳ và các nước phương Tây sẽ phản ứng ra
như thế nào đối với Việt Nam ? Liệu sẽ có hình thức trừng phạt nào đó hay chỉ
là những lời chỉ trích ?
Laurent
Gédéon : Việt
Nam, giống như Nga, Trung Quốc hoặc Hoa Kỳ, không tham gia Tòa Án Hình Sự Quốc
Tế nên không bận tâm đến lệnh bắt của Tòa nhắm vào tổng thống Nga vì bị cáo buộc
gây tội ác chiến tranh ở Ukraina. Cần lưu ý là trước chuyến công du Việt Nam, tổng
thống Nga đã đến Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất ngày 06/12/2023 và các nước
phương Tây chỉ đưa ra những phát biểu phản đối.
·
Đọc thêm : Nga xâm lược Ukraina và “Ngoại giao cây tre” của Việt Nam
Hoa
Kỳ đã phản ứng, chủ yếu thông qua phát biểu của người phát ngôn Đại sứ quán Mỹ ở
Hà Nội. Ông tuyên bố : "Không một nước nào nên trao cho ông Putin
một diễn đàn để cổ vũ cuộc chiến xâm lược của ông ta và cho phép ông tác bình
thường hóa những tội ác". Ông cũng nói thêm rằng "nếu ông
Putin có thể tự do đi lại, điều đó có thể sẽ khiến những vụ vi phạm trắng trợn
luật pháp quốc tế của Nga trở thành chuyện bình thường". Cho nên Mỹ rất
chú ý đến những gì đang diễn ra ở Việt Nam.
Tổng
thống Mỹ Joe Biden công du Việt Nam ngày 10-11/09/2023 và hai bên đã ký thỏa
thuận "Đối tác chiến lược toàn diện", mức cao nhất của Hà
Nội. Sau đó, chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cũng đến thăm Việt Nam ngày
12-13/12/2023. Có thể thấy Việt Nam rất được "chú ý" vì
có tầm quan trọng địa-chính trị ở trong vùng. Trong bối cảnh đó, ít có khả năng
Hoa Kỳ, cũng như Liên Hiệp Châu Âu hay những nước phương Tây khác, vượt qua ngưỡng
phát biểu bày tỏ bất bình đối với Hà Nội sau chuyến công du của nguyên thủ Nga.
RFI
Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn nhà nghiên cứu Laurent Gédéon, giảng viên Trường
Normale Supérieure, Lyon.
(1) "Viết tiếp chương mới trong lịch sử quan hệ hữu
nghị Việt Nam-Liên bang Nga", Nhân Dân, 06/2024.
(2)
(3) Thayer Consultancy, Background Brief : Russia’s Putin to Visit
Vietnam: Scene Setter – 4, June 17, 2024.
--------------------------
Các
nội dung liên quan
TẠP
CHÍ ĐẶC BIỆT
TT
Nga Putin công du Việt Nam : Cơ hội Hà Nội trắc nghiệm chính sách ngoại
giao đa phương hóa
VIỆT
NAM - NGA
Tổng
thống Nga Putin công du Việt Nam cấp Nhà nước
PHÂN
TÍCH
Thăm
Bình Nhưỡng và Hà Nội, tổng thống Nga không muốn chỉ đối thoại với Trung Quốc
No comments:
Post a Comment