THẾ GIỚI HÔM NAY : 16/09/2021 (The Economist)

 

Thế giới hôm nay: 16/09/2021

The Economist

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

16/09/2021

http://nghiencuuquocte.org/2021/09/16/the-gioi-hom-nay-16-09-2021/

 

Nội các Anh vừa cải tổ dẫn đến một loạt thay đổi: Ngoại trưởng Dominic Raab, người bị chỉ trích nặng nề vì đi nghỉ ở Crete giữa lúc Kabul thất thủ vào tháng trước, đã bị giáng xuống làm bộ trưởng tư pháp – nhưng được bù đắp bằng vai trò phó thủ tướng, vị trí mới được phục hồi. Bộ trưởng giáo dục Gavin Williamson và đồng chủ tịch đảng Bảo thủ Amanda Milling nằm trong số những người mất chức.

 

Cử tri California bác bỏ cuộc trưng cầu dân ý “thu hồi” của đảng Cộng hòa để phế truất Thống đốc Gavin Newsom (Arnold Schwarzenegger từng lên thống đốc vào năm 2003 nhờ bầu cử thu hồi). Nếu ông Newsom bị “thu hồi” chức vụ, Larry Elder, một người dẫn chương trình phát thanh da đen bảo thủ, sẽ trở thành ứng viên hàng đầu kế nhiệm ông. Ông Elder đã ngụ ý ra tranh cử vào năm tới khi ông Newsom chạy đua tái cử.

 

Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen đã tuyên bố thành lập một cơ quan y tế mới để ứng phó với các đại dịch trong tương lai. Trong bài phát biểu thường niên, bà cam kết sẽ hỗ trợ 50 tỷ euro (59 tỷ USD) cho tới năm 2027 để giúp khối chuẩn bị tốt hơn trước các trường hợp y tế khẩn cấp xuyên biên giới. Trước đó, EU đặc biệt bị chỉ trích vì cách xử lý đại dịch covid-19.

 

Đức Thánh Cha Francis quở trách các giám mục Mỹ vì đã kêu gọi không cho Tổng thống Joe Biden được thực hiện nghi thức thánh lễ. Giáo hoàng nói không nên đem chính trị vào các quyết định như vậy. Một số giám mục bảo thủ muốn cấm ông Biden, một người Công giáo, tham dự tiệc thánh vì ông ủng hộ quyền phá thai đi ngược với giáo lý nhà thờ.

 

Hàn Quốc tiến hành vụ thử tên lửa đạn đạo phóng dưới nước đầu tiên chỉ hai ngày sau khi Triều Tiên bắn hai tên lửa đạn đạo xuống biển. Triều Tiên thử tên lửa hành trình tầm xa đầu tiên cách đây hai ngày – song làm vậy vi phạm lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc. Cuộc gặp hôm nay giữa Trung Quốc và Hàn Quốc sẽ tập trung vào căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên.

 

Phiên tòa xét xử Salih Mustafa, một cựu chỉ huy Quân đội Giải phóng Kosovo Albania, đã bắt đầu ở La Hay – vụ án đầu tiên được đưa ra trước một tòa án EU để điều tra những hành động tàn bạo trong cuộc chiến tranh Kosovo. Trong vòng chưa đầy hai năm của cuộc xung đột, vốn bắt đầu từ 1998, đã có khoảng 13.000 người chết. Ông Mustafa không nhận tội trước các cáo buộc giết người, tra tấn và giam giữ tùy tiện.

 

DoorDash đệ đơn kiện thành phố New York, vì cho rằng yêu cầu chia sẻ nhiều dữ liệu khách hàng hơn với các nhà hàng là vi hiến và vi phạm quyền riêng tư của người dùng. Quan hệ giữa các hãng giao đồ ăn và chính quyền địa phương đang ngày càng xấu đi. Tuần trước DoorDash, Grubhub và Uber Eats đồng loạt kiện New York về một dự luật áp trần phí giao hàng. Ngoài ra DoorDash và Grubhub cũng đang kiện San Francisco.

 

 

TIÊU ĐIỂM

 

Lebanon nhận tiền IMF giữa khủng hoảng kinh tế

Vào thứ Năm, Lebanon sẽ nhận 1,1 tỷ đô la “quyền rút vốn đặc biệt” từ IMF, một khoản tiền cực kỳ cần thiết cho nước này. Hai năm qua đã đưa Lebanon vào một cuộc khủng hoảng tài chính được xếp vào hàng nghiêm trọng nhất trong lịch sử thế giới. Liên Hợp Quốc ước tính có 82% dân số hiện nay là người nghèo. Tình trạng thiếu tiền mặt khiến khó nhập khẩu nhiên liệu và thuốc. Mất điện kéo dài, xếp hàng mua xăng và các hiệu thuốc trống không đã trở nên quá bình thường.

 

Vào thứ Sáu tuần trước, sau 13 tháng không có chính phủ, các chính trị gia Lebanon đã thành lập một nội các mới. Dù vậy chẳng có ai lạ: ví dụ như bộ trưởng tài chính mới là một quan chức ngân hàng trung ương lâu năm từng góp phần dẫn đến tình hình hiện nay. Thủ tướng (một tỷ phú) đã kêu gọi người dân chịu khó “hy sinh.” Song người Lebanon cũng chẳng còn gì để hy sinh.

 

El Savador sửa đổi hiến pháp

Thứ Tư là thời hạn cho phó tổng thống Félix Ulloa trình gói cải cách hiến pháp lên Tổng thống Nayib Bukele. Các quan chức nói bản hiến pháp cũ gồm 274 điều cần được cập nhật cho thời kỳ hiện đại (nó được soạn thảo vào năm 1992 sau cuộc nội chiến). Nhưng một số người đang lo lắng. Một số đề xuất sửa đổi dường như là nhằm tăng cường quyền lực của ông Bukele đúng vào thời điểm ông đang thâu tóm quyền hành nhanh chóng.

 

Một trong số đó là kéo dài nhiệm kỳ tổng thống từ năm lên sáu năm. Các đồng minh của ông Bukele đã thay đổi luật về nhiệm kỳ tổng thống theo hướng có lợi cho ông. Vào ngày 3 tháng 9, tòa án tối cao, mà kể từ tháng 5 chỉ toàn các đồng minh của ông Bukele, đã phán quyết tổng thống có thể phục vụ hai nhiệm kỳ liên tiếp, trái với hiến pháp vốn chỉ cho phép một nhiệm kỳ rồi phải nghỉ trước khi muốn tranh cử tiếp. Sau đó đến lượt thông qua của Quốc hội, nơi đảng của ông cũng chiếm đa số.

 

Merkel đến thăm Pháp trước khi mãn nhiệm

Thủ tướng Đức Angela Merkel đến Paris tối nay để dự bữa tối làm việc với Tổng thống Emmanuel Macron. Dù bà còn được hứa một sự kiện chia tay khác ở Paris, đây sẽ là buổi gặp gỡ cuối cùng của họ trước cuộc bầu cử liên bang Đức ngày 26 tháng 9, thời điểm bà từ chức. Cũng như nhiều cặp đôi Pháp-Đức, cặp đôi này không phải lúc nào cũng hợp ý nhau. Nhưng hai nhà lãnh đạo có cùng quan điểm ủng hộ châu Âu, và đã tìm ra cách làm việc cùng nhau, đặc biệt là về quỹ phục hồi kinh tế chung của EU.

 

Chuyến thăm của bà Merkel không phải là thước đo duy nhất cho thấy Berlin quan trọng đến đâu trong mắt Paris. Tuần trước cả Armin Laschet, ứng viên bảo thủ cho chức thủ tướng và Olaf Scholz, ứng viên dân chủ-xã hội, đều đã đến gặp ông Macron ở Paris. Sau 16 năm tại vị, bà Merkel sẽ để lại một khoảng trống lãnh đạo ở EU mà ông Macron rất muốn thế vào. Sợi dây liên kết Pháp- Đức vẫn tồn tại, nhưng các chi tiết sẽ thay đổi.

 

SpaceX đưa khách hàng lên vũ trụ

Vào thứ Năm, hai phút sau nửa đêm giờ chuẩn Greenwich, thời điểm phóng sẽ mở ra cho sứ mệnh không gian Inspiration4, hiện đang nằm chờ trên bệ phóng tại Trung tâm Vũ trụ Kennedy ở Florida. Được tài trợ bởi Jared Isaacman, người thành lập hãng thanh toán Shift4, sứ mệnh sẽ đưa ông và ba người bạn đồng hành (đều là dân thường) đi vòng quanh Trái đất hơn 40 lần trong một trong những khoang tàu được SpaceX dùng trong sứ mệnh đưa phi hành gia lên Trạm Vũ trụ Quốc tế. Chuyến đi của họ cũng được ghi lại cho một loạt phim tài liệu của Netflix, “Countdown: Inspiration4 Mission to Space,” và buổi phóng sẽ được phát trực tiếp trên kênh YouTube của công ty.

 

SpaceX có các hợp đồng để đưa nhiều du khách lên vũ trụ hơn trong những năm tới, bao gồm cả hợp đồng đưa doanh nhân người Nhật Yusaku Maezawa đi vòng quanh Mặt Trăng. Song thương vụ đó còn phụ thuộc vào tiến độ tên lửa tiếp theo của công ty, Starship.