Việt
Nam nên làm gì trước quyết định gia nhập CPTPP của Đài Loan
Bài
bình luận của Nguyễn Nam Cường
2021-09-27
Lãnh đạo 11 nước
thành viên CPTPP chụp hình ở Santiago, Chile hôm 8/3/2018. AFP
CPTPP thật là hấp
dẫn
Chưa đầy một tuần sau khi Trung Quốc chính thức
đệ đơn xin gia nhập Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình
Dương (CPTPP), ngày 22/9, Đài Loan đã đưa ra một tuyên bố tương tự, đồng thời
thông báo cho tất cả các nước thành viên hiệp định để tìm kiếm sự ủng hộ.
CPTPP là hiệp định thương mại tự do có tiêu
chuẩn cao nhất thế giới, bao gồm 11 nước thành viên, có quy mô dân số 500 triệu
người, chiếm 13% tổng lượng kinh tế toàn cầu. Hiện nay, có ba nền kinh tế đã nộp
đơn xin gia nhập hiệp định này, đó là Vương quốc Anh sau tròn một năm rời khỏi
Liên minh châu Âu (EU), Trung Quốc và Đài Loan.
Đài Loan nộp đơn xin gia nhập CPTPP vào ngày
22/9 đã khiến Trung Quốc tức giận. Bắc Kinh luôn coi đảo Đài Loan là một trong
những tỉnh của mình và không có quyền trở thành một quốc gia độc lập.
Một số chuyên gia kinh tế nhận xét Trung Quốc
có trình độ thương mại chưa đạt tiêu chuẩn của CPTPP. Tuy nhiên, chỉ năm ngày
sau khi ký hiệp định Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) vào
tháng 11/2020, Chủ tịch Tập Cận Bình đã tuyên bố sẽ tích cực xem xét gia nhập
CPTPP.
Đến ngày 13-14/9, Ủy viên Quốc vụ kiêm Bộ trưởng
Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã đến thăm Singapore, đích thân truyền tải
thông tin Chủ tịch Tập Cận Bình muốn Trung Quốc gia nhập CPTPP và Bộ Ngoại giao
Singapore đã thể hiện sự “hoan nghênh” trong tuyên bố chính thức. Trong vòng ba
ngày sau đó, Trung Quốc đã chính thức đệ đơn xin gia nhập.
Trong khi đó, Đài Loan đã thể hiện mong muốn
gia nhập CPTPP từ rất sớm. Trong bài diễn văn nhậm chức năm 2015, người đứng đầu
chính quyền Đài Loan Thái Anh Văn nhấn mạnh mong muốn dẫn dắt Đài Loan gia nhập
Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và RCEP. Tháng 3/2018, khi 11 nước
thành viên chính thức ký kết CPTPP, bà Thái Anh Văn lại chỉ thị dốc toàn lực,
chuẩn bị sẵn sàng tham gia. Phát biểu tại thành phố cảng Keelung ở miền Bắc Đài
Loan ngày 24/9, Tổng thống Thái Anh Văn cho biết hòn đảo này rất mạnh về công
nghệ và sẵn sàng gia nhập khối. Bà nói: “Việc tham gia CPTPP sẽ củng cố vị
thế chiến lược, kinh tế và thương mại toàn cầu quan trọng của Đài Loan, đồng thời
hội nhập sâu rộng hơn nữa với thế giới”.
Ai sẽ ủng hộ Đài
Loan?
Đại diện thương mại hàng đầu của Đài Loan John
Deng ngày 23/9 nhận định rằng nỗ lực gia nhập CPTPP của Đài Loan sẽ đối mặt với
rủi ro đáng kể nếu Trung Quốc được chấp nhận trước. Phát biểu tại cuộc họp báo
hôm 23/9, nhà đàm phán John Deng cho biết: "Trung Quốc đã và đang cản trở
sự hiện diện quốc tế của Đài Loan. Nếu Trung Quốc được gia nhập CPTPP trước
chúng ta, điều đó chắc chắn sẽ đặt ra nguy cơ với việc Đài Loan gia nhập khối
thương mại. Đó là một sự thật hiển nhiên. Đơn xin gia nhập CPTPP của Đài Loan
chủ yếu là để phục vụ lợi ích của chúng tôi, lợi ích của các công ty của chúng
tôi và vì mục đích lập kế hoạch kinh tế dài hạn, và nó không liên quan gì đến mục
tiêu của các nước khác hay bình luận của Trung Quốc về đơn đăng ký của chúng
tôi".
Nhật
Bản là nền kinh tế lớn nhất kiêm Chủ tịch luân phiên năm nay của CPTPP. Liên quan đến vấn đề này, ngày 24/9, Nhật Bản đã hoan nghênh việc Đài
Loan xin gia nhập CPTPP và đánh giá cao các giá trị của Đài Loan về dân chủ và
pháp quyền. Bộ trưởng Kinh tế Nhật Bản Yasutoshi Nishimura nói trong một cuộc họp
báo: “Chúng tôi coi Đài Loan là một đối tác rất quan trọng mà chúng tôi
chia sẻ các giá trị nền tảng như tự do, dân chủ, nhân quyền và pháp quyền”.
Một quan chức Nhật bản cho biết mặc dù Đài
Loan luôn sẵn sàng tham gia CPTPP, nhưng toàn bộ quá trình gia nhập có thể mất
một năm hoặc dài hơn.
Đài Loan đã có các thỏa thuận thương mại tự do
với hai thành viên của CPTPP là New Zealand và Singapore, đồng thời tốn không
ít nỗ lực để tham gia thỏa thuận CPTPP trong suốt nhiều năm qua. Tổng thống
Thái Anh Văn thậm chí còn coi đây là mục tiêu cho nhiệm kỳ cuối của mình. Tuy
nhiên, Trung Quốc phản đối mọi động thái cởi mở với Đài Loan, thực tế chắc chắn
sẽ khiến các cuộc thảo luận giữa Bắc Kinh, Đài Bắc và 11 quốc gia thành viên
CPTPP trở nên khó khăn.
Việc kết nạp thành viên mới đòi hỏi sự đồng
thuận từ tất cả các thành viên cũ, vì vậy Trung Quốc nhiều khả năng sẽ phản đối
đơn xin gia nhập từ Đài Loan nếu nước này được CPTPP chấp nhận trước, và ngược
lại.
Đài Loan đã không thể tham gia một số cơ quan
quốc tế do sự phản đối của Trung Quốc, vốn luôn xem Đài Loan là một phần lãnh
thổ của mình. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng có những mô hình khả thi
khác để mở cánh cửa gia nhập CPTPP cho Đài Loan. Hòn đảo dân chủ này là thành
viên của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC), bên cạnh Trung
Quốc, bởi APEC định hình là một diễn đàn gồm “các nền kinh tế” thay vì
“các quốc gia thành viên” (Hong Kong cũng là thành viên của APEC). Trung Quốc
thường thẳng thừng phản đối việc kết nạp Đài Loan tại các tổ chức xác định
thành viên là các quốc gia độc lập. Đài Loan cũng tham gia WTO với tư
cách “vùng lãnh thổ hải quan”, địa vị tương tự Hong Kong và Macau.
Đài Loan đã nộp đơn đăng ký của mình với tên gọi “Lãnh
thổ Thuế quan riêng biệt Đài Loan, Bành Hồ, Kim Môn, và Mã Tổ” mà họ đã sử
dụng khi gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Ông John Deng nói rằng Đài
Loan đã sử dụng tên gọi này nhiều lần trong các cuộc đàm phán với các quốc gia
khác và là tên gọi ít gây tranh cãi nhất.
Theo quy định của CPTPP, bất kỳ quốc gia thành
viên nào trong khối này cũng có thể phủ quyết đơn xin gia nhập nên Bắc Kinh sẽ
tìm kiếm các mắt xích yếu trong số 11 thành viên hiện tại của nhóm để ngăn chặn
nỗ lực của Đài Bắc. Trong số các thành viên này, Nhật Bản và Australia được cho
là sẽ ủng hộ mạnh mẽ nỗ lực của Đài Bắc. Canada là quốc gia có thể sẽ ủng hộ
Đài Loan. Ngoài ra còn có New Zealand và Singapore sẽ khó từ chối Đài Loan vì cả
hai đều đang có hiệp ước thương mại tự do với hòn đảo này, còn Malaysia lên tiếng
ủng hộ đơn xin gia nhập của Bắc Kinh nên cho thấy Kuala Lumpur có thể phản đối
Đài Loan.
VIDEO :
Trung Quốc cản
trở Đài Loan tham gia CPTPP
https://www.youtube.com/watch?v=zBcYrjr3ED0
Việt Nam sẽ phản ứng
ra sao?
Về phía Việt Nam, theo phát ngôn viên của Bộ
Ngoại giao thì Việt Nam rất hoan nghênh Trung Quốc là thành viên và sẵn sàng
chia sẻ thông tin và kinh nghiệm để Trung Quốc tham khảo trong quá trình chuẩn
bị đáp ứng các yêu cầu do CPTPP đưa ra. (1)
Vậy Việt Nam nên đưa quyết định như thế nào
trong trường hợp Đài Loan? Nên nhớ Đài Loan và Việt Nam có rất nhiều liên hệ từ
văn hoá đến kinh tế. Nhiều doanh nghiệp Đài Loan đã đến Việt Nam đầu tư từ rất
sớm, ngay khi Việt Nam mới mở cửa. Công ty Phú Mỹ Hưng là một ví dụ cụ thể.
Chưa kể có rất nhiều người Việt Nam đang sinh sống, làm việc và học tập tại hòn
đảo này.
Giáo sư Trần Văn Thọ - chuyên gia kinh tế lớn từ Nhật Bản đưa ra lời khuyên cho Việt Nam:
“Nếu hầu hết các nước trong CPTPP đều đồng ý cho Đài Loan tham gia mà chỉ có Việt
Nam phản đối thì rất không hay. Đài Loan có quan hệ kinh tế (đầu tư và mậu dịch)
khá mật thiết với Việt Nam. Nếu phản đối Đài Loan, Việt Nam sẽ phải giải thích
với cộng đồng quốc tế như thế nào? Nếu nói là muốn tôn trọng chủ trương chỉ có
một Trung Quốc thì trong trường hợp này không có sức thuyết phục lắm và gây ấn
tượng là bị Trung Quốc tác động.
Theo tôi Việt Nam không nên phản đối Đài Loan.
Việt Nam nên đồng ý cho cả Trung Quốc và Đài Loan tham gia. Việt Nam có thể chủ
trương phân ly chính trị và kinh tế mà trường hợp này CPTPP chỉ là tổ chức thúc
đẩy hợp tác kinh tế. Trong quá khứ đã có hai tiền lệ cả Trung Quốc và Đài Loan
đều là thành viên trong tổ chức khu vực hoặc quốc tế. Đó là Diễn đàn Kinh tế Á
châu Thái bình dương (APEC) và Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). APEC ra đời
năm 1989, cả Trung Quốc và Đài Loan gia nhập năm 1991. WTO ra đời năm 1995,
Trung Quốc gia nhập năm 2001 và Đài Loan năm 2002.
Mong thấy bản lĩnh của Việt Nam trước cục diện
mới của CPTPP.”
---------------------------------------------
* Bài viết không thể
hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.
No comments:
Post a Comment