Nền hòa bình mong
manh của Trump ở Trung Đông
Gideon Rachman - Financial Times
Nguyễn Thị Kim Phụng, biên dịch
https://nghiencuuquocte.org/2025/06/27/nen-hoa-binh-mong-manh-cua-trump-o-trung-dong/
Israel và Iran vẫn là kẻ thù không đội trời
chung, nên nhiều khả năng, đây chỉ là một khoảng tạm dừng giao tranh, chứ không
phải một nền hòa bình vĩnh cửu.
“Cuộc chiến 12 ngày” có một ý nghĩa nhất định.
Bằng cách đặt cho cuộc xung đột giữa Iran, Israel, và Mỹ cái tên đó, Donald
Trump đang làm hai việc. Đầu tiên, Tổng thống Mỹ đang cố gắng vạch ra một kết
thúc rõ ràng cho cuộc chiến. Thứ hai, ông đang ám chỉ rằng 12 ngày chiến tranh
vừa qua là thời điểm tái sắp xếp trật tự cho Trung Đông – tương tự như Cuộc chiến
Sáu ngày năm 1967, trong đó Israel đã đánh bại Ai Cập, Syria, và Jordan.
Liệu những tuyên bố này có thể đứng vững trước
thử thách của thời gian? Chỉ vài giờ sau khi Trump tuyên bố ngừng bắn, Israel
đã cáo buộc Iran vi phạm lệnh ngừng bắn – và thề sẽ đáp trả mạnh mẽ. Đến lượt
mình, Trump đã phản ứng bằng một chỉ thị gay gắt, yêu cầu cả hai bên rút lui.
Việc Tổng thống Mỹ sẵn sàng chỉ trích chính phủ Israel vì “vi phạm nghiêm trọng”
thỏa thuận ngừng bắn là một thay đổi đáng kể so với xu hướng thông thường của Mỹ
là đối xử nhẹ nhàng với Israel – theo đó cũng công khai căng thẳng giữa
Washington và Netanyahu.
Có thể đây chỉ là trường hợp hai đối thủ cố
ra những đòn đánh cuối cùng sau tiếng chuông kết thúc trận đấu – và rằng phần tồi
tệ nhất của cuộc chiến đã thực sự qua đi. Mặt khác, tuyên bố “HÒA BÌNH” của
Trump cũng có thể chỉ là mơ ước viển vông – một lần nữa nhấn mạnh rằng Mỹ không
kiểm soát được các sự kiện trong khu vực.
Dù rõ ràng đây là một lệnh ngừng bắn mong
manh, nhưng nó là một dấu hiệu hợp lý cho thấy xung đột đang dần lắng xuống.
Tuy nhiên, điều này nhiều khả năng chỉ đánh dấu một sự tạm dừng giao tranh giữa
Israel và Iran – hơn là một khởi đầu mới, dứt khoát mà Trump đang tìm kiếm.
Cộng hòa Hồi giáo Iran rõ ràng đã bị tàn phá
nặng nề. Nhưng đến nay họ vẫn còn nguyên vẹn. Thay vì thay đổi thế giới quan của
giới lãnh đạo Iran, cuộc xung đột chỉ xác nhận những giả định cơ bản của họ – rằng
Israel và Mỹ là những kẻ thù vô cùng nguy hiểm.
Kết quả là, giới lãnh đạo Iran giờ đây sẽ tìm
cách tái thiết sức mạnh quân sự và tính chính danh trong nước. Vali Nasr, tác
giả cuốn Đại chiến lược của Iran (Iran’s Grand Strategy), lập
luận rằng chế độ này “không hề có suy nghĩ rằng chúng ta không thể đối phó với
mối đe dọa từ Israel, nên hãy cứ làm hòa với họ.”
Việc xây dựng lại chương trình hạt nhân và
tên lửa đạn đạo của Iran – cũng như mạng lưới các lực lượng ủy nhiệm trong khu
vực – sẽ rất khó, nhưng không phải là không thể. Và Iran giờ đây cũng có mọi động
lực để tìm kiếm những cách thức mới nhằm trả đũa Israel.
Theo quan điểm của Nasr, “điểm yếu lớn nhất của
chế độ hiện nay là dân chúng.” Những nỗ lực xây dựng lại cơ sở ủng hộ trong nước
có thể sẽ tập trung vào những lời kêu gọi chủ nghĩa dân tộc trước mối đe dọa bên
ngoài.
Nếu không có sự thay đổi chế độ ở Iran – hoặc
một sự thay đổi dứt khoát về mặt tư duy – chiến thắng rõ ràng của Israel trong
Cuộc chiến 12 ngày sẽ không được đảm bảo. Người Israel đã chứng minh được năng
lực quân sự và tình báo phi thường. Nhưng họ cũng cho thấy rằng cuối cùng thì họ
vẫn phụ thuộc vào Mỹ để hoàn thành công việc.
Vì Cộng hòa Hồi giáo chưa bị đánh bại hoàn
toàn, nên Israel và Mỹ cần tìm những cách thay thế để đảm bảo hòa bình trong
khu vực.
Tuy nhiên, sau cuộc tấn công của Hamas vào
ngày 07/10/2023, kiến tạo hòa bình đã trở nên lỗi thời ở Israel. Chính phủ
Netanyahu và hầu hết những người kế nhiệm tiềm năng của họ dường như đều cam kết
với một chiến lược an ninh quốc gia dựa trên bá quyền khu vực. Cho đến nay, bá
quyền đã phần nào được thiết lập. Nhưng đối với một quốc gia chỉ có 10 triệu
dân ở trong một khu vực với vài trăm triệu dân, đó sẽ luôn là một thành tựu
mong manh.
Trump rõ ràng đã quyết tâm đi vào lịch sử như
một người gìn giữ hòa bình – và gần đây đã nhắc lại quan điểm của mình rằng ông
nên được trao Giải Nobel Hòa bình. Những phụ tá thân cận của Tổng thống từ lâu
đã muốn phát triển trên nền tảng Hiệp định Abraham, được ký kết tại Washington
trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, theo đó giúp Israel bình thường hóa quan hệ
với Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Bahrain, Morocco, và Sudan.
Nhưng việc bình thường hóa quan hệ giữa
Israel và Iran – hai quốc gia vừa mới đối đầu với nhau và vẫn là kẻ thù không đội
trời chung – sẽ khó hơn rất nhiều. Đội ngũ của Trump cũng thiếu hỏa lực ngoại
giao. Cả Ngoại trưởng Marco Rubio lẫn Đặc phái viên Steve Witkoff đều không phải
Henry Kissinger thời hiện đại.
Việc Trump gợi lại ký ức về Cuộc chiến Sáu
ngày năm 1967 thật ra là một con dao hai lưỡi, bởi sáu năm sau, vào năm 1973,
Israel lại một lần nữa có chiến tranh với Ai Cập và Syria.
--------------------------
Nguồn: Gideon
Rachman, “Trump’s fragile peace in the Middle
East,” Financial Times, 24/06/2025
No comments:
Post a Comment