Lê Văn Bỉnh
Dec 4th, 2010
Nhà văn Trọng Đạt giới thiệu tác giả:
Lê Văn Bỉnh, cựu sinh viên Đốc sự khóa 10, Cao Hoc 2 Ban Kinh Tế Tài Chánh, Học Viện Quốc Gia Hành Chánh, Saigon . Du học Hoa Kỳ (1972-74), xong M.A. (Economics). Về nước, phục vụ tại Khu Chế Xuất Saigon và dạy học tại Đại Học Kinh Thương, Đại Học Cửu Long v.v.
Ông là tác giả một số bài viết kinh tế giá trị đã đăng trên các báo Việt ngữ và điện tử hải ngoại. Dưới đây là một bài viết công phu của ông về kinh tế Trung Cộng.
Trọng Đạt
----------------------------------
Kinh Tế Hoa Lục: Thành Tựu và Viễn Cảnh [1]
Lê Văn Bỉnh
Trong mấy năm vừa qua, dư luận người Việt trong và ngoài nước vô cùng quan tâm về ảnh hưởng chính trị, quân sự và kinh tế của Hoa Lục đối với Việt Nam Nam
Thế giới lo ngại, thì không có gì đáng ngạc nhiên. Với quá khứ xâm lược, lịch sử xung đột biên giới, cùng thái độ trịch thượng và ngạo mạn gần đây đối với các cuộc cuộc tranh chấp về hải đảo, Hoa Lục càng ngày càng tỏ rõ ý chí bá quyền khu vực của mình. Đối với nhân dân mình, nhà cầm quyền Hoa Lục đã có không biết bao hành động dã man, đàn áp, sẵn sàng thách đố dư luận thế giới, nhất là qua cuộc đàn áp Thiên An Môn, Tây Tạng, việc cầm tù những nhà tranh đấu dân chủ, và gần đây nhất lại đe dọa các nước đang làm ăn với Hoa Lục là “phải chịu hậu quả” nếu cử đại diện dự lễ trao giải thưởng Nobel Hòa Bình năm 2010 cho công dân Lưu Hiểu Ba, đang còn ở trong tù vì tranh đấu cho dân chủ, thì các nước láng giềng e dè, lo ngại là có lý do chính đáng.
Hoa Lục là một thành viên thường trực có quyền phủ quyết của Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc; có chân trong mọi tổ chức quan trọng của LHQ; được G-20 xem như một trong vài quốc gia hàng đầu của các nước đang phát triển và cho thêm nhiều quyền hạn trong việc quyết định chính sách của Ngân Hàng Thế Giới và Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế. Điều sau này chứng tỏ vai trò của Bắc Kinh càng ngày càng quan trọng đối với cộng đồng thế giới. Được chấp cánh kinh tế, Hoa Lục có tiềm năng là một bá quyền thế giới đang lên mà Hoa Kỳ ý thức là phải kiềm hãm và cạnh tranh ráo riết. Xưa kia, Hoàng đế Nã Phá Luân đã từng e ngại con rồng Trung Hoa bị đánh thức.
Về phương diện ngưỡng mộ, thì rõ ràng hầu như cả thế giới đều tự hỏi làm thế nào mà kinh tế Hoa Lục tiến nhanh và tiến mạnh như vậy. Ngày nay khi đi mua sắm, quả thật đâu đâu người ta cũng thấy hàng tiêu dùng “Made in China” do các công ty nổi tiếng trên thế giới đặt Hoa Lục gia công, cũng như sản phẩm từ các địa phương Hoa Lục được các công ty nước ngoài phân phối. Người viết còn nhớ là vào năm 1973 khi đang theo một chương trình tu nghiệp về kinh tế tại một đại học miền Nam California, đã xuống phố chợ (downtown) Los Angeles xem một phòng trưng bày sản phẩm Hoa Lục. Ngoài đồ sứ, áo lụa, sơn mài, tức các sản phẩm “ruột”, và các sản phẩm đặc trưng khác như thuốc Bắc, đũa, quạt vv., sản phẩm “tiên tiến” nhất trong phòng là một chiếc máy ảnh, trông rất thô kệch, kém xa chiếc máy ảnh Canon Net 1.9 mang theo được người viết mua ở tiệm Long Biên đường Tự Do Saigon năm 1966. Người viết đã đi xe bus đến viếng phòng triển lãm chỉ vì tò mò muốn xem vị giáo sư kinh tế quốc tế của mình nói có đúng không: “Hoa Lục chẳng có gì để chúng tôi mua. Chúng tôi không dùng đũa, trong khi đó họ cần thuốc aspirin. Mỗi người dùng một viên mỗi ngày, chúng tôi cũng kiếm được khá nhiều lợi nhuận.”
Ngày nay, sự thật lại trái ngược hẳn: Năm 2009, Hoa Lục xuất cảng sang Mỹ trị giá 296.374 triệu đô la trong khi chỉ mua hàng Mỹ trị giá 69.497 triệu, tức Hoa Lục xuất siêu 226.877 triệu đô la. Ký giả Sara Bonjiorni đã thú vị tường thuật lại những cảnh khó khăn vất vả mà gia đình 4 người của bà đã phải gặp trong suốt một năm dài, sau khi họ quyết định tẩy chai hàng hóa mang nhãn hiệu “Made in China.” Lý do: Hàng hóa Hoa Lục xuất hiện ở hầu hết mọi nơi mà gia đình bà định đến mua sắm! *(1)
Sức mạnh của Hoa Lục, cũng như sức mạnh của các cường quốc xưa nay đều bắt nguồn từ kinh tế. Đây là sự thực hiển nhiên, khó chối cải được –Hoa Kỳ từ Thế Chiến thứ Nhất đến nay là trường hợp điển hình. Suất số tăng trưởng kinh tế trung bình gần10% mỗi năm trong ba thập niên vừa qua đã đưa Hoa Lục lên địa vị cường quốc kinh tế thừ nhì thế giới, sau Hoa Kỳ, nghĩa là Hoa Lục đã lần lượt vượt qua Pháp và Anh (2005), Đức (2008) và Nhật (6/2010). Tuy nhiên theo tài liệu của World Bank, tổng sản lượng quốc nội theo đầu người (GDP per capita) của Hoa Lục vẫn còn quá thấp đối với nhiều nước trên thế giới: chỉ là 3.678 đô la (đứng hàng thứ 98) so với Hoa Kỳ (46.381 đô la, đứng hàng thứ 9) và Nhật (39.731 đô la, đứng hàng thứ 17). Theo lý luận Maxít, “nhiều lượng biến thành chất” (phẩm), thì vị thế kinh tế mới này cũng làm thỏa mãn phần nào tự ái của một dân tộc đã từng chịu “một thế kỷ nhục nhã” (Century of Humiliation) –do chính người Hoa đau đớn đặt ra để gợi nhớ sự xấu hổ vì bị xâu xé bởi các liệt cường Tây phương hồi thế kỷ 19 – và bị Nhật Bản tàn sát diệt chủng tại nhiều nơi (chỉ riêng ở Nanjing đã có 300.000 bị giết và 20.000 phụ nữ bị hãm hiếp, Nanjing Massacre) giữa Đệ Nhị Thế Chiến.
BỐN YẾU TỐ PHÁT TRIỂN
Nói một cách tổng quát, mô thức phát triển của Hoa Lục là tận dụng lao động; huy động tối đa tư bản qua đầu tư trong nước và đầu tư từ nước ngoài; đặt trọng tâm vào công nghiệp chế biến để ưu tiên xuất cảng lấy ngoại tệ mua máy móc nguyên liệu, cũng như dự trữ phòng thân, sau đó mới dành ra cho tiêu thụ nội địa; và nhà nước can thiệp vào các hoạt động kinh tế qua các kế hoạch ngũ niên, cũng như sự chỉ đạo hằng ngày của Đảng Cộng Sản qua các chương trình phát triển, dự án án đầu tư địa phương cũng như tiền tệ ngân hàng, mặc dầu vẫn khuyến khích cạnh tranh để tăng phẩm chất và hạ giá thành sản xuất qua kỹ thuật chế biến tiên tiến hơn.
Hai câu hỏi thường được đặt ra là: Nhờ đâu mà kinh tế tăng trưởng nhanh như thế, và Hoa Lục có thể giữ mãi suất số tăng trưởng này hay không, và Chính sách phát triển kinh tế của Hoa Lục sẽ ảnh hưởng thế nào đối với các nước đang phát triến về phương diện chính trị trong hoàn cảnh suy thoái của kinh tế Hoa Kỳ và Tây Phương.
Dưới đây là 4 yếu tố thường được đưa ra phân tích để trả lời câu hỏi thứ nhất.
Lao Động Rẻ
Trả lời câu hỏi thứ nhất, nhiều người nghĩ ngay rằng kinh tế Hoa Lục tiến nhanh là nhờ lao động rẻ, được cung cấp bởi một dân số khổng lồ. Điều đó đúng. Diện tích tuy nhỏ hơn Hoa Kỳ chút ít, nhưng dân số Hoa Lục lại trên 4 lần nhiều hơn. Theo CIA, dân số Hoa Lục năm 2009 ước tính là 1.339 triệu, trong đó 72,1% thuộc lứa tuổi 15-64, thường được xem là lứa tuổi làm việc, đặc biệt ở nông thôn.*(2) Theo một dự phóng, dân số Hoa Lục sẽ tiếp tục tăng trong 20 năm nữa, lên đến1.391 triệu người năm 2030; rồi sau đó mới xuống từ từ. Điều này có nghĩa là lao động Hoa Lục vẫn còn tiếp tục rẻ và nhờ đó hàng hóa Hoa Lục vẫn còn có thể cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Trong thời kỳ những kế hoạch ngũ niên dưới thời Đặng Tiểu Bình, đại đa số dân chúng đều ít học, do ảnh hưởng cuộc Cách Mạng Văn Hóa của Mao. Theo thống kê năm Hoa Lục 2000, trong số dân tuổi từ 15 trở lên, có đến 15,6% chưa từng đến trường hay chưa xong tiểu học; 35,5% xong chương trình tiểu học; 34% xong một phần chương trình trung học; 11,1% xong trung học; xong hoặc chưa xong 3,6% hậu trung học. Từ 1986 trở đi, chính sách cưỡng bách giáo dục được áp dụng cho trẻ em. Ngân sách giáo dục năm 2004 lên đến 2,79% GDP. Cùng năm có 20 triệu sinh viên bậc đại học mà con số theo ngành kỹ sư nhiều hơn Hoa Kỳ 4 lần, tuy số theo học chương trình cao học và tiến sĩ chỉ bằng phân nửa. Trong thập niên 1980 đã có hằng chục ngàn sinh viên Hoa Lục du học Bắc Mỹ và trở về. Việc bãi bỏ chế độ hộ khẩu giúp cung ứng hàng trăm triệu lao động thiếu kỹ năng cho kỹ nghệ chế biến trong các khu công nghiệp đặc biệt và thành thị. Nói chung, người Hoa là một dân tộc cần cù –một đặc tính mà người Việt chúng ta cũng thường hãnh diện khi nói về mình. Khi Bắc Kinh mở cửa, đầu tư nước ngoài đổ xô vào kỹ nghệ chế biến sử dụng nhân công ít kỹ năng với giá rẻ. Trong hai thập niên sắp tới, tỷ lệ của số người trong hạn tuổi sản xuất sẽ sụt giảm chút ít, nhưng vẫn còn đông. Và số người có trình độ học vấn khá hơn sẽ tăng thêm, khiến cho năng suất nhân công cải tiến hơn hiện nay.
Trong hai năm vừa qua, xuất cảng không còn cao như trước vì nhu cầu nhập cảng của ngoại quốc giảm do cuộc khủng hoảng kinh tế tài chánh. Mặc dù chính quyền ra tay trợ giúp các ngành sản xuất để tăng cường tiêu thụ nội địa, nhưng hàng trăm ngàn xí nghiệp phải đóng cửa và hàng chục triệu công nhân phải trở về quê quán. Với dân số càng ngày càng đông do tỷ lệ tử vong càng ngày càng nhỏ, nếu muốn duy trì mức sống như hiện nay thì trong những năm sắp tới, suất số tăng trưởng kinh tế hằng năm phải ít nhất là 7%. Đây quả là một thử thách lớn đối với Bắc Kinh.
Bắc Kinh đã đi khắp cùng thế giới, dùng mọi phương cách và ảnh hưởng kinh tế, chính trị, quân sự, văn hoá vv. nhằm bảo đảm nguồn nhiên liệu và nguyên liệu, nhưng liệu Hoa Lục có còn duy trì được mức tăng trưởng hiện nay hay không. Trong việc đi mưu tìm nguồn nguyên và nhiên liệu này, Hoa Lục chắc khó tránh khỏi xung đột với các cường quốc kinh tế khác cũng như đối với các nước cung cấp, đặc biệt là các nước lân bang.
Bấy lâu nay, Hoa Lục chủ trương sản xuất để xuất khẩu, tiết kiệm rồi tái sản xuất, đè nén tiêu thụ. Khi cuộc khủng hoảng tài chánh thế giới khởi đầu năm 2009, Hoa Lục tung một số tiết kiệm lớn tương đương 585 tỷ đô la để kích nền kinh tế. Con số này tuy nhỏ so với 700 tỷ đô la của Hoa Kỳ, nhưng lại là một con số to tát đối với kinh tế Hoa Lục, và được dùng vào các công trình tân tạo hay tái thiết hạ tầng cơ sở như đường xe lửa, đường bộ, cầu cống, hệ thống điện, nhà máy, vv. cũng chủ yếu dùng cho sản xuất. Nói chung, tiêu dùng chiếm một tỷ lệ càng ngày càng nhỏ đi: chỉ 35% nền kinh tế năm 2009 so với gần 50% hồi năm 2000; trong khi đó đầu tư tăng từ 35% lên 44%. Trong tương lai không xa, nếu không tiếp tục bị đè nén, thì tỷ lệ tiêu thụ sẽ tăng lên, đặ biệt về giáo dục, y tế và hưu trí: Hiện nay các chi phí này chỉ là 5 – 6% GDP, so với 25% ở các nước Tây phương. Trước áp lực của dân chúng và đồng thời nâng cao trình độ khoa học kỹ thuật, tỷ lệ này sẽ phải tăng nhanh, do đó và Hoa Lục khó có thể giữ lâu dài tỷ lệ đầu tư hiện nay.
Cũng cần nói thêm, với dân số lớn lao, Hoa Lục —cũng như 3 quốc gia đang lên khác trong nhóm BICS (Brazil, India, China, South Africa, được các kinh tế gia xem là 4 nền kinh tế lớn đang lên) — là thị trường tiêu thụ quốc nội rất thuận lợi cho việc phát triển của nhiều ngành công nghiệp nhẹ cũng như công nghiệp nặng trong nước. Không cần phải trông cậy vào xuất cảng, các nhà máy sản xuất hàng tiêu dùng, máy công cụ, xe hơi, phi cơ vv. đã có sẵn thị trường tiêu thụ trong nước, để cho các nhà máy tiếp tục hoạt động bình thường trong nhiều thập niên. Đó là một trong những điều kiện phát triển lý tưởng mà các kinh tế gia thường mơ ước trước khi kinh tế toàn cầu hoá xuất hiện.
Khi nói tới dân số, nhiều người chỉ xem nó như một yếu tố sản xuất, hay số cầu tổng gộp như trên, nhưng chúng ta cũng đừng quên đó là cũng những miệng ăn, hoạt động nhiều lần một ngày! Hoa Lục có trên 1,3 tỷ miệng ăn, trong lúc đất khả canh lại hạn chế. Trong mấy năm vừa qua, chính quyền khuyến khích đa loại hóa thực phẩm, chẳng hạn luân canh trồng thêm nhiều khoai tây, bắp giữa các mùa lúa hầu tăng cường lương thực. Như chúng ta thường biết, tại hầu hết các nước nông nghiệp trên thế giới thực phẩm chiếm 30-35% lợi tức gia đình. Hoa Lục cũng là một xứ nông nghiệp (như sẽ phân tích sau), hằng trăm triệu người có lợi tức thấp phải dành 60-70% lợi tức gia đình cho thực phẩm, cho nên mỗi khi giá thực phẩm trong nước tăng trung bình 5% — nghĩa là 20-25% đối với hằng trăm triệu người này, thì cả nước sẽ không dễ gì yên. Hoa Lục không phải là một nước mưa thuận gió hòa; thiên tai vẫn thường xảy ra. Chỉ cần một khu vực nông nghiệp quan trọng nào đó bị thất mùa hay bị dịch gia cầm xảy ra như mấy năm trước, thì chính quyền chắc chắn sẽ gặp không ít khó khăn về phương diện cung cấp lương thực. Đó là mặt khá bất lợi của tình trạng đông dân của Hoa Lục
Đầu Tư Ngoại Quốc
Với vô số mặt hàng Made in China, nhưng lại mang nhãn hiệu của các công ty nổi tiếng thế giới, người ta thường nghĩ rằng kinh tế Hoa Lục phát triển chủ yếu là nhờ đầu tư trực tiếp nước ngoài (foreign direct investment, FDI). Điều đó chỉ đúng phần nào. Thật vậy, sau khi Hoa Lục mở cửa, đầu tư nước ngoài bước vào, tuy có tăng dần, nhưng với tốc độ dè dặt vì các nhà đầu tư chưa tin tưởng ở sự ổn định chính trị của Bắc Kinh, cũng như khá nản lòng về thủ tục rườm rà, bắt chẹt của nhà cầm quyền các cấp. Khởi đầu với 1,3 tỷ đô la năm 1984, mỗi năm FDI chỉ tăng lên vài trăm triệu. Phải đợi đến năm 1992, tức sau biến cố Thiên An Môn và cam kết tiếp tục cải cách của Bắc Kinh, FDI mới vọt lên 11 tỷ, tức hơn gấp đôi con số 4,4 tỷ năm truớc. Rồi sau khi Hoa Lục được gia nhập Tổ Chức Thương Mại Thế Giới (World Trade Organization) năm 2001, FDI tăng rất nhanh, lên đến 92,4 tỷ năm 2008.Từ nhiều năm qua, Hoa Lục vẫn là nước dẫn đầu thế giới trong việc thu hút FDI.*(3)
Tuy con số tuyệt đối lớn, nhưng trong những thập niên vừa qua FDI chỉ chiếm khoảng 5-7% tổng đầu tư tại Hoa Lục –cùng tỷ số như Thái Lan và Mã Lai. Phần đầu tư còn lại là do tiết kiệm quốc nội –tức từ các xí nghiệp quốc doanh và tư nhân. Theo truyền thống, trong các nước thiếu an sinh xã hội, khi hưu liễm không đủ nuôi tuổi già, thông thường người ta đành phải lo tiết kiệm. Vả chăng, với số tiêu thụ phẩm sản xuất quốc nội ít ỏi và chính quyền chỉ cho nhập cảng hạn chế, dân chúng không còn cách nào hơn là phải tiết kiệm vậy. Hoa Lục cũng ở trường hợp đó. Trong các thập niên 1970 và 1980, tỷ lệ tạo lập tư bản cố định (fixed capital formation) đã là 30% TSLQN; tăng lên 35% trong thập niên 1990 và 40% trong thập niên 2000. Khoảng 80% tiết kiệm của dân chúng nằm trong 4 ngân hàng quốc doanh lớn. Năm 2004, Hoa Lục tự đầu tư 1.500 tỷ đô la, tức 50% TSLQN. Như vậy, suất số tăng trưởng 9.5% mỗi năm không phải là điều đáng ngạc nhiên. Nói chung, suất số tăng trưởng cao là nhờ đầu tư nhiều, chứ không phải do hiệu quả đầu tư cao. Lại một lần nữa, “nhiều lượng biến thành chất!” Hai nước Nhật và Nam Hàn cũng không trông cậy vào đầu tư ngoại quốc trong thời gian đầu phát triển, cũng như sau khi đã phát triển, nhưng hiệu quả đầu tư lại cao hơn. Trong trường kỳ, 10 năm nữa chẳng hạn, mức tiết kiệm của dân chúng sẽ không còn cao như hiện nay; và sự lệ thuộc vào tiết kiệm của các xí nghiệp quốc doanh và số ngân hàng quyền lực nói trên sẽ ảnh hưởng không tốt cho đầu tư và phát triển Hoa Lục, nhất là khi xảy ra khủng hoảng tài chánh tương tự như trường hợp ở Á châu thập niên 1990; và suy thoái kinh tế như trong hai năm vừa qua.
Năm 2007, ngoại quốc đầu tư vào Hoa Lục 75 tỷ đô la (84 tỷ theo CIA), trong khi Hoa Lục đầu tư ra ngoại quốc 118 tỷ. Đến cuối tháng 4/2009, Hoa Lục đã tích lũy 2.000 tỷ đô la (2 trillion), dùng một phần không nhỏ mua công khố phiếu Hoa Kỳ –gián tiếp tài trợ cho thị trường địa ốc Hoa Kỳ khiến cho giá nhà đất Hoa Kỳ rẻ hơn so với các nước khác trước khi nó bị suy sụp. Sự thặng dư đô la khổng lồ nhờ xuất cảng của Hoa Lục khiến chính giới Hoa Kỳ nhiều lần phản kháng, cho rằng Bắc Kinh đã sử dụng mánh lới (manipulate) để giữ cho đồng nhân dân tệ ở giá thấp so với đồng đô la. Thậm chí ngày 29/09/10 vừa qua, Hạ Viện đã ra dự luật “Currency Reform for Fair Trade Act” (với 348 phiếu thuận trong đó có 100 phiếu của dân biểu Cộng Hòa, va 79 phiếu chống) để nhằm thúc ép Bắc Kinh tăng giá đồng nhân dân tệ, nhưng lập trường Bắc Kinh vẫn không tỏ ra suy suyển mấy, với dẫn chứng là trong thời kỳ 2005-2008, đồng nhân dân tệ tăng giá 21%, mà cân mậu dịch vẫn nghiêng về Hoa Lục. Bắc Kinh lại còn lý luận rằng đồng nhân dân tệ mạnh sẽ giúp Hoa Lục tăng tiêu thụ, nâng cao đời sống nhân dân xứ này –có nghĩa là “chúng tôi” sẽ nhập cảng nhiều thêm từ khắp nơi trên thế giới kể cả từ Hoa Kỳ — và đẩy mạnh sản xuất toàn cầu. Một lý luận nghe có sức thu hút và có thể thuyết phục được nhiều người!
Trong những tháng gần đây trên Hoa Lục đã xảy ra nhiều cuộc đình công đòi tăng lương ở vài các công ty lớn ngoại quốc –dĩ nhiên với sự đồng ý của Đảng ủy và chính quyền — rồi có thể sẽ xảy ra tại các công ty ngoại quốc nhỏ, đồng thời với những đòi hỏi các công ty ngoại quốc phải chuyển nhượng kỹ thuật quan trọng, Bắc Kinh cho thấy đã đến lúc ngoại quốc cần Hoa Lục, chứ không còn cảnh Hoa Lục phải nài nĩ xin xỏ ngoại quốc nữa.
Tuy tỷ lệ giữa FDI và tổng đầu tư không cao, nhưng đầu tư nước ngoài đã đóng một vai trò vô cùng quan trọng: nó kích thích sự canh tân và cải tiến kỹ thuật trong nước (kể cả việc bắt chước, giả mạo, ăn cắp bản quyền vv), đầu óc kinh doanh, cạnh tranh vốn có sẵn của người Hoa đã bị kiềm chế dưới thời Mao Trạch Đông. Hoa Lục còn được sự yểm trợ của Hoa Kiều rải rác khắp thế giới, một cái gạch nối hữu hiệu cho việc huy động vốn vào và phân phối sản phẩm ra ngoài nước.
Trình Độ Khoa Học Kỹ Thuật
Yếu tố thứ ba giúp kinh tế Hoa Lục tăng nhanh là trình độ khoa học kỹ thuật của mình. Hoa Lục sản xuất bom hạt nhân, vệ tinh, hỏa tiển, phi cơ chiến đấụ Điều đó chứng tỏ họ có trình độ khoa học kỹ thuật quân sự cao. Dĩ nhiên trình độ khoa học kỹ thuật trong các pham vi khác cũng ở một mức độ nào đó, chứ không thể gọi là quá kém. Điều may mắn cho họ là khi khoa học kỹ thuật được toàn cầu hóa, trình độ khoa học kỹ thuật của Hoa Lục đủ khả năng giúp họ tiếp thu và sử dụng khá tốt cho kỹ nghệ chế biến; bởi lẽ, nếu không thì không mấy công ty toàn cầu thuê mướn họ chế biến sản phẩm để sau đó không thể tiêu thụ trên thị trường thế giới do thiếu tiêu chuẩn. Có thể nói về thời gian tính, Hoa Lục may mắn hơn Liên Xô trước khi tan rã ;và về trình độ khoa học kỹ thuật, Hoa Lục có đủ trình độ để chụp lấy cơ hội hơn một số nước khác châu Á, châu Mỹ Latin và châu Phi. Mấy năm trước đây, Hoa Lục đã mua một bộ phận của IBM, định từ đó tung máy tính điện tử mang nhãn hiệu Lonovo của mình trên toàn thế giới, nhưng họ đã không thành công và đành rút lui ngược trở về lục địa. Nếu trước đây, Nhật thuyết phục được thế giới về trình độ kỹ thuật của mình bằng sản phẩm nhỏ đặc trưng Walkman, thì cho đến hôm nay, Hoa Lục vẫn chưa làm được việc đó. Mặc dầu đi đâu cũng gặp hàng “Made in China, giá từ vài chục xu, tới vài ngàn đô la, nhưng đó chỉ là những mặt hàng Hoa Lục gia công cho các công ty lớn nhỏ Tây phương. Nhân tiện đây, nếu có độc giả nào thích bia Tsingtao và cho đó là “đặc sản” của Hoa Lục, thì xin nghĩ lại: hãng bia này được người Đức thành lập năm 1903; bị cách mạng vô sản tịch thu năm 1949 và được “chỉnh huấn” năm 1993 cùng với cuộc cách mạng toàn cầu hóa, nên mới được chút ít tiếng tăm như ngày nay!
Về phương diện chuyển nhượng kỹ thuật, ngay từ những năm đầu mở cửa đón đầu tư ngoại quốc, Hoa Lục đã đòi hỏi các công ty nước ngoài chuyển nhượng nhiều kỹ thuật tân tiến cho địa phương. Gần đây, sự thôi thúc lại càng mạnh mẽ quyết liệt hơn. Nhưng bù lại, các đối tác địa phương sẵn sàng ký hợp đồng liên doanh, hoặc chính quyền địa phương dành cho nhiều thuận lợi. Do đó nhiều công ty Tây phương, vì lợi nhuận hấp dẫn, đã thiết lập cơ xưởng sản xuất cũng như bộ phận nghiên cứu ở Hoa Lục. Nói cách khác, Tây phương vừa tạo công ăn việc làm cho dân Hoa Lục, vừa giúp Hoa Lục tiến bộ nhanh về khoa học kỹ thuật –tự đào huyệt chôn mình về phương diện cạnh tranh trong tương lai. Đại công ty Hoa Kỳ Intel có lẽ vì không đồng ý chuyển nhượng, hoặc không muốn kỹ thuật bị đánh cắp, nên mới xây dựng nhà máy sản xuất thứ 7 của mình tại Saigon với phí tổn 1 tỷ đô la, mở cửa vào cuối tháng 10 năm nay, dùng đến 4000 công nhân khi toàn dụng, trong đó có hàng chục kỹ sư Việt Nam mà Intel đài thọ du học tại Portland, vì ngay từ đầu giáo dục Việt Nam đã không cung cấp đủ vài chục kỹ sư có đủ trình độ chuyên môn cũng như về Anh ngữ. Trong khi đó, General Electric đã sản xuất tại Hoa Lục nhiều bộ phận của động cơ sử dụng sức gió, công ty Applied Materials nổi tiếng thế giới, chuyên cung cấp khí cụ làm các panel năng lượng mặt trời cũng đã di chuyển phòng nghiên cứ và thí nghiệm sang nước này vv. *(4)
Với đà chuyển nhượng kỹ thuật này, nhiều người lo ngại là không bao lâu nữa, Hoa Lục sẽ thành một nước công nghiệp tiên tiến. Hiện nay, mặc dầu là một cường quốc kinh tế, nhưng trình độ kỹ thuật cũng chưa thể so với Hoa Kỳ, Đức, Pháp, Nhật vv. Tuy tỷ lệ đóng góp của khu vực công nghiệp vào TSLQN càng ngày càng tăng, từ 32% năm 1990, lên 42% năm 1995 và sau đó càng ngày càng tăng dần, lên đến 46% năm 2004 –so với tỷ lệ đóng góp của khu vực nông nghiệp giảm dần, từ 29% năm 1990, xuống 13% năm 2004 –trong khi nông thôn chiếm 45% lực lượng lao động toàn quốc, nhưng sự đóng góp này chủ yếu do kỹ nghệ chế biến, 35% vào năm 2004 *(5)
Đối với sản xuất, người ta thường đề cập đến năng suất của các yếu tố sản xuất (factor productivity), tức mối quan hệ giữa sản phẩm hay dịch vụ và các yếu tố được dùng sản xuất ra chúng (đất đai, tư bản, lao động). Sự đo lường năng suất tổng gôp của các yếu tố sản xuất (total factor productivity, TFP) của một nền kinh tế được coi là khó trên thực tế, vì tỷ lệ đóng góp của các yếu tố sản xuất để sản xuất ra một sản phẩm hay dịch vụ thường thay đổi theo thời gian, và thành phần của mỗi yếu tố đối với sự thay đổi của xuất lượng cũng khó mà phân cách ra được. Theo GS Pranab Bardhan của UC Berley, tuy TFPcủa kinh tế Hoa Lục tăng 3,1 % trong thời kỳ 1978-1993 và gấp đôi trong thời kỳ 1994-2004, nhưng phần lớn hàng chế biến lại là lắp ráp, chế biến vật liệu và các bộ phận. Theo ông, thì giá trị phụ thêm của khu vực chế biến của kinh tế Hoa Lục đối với toàn cầu chỉ là 9%, khá thấp so với Nhật (21%) và Hoa Kỳ (24%), và cũng luôn luôn thấp hơn Đài Loan và Đại Hàn trong suốt 26 năm từ ngày đổi mới. Cũng theo GS Bardhan, trong hơn 2 thập niên vừa qua, sự tăng trưởng của TFP, tức sự tiến bộ của kỹ thuật, là nhờ chuyển từ khu vực quốc doanh sang khu vực tư doanh, nơi mà TFP cao hơn nhiều *(6)
Từ nhiều năm nay, Hoa Lục không ngừng tăng cường công tác gián điệp công nghiệp và vi phạm quyền sáng chế phát minh nước ngoài để vừa làm vừa học. Nay đến lúc họ thấy cần phải đạt chú trọng nhiều hơn vào các công nghiệp với kỹ thuật cao (high tech). Do đó, họ sẵn sàng trả lợi nhuận hấp dẫn để chiêu dụ các công ty kỹ thuật tiên tiến ngoại quốc như đã đề cập ở trên. Mặt khác, Hoa Lục buộc phải dành một khoản kinh phí cao cho công tác nghiên cứu và phát triển (Research & Development). Tương lai của kỹ thuật tiên tiến của Hoa Lục tùy thuộc không ít vào kết quả công tác của lãnh vực này, một lãnh vực tốn hao và nhiều rủi ro, dễ đưa đến thất bại. Nếu không thành công trong lãnh vực này, Hoa Lục –cũng như Ấn Độ– chỉ là “những anh khổng lồ thức tỉnh, chân bằng đất sét “(awakening giants, feet of clay) như GS Barhan phân tích.
------------------------------------------
[1] Bài này được đăng trên tập san Hành Chánh Miền Đông số 16, tiếng nói của Hội Cựu Sinh Viên Quốc Gia Hành Chánh Miền Đông Hoa Kỳ, ấn hành ngày 01.01.2011
.
.
.
No comments:
Post a Comment