Lệnh
bắt của Tòa Hình sự Quốc tế đối với TT Nga Putin và Luật Hình sự Việt Nam
RFA
2024.06.18
https://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/arrest-order-of-the-international-criminal-court-against-russian-president-putin-and-vietnam-criminal-law-06182024132611.html
Sự
kiện ông Nguyễn Phú Trọng, Tổng bí thư ĐCSVN, mời Tổng thống Nga Vladimir Putin
thăm cấp nhà nước tới Việt Nam từ ngày 19-20 tháng 6, 2024 đang thu hút sự quan
tâm của giới quan sát quốc tế.
TBT
Nguyễn Phú Trọng đón TT Nga Vladimir Putin ngày 12 tháng 11, 2013 (ảnh minh họa) - REUTERS
Điều
đáng chú ý là từ sau cuộc chiến Ukraine, đặc biệt là sau khi bị Tòa án Hình sự
Quốc tế phát lệnh bắt giữ với cáo buộc "có thể liên quan tội ác chiến
tranh", ông Putin chỉ thăm ba nước là Trung Quốc, Bắc Triều Tiên và Việt
Nam.
Ông
Putin vi phạm Bộ Luật Hình sự 2015?
Tổng
thống Nga Putin đã bị Tòa án Hình sự Quốc tế phát lệnh bắt giữ ngày 17/3/2023 với
cáo buộc "có thể liên quan tội ác chiến tranh".
Theo Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC), ông Putin đã phạm tội cưỡng
bức đưa trẻ em Ukraine sang lãnh thổ Nga một cách bất hợp pháp. “Công ước
Liên Hiệp quốc về ngăn ngừa và trừng phạt tội diệt chủng” năm 1948
thì quy định rằng “cưỡng bức di chuyển trẻ em của một nhóm
dân này sang một nhóm khác” là một hành vi diệt chủng (Điều II). Việt Nam có
tham gia Công ước này.
Việt
Nam không tham gia Tòa án Hình sự Quốc tế, do đó không có nghĩa vụ thực hiện lệnh
bắt này. Tuy nhiên, Chương 26 của Bộ Luật Hình sự năm 2015 của Việt Nam có một
loạt điều quy định tương thích với phạm vi xét xử của Tòa, ví dụ, Điều 421 quy
định về tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược, Điều 422 quy định xét
xử tội chống lại loài người, Điều 423 quy định về xét xử tội phạm chiến tranh,
Điều 424 nói về tội tuyển mộ, huấn luyện, sử dụng hoặc làm lính đánh
thuê.
Câu
hỏi đặt ra là xét về mặt luật pháp, Việt Nam có thể bắt ông Putin trên lãnh thổ
của mình không?
Trao
đổi với RFA, nhà nghiên cứu
Hoàng Việt ở
Trường Đại học Luật Tp. HCM cho rằng xét riêng về mặt luật pháp thì Việt Nam
không thể bắt ông Putin được. Mặc dù Bộ Luật hình sự 2015 của Việt Nam có nhiều
điều luật cố gắng tiệm cận các điều luật quốc tế, nhưng điều đó không có nghĩa
là mặc nhiên ông Putin trở thành người vi phạm luật hình sư Việt Nam. Vì Bộ Luật
Hình sự 2015 là nội luật, không phải luật quốc tế. Ông giải thích:
“Luật
quốc tế là một câu chuyện khác, là một chủ thể khác. Bộ luật hình sự Việt Nam
có thẩm quyền trên lãnh thổ Việt Nam, xử lý người phạm những tội đó trên đất Việt
Nam, hoặc người có quốc tịch Việt Nam vi phạm những tội đó ở nước ngoài. Ông
Putin thì không nằm trong bất kỳ loại nào trong phạm vi trên. Tòa ICC thì Việt
Nam không tham gia, không thừa nhận thẩm quyền của tòa đó, nên mặc dù về quy định
thì họ có những điểm chung, nhưng không phải cứ ai bị tòa ICC coi là tội phạm
thì Việt Nam cũng vậy. Nếu xét từ góc độ pháp luật thì vấn đề là như vậy”
Hai
cách diễn giải Chương 26, Luật Hình sự Việt Nam
Theo
luật sư Vũ Đức Khanh, một giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Ottawa, chuyên nghiên
cứu về chính trị Việt Nam, quan hệ quốc tế và luật pháp quốc tế, đối với câu hỏi “xét
về mặt luật pháp thì Việt Nam có được quyền bắt ông Putin không?” thì câu
trả lời là “vừa có vừa không”.
Theo
LS. Vũ Đức Khanh,
Việt Nam là chế độ toàn trị, ngành tư pháp không được độc lập, nên việc đó chỉ
là vấn đề lý thuyết mà không có khả năng xảy ra trên thực tế. Cho dù Việt Nam
có sự độc lập tư pháp đi nữa, thì về mặt pháp lý, vẫn có hai cách diễn giải luật
khác nhau. Ông giải thích cho RFA hai hướng tiếp cận đối với vấn đề này như
sau:
“Có
hai luồng dư luận. Hướng dư luận thứ nhất cho rằng chủ thể phải có hành vi tội
phạm trên lãnh thổ Việt Nam. Ông Putin làm những việc đó trên đất Nga và
Ukraine nên Việt Nam không có thẩm quyền.
Còn
một luồng dư luận khác diễn giải về mặt luật pháp rằng không nhất thiết ông
Putin làm những điều đó trên lãnh thổ Việt Nam thì Việt Nam mới có điều kiện bắt.
Bởi
vì các điều 421 đến 424 của Bộ Luật hình sự Việt Nam 2015 chỉ là sao chép lại
luật quốc tế. Thứ hai là về mặt câu chữ thì ta thấy rằng chủ thể ở đây là “bất
kỳ ai”. Ngôn từ mà Bộ luật này dùng là “người nào tuyên truyền, kích động chiến
tranh xâm lược…” thì bị kết án. Trong tiếng Việt thì “người nào” là “bất kỳ
ai”, tương đương với tiếng Anh thì khái niệm “người nào” là “anyone”. Vì vậy,
có thể hiểu là bất kỳ ai có những hành vi cấu thành những tội nói trên thì đều
có thể bị bắt, dù hành vi đó nằm trong ngay ngoài lãnh thổ Việt Nam.”
Vì
vậy, theo LS. Vũ Đức Khanh, về mặt diễn giải luật, các luật gia có thể còn
tranh cãi với nhau, nhưng xét về mặt lý thuyết, nếu Việt Nam thực sự muốn bắt
ông Putin thì vẫn có thể diễn giải luật để bắt vì đã có sẵn luật rồi. Nhưng vấn
đề là về mặt lý thuyết, còn về mặt chính trị thì không. Sẽ không có bất kỳ khó
khăn nào về mặt chính trị cho Tổng thống Nga Putin.
Vào
tháng 7 năm 2023, Nam Phi, một thành viên của Tòa án Hình sự Quốc tế, đã phải đề
nghị ông Putin không thăm nước này vì họ sẽ phải tuân thủ lệnh bắt giữ của Tòa.
Kết quả là ông Putin đã hủy chuyến thăm Nam Phi.
Ngoài
ra, chuyến thăm của ông Putin diễn ra trong bối cảnh Việt Nam đã không tham dự
hội nghị thượng đỉnh về hoà bình cho Ukraine cuối tuần trước, và cử Thứ trưởng
ngoại giao Nguyễn Minh Hằng tham dự khối BRICKS (do Trung Quốc dẫn dắt) ở
Nga.
Theo
Luật sư Vũ Đức Khanh, trong bối cảnh đó, các nhà quan sát cần tiếp cận chuyến
thăm của ông Putin từ rất nhiều góc độ khác nhau. Ví dụ như có hay không Việt
Nam thay đổi chính sách đối ngoại? Đánh giá thế nào tương lai mối quan hệ giữa
Việt Nam và Hoa Kỳ nói riêng, với thế giới tự do nói chung? Và cuối cùng, ai sẽ
là người chi phối chính sách của Việt Nam những năm sắp tới. LS. Vũ Đức Khanh
cho rằng hiện các tình huống chính trị vẫn đang tiếp tục diễn tiến, do đó, giới
quan sát sẽ cần quan sát các động thái mới sắp tới.
----------------------
Tin,
bài liên quan
THỜI
SỰ
Việt
Nam - Nga cần gì ở nhau trong chuyến thăm sắp tới của Putin?
Bang
giao của Việt Nam với Mỹ và phương Tây sẽ ra sao nếu VN “xích gần hơn” với Nga?
Chuyện
kể của người Việt ở Ukraine một năm sau chiến tranh
Việt
Nam rơi vào thế khó xử khi Nga thất bại ở Ukraine
Quan
điểm trái chiều của người dân Việt Nam trước tình hình chiến sự ở Ukraine
No comments:
Post a Comment