Tại
sao Tập giáng chức thứ trưởng ngoại giao thứ nhất Lạc Ngọc Thành?
Katsuji Nakazawa -
Nikkei Asia
Nguyễn
Thị Kim Phụng, biên dịch
27/06/2022
Lạc Ngọc Thành là ứng cử viên hàng đầu cho vị
trí ngoại trưởng tiếp theo của Trung Quốc.
Việc Lạc
Ngọc Thành (Le Yucheng), Thứ trưởng Ngoại giao thứ nhất của Trung Quốc, bị
giáng chức đã gây ra làn sóng chấn động trong giới chính trị nước này.
Ngày 14/06
vừa qua, người ta thông báo rằng Lạc đã được bổ nhiệm làm cục phó Cục Quản lý
Phát thanh và Truyền hình Quốc gia, đồng thời “không còn giữ chức vụ thứ trưởng
ngoại giao.”
Điều đó có
nghĩa là nhà ngoại giao thân Nga cũng không còn là người dẫn đầu trong cuộc đua
trở thành ngoại trưởng tiếp theo của Trung Quốc.
Sau thời
gian học tiếng Nga, Lạc được bổ nhiệm vào Vụ Liên Xô và Đông Âu của Bộ Ngoại
giao Trung Quốc và có hai nhiệm kỳ làm việc tại Đại sứ quán Trung Quốc ở Nga.
Ông cũng từng là Đại sứ tại Ấn Độ khi còn trẻ.
Dấu ấn của
Lạc đã xuất hiện khắp nơi trong hội nghị thượng đỉnh – mà hiện rất nổi tiếng –
giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Bắc
Kinh vào ngày 04/02.
“Không có
giới hạn nào trong quan hệ Trung-Nga,” Lạc nói trong lúc cười rạng rỡ sau cuộc
họp. Ông nói, “Tàu tốc hành Trung-Nga sẽ chạy mãi – không có điểm cuối, chỉ có
các trạm tiếp nhiên liệu mà thôi.”
Đáng tiếc
là lời nhận xét này lại không thành hiện thực.
Trước
khi Nga xâm lược Ukraine, Lạc Ngọc Thành có lẽ đã hồ hởi quá trớn khi nói rằng
“Tàu tốc hành Trung-Nga sẽ chạy mãi – không có điểm cuối, chỉ có các trạm tiếp
nhiên liệu mà thôi.” © Kyodo
Công bằng
mà nói, ở thời điểm ngày 04/02, người Trung Quốc cũng khó mà biết được rằng Nga
sẽ tấn công Ukraine và thủ đô Kyiv với quy mô khủng khiếp như vậy.
Nhưng điều
này không có nghĩa là Trung Quốc hoàn toàn không biết gì. Là một chuyên gia về
Nga, Lạc chí ít cũng có thể cảm nhận được Putin có ý định xâm lược miền đông
Ukraine dù sớm hay muộn.
Ông đáng lẽ
nên tư vấn cho Chủ tịch Tập về những rủi ro liên quan và khuyến nghị phải cẩn
trọng.
Thay vào
đó, Lạc chọn đi theo hướng ngược lại. Ngay cả nếu Tập chấp thuận làm sâu sắc
hơn quan hệ với Moscow, thì với tư cách là một nhà ngoại giao chuyên nghiệp, Lạc
đã quá ngây thơ và bất cẩn. Lập trường thân Nga của ông hiện rõ đến mức không
có cách nào để ông có thể đóng vai trò quan trọng nếu Bắc Kinh quyết định cố gắng
làm trung gian hòa giải giữa Nga và Ukraine.
Những lời
nói của Lạc thường được các quan chức chính quyền Biden và Quốc hội Mỹ trích dẫn
như một bằng chứng về sự hợp tác ngoại giao, kinh tế, và quân sự bất thường giữa
Trung Quốc và Nga.
Việc ông bị
sa thải cho thấy Trung Quốc có ý định chuyển hướng đường lối ngoại giao của
mình.
Một nguồn
tin từ Trung Quốc chỉ ra rằng: điều đáng nói là Tập đã cho phép hạ bệ một nhân
vật nắm giữ chìa khóa quan trọng trong quan hệ với Putin và quan hệ ngoại giao
với Nga.
“Nhiều khả
năng, quyết định này là vì đại cục,” một người khác nói.
Đây là một
quyết định giáng chức mạnh. Lạc Ngọc Thành là một quan chức cấp bộ. Với tư cách
là ủy viên dự khuyết của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, ông
có đủ điều kiện để tham dự các phiên họp toàn thể nơi các quyết định quan trọng
của đảng được đưa ra. Và Lạc cũng là thứ trưởng ngoại giao duy nhất có địa vị
cao như vậy.
Từng là
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, Lạc luôn được
xem là phụ tá thân tín của Tập, người đồng thời cũng là Tổng Bí thư của đảng.
Nhưng giờ
đây, ông đã được thuyên chuyển sang lĩnh vực ngoài chuyên môn của mình.
Thông báo
về việc điều chuyển công tác đối với Lạc được đưa ra chỉ một ngày trước cuộc điện
đàm của Tập với Putin, vào ngày 15/06. Người Nga hẳn cũng rất bối rối trước những
diễn biến này.
Một manh mối
giúp lý giải động thái này là, một ngày trước khi quyết định thuyên chuyển được
công bố, nhà ngoại giao hàng đầu kiêm ủy viên bộ chính trị của Trung Quốc,
Dương Khiết Trì, đã nói chuyện với Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan suốt
4 tiếng rưỡi tại Luxembourg.
Cố
vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan và nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc
Dương Khiết Trì gần đây đã nói chuyện suốt 4 tiếng rưỡi tại Luxembourg, hy vọng
có thể dàn xếp thượng đỉnh Biden-Tập. © Tân Hoa Xã / AP
Phiên họp
dài của Dương và Sullivan diễn ra ngay sau khi các bộ trưởng quốc phòng Mỹ và
Trung Quốc gặp nhau tại Singapore. Nó nhằm chuẩn bị cho cuộc gặp thượng đỉnh giữa
Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Joe Biden. Hôm thứ Bảy, chính Biden tiết lộ rằng
ông sẽ có cuộc điện đàm với Chủ tịch Tập trong tương lai gần.
Ở Trung Quốc,
“những nhà ngoại giao ôn hòa” nắm giữ quyền lực đáng kể. Những nhân vật này bao
gồm những đảng viên lớn tuổi đã nghỉ hưu và những cán bộ lão thành, những người
coi trọng việc tạo thế cân bằng giữa Mỹ và Nga.
Chính họ
đã hướng mũi dùi chỉ trích về phía Lạc Ngọc Thành. Việc những nhận xét của Lạc
đã bị cơ quan lập pháp Mỹ lợi dụng để nhắm vào Tập bị đánh giá là đặc biệt đáng
lo ngại.
Nhưng tại
sao Tập lại cho phép giáng chức Lạc, thay vì dùng quyền lực của mình để ngăn chặn
điều đó?
Dường như
điều này liên quan đến chính sách đối ngoại. Quyết định thuyên chuyển Lạc có lẽ
liên quan mật thiết đến cuộc cải tổ lãnh đạo sẽ diễn ra tại đại hội đảng toàn
quốc vào mùa thu năm nay. Nó cũng gắn liền với việc thành lập một đội ngũ mới
lãnh đạo ngành ngoại giao Trung Quốc tại phiên họp thường niên của đại hội đại
biểu nhân dân toàn quốc, tức Quốc hội Trung Quốc, vào mùa xuân năm sau.
Tổng
thống Mỹ Joe Biden đã tiết lộ rằng ông sẽ nói chuyện qua điện thoại với Chủ tịch
Trung Quốc Tập Cận Bình, người cần duy trì đường dây liên lạc với Mỹ nếu ông muốn
trở thành trung gian cho thỏa thuận hòa bình giữa Nga và Ukraine. © Reuters
Dương Khiết
Trì nay đã 72 tuổi và chắc chắn sẽ nghỉ hưu. Ngoại trưởng Vương Nghị là một ứng
cử viên có khả năng sẽ thay thế Dương, dù thực ra ông cũng đã 69 tuổi. Việc
thăng chức cho Vương sẽ vi phạm quy định về tuổi nghỉ hưu của đảng nhưng ông chẳng
có đối thủ nào nổi bật.
Vương từng
là Đại sứ Trung Quốc tại Nhật Bản. Ông có kinh nghiệm về ngoại giao đối với
châu Á, Trung Đông, và châu Phi. Tuy nhiên, ông thiếu thành tích ngoại giao
trong quan hệ với Mỹ. Nếu Vương kế vị Dương trở thành nhà ngoại giao số 1 của
Trung Quốc, thì Lạc được xem là ứng viên nặng ký để trở thành Ngoại trưởng, nhà
ngoại giao số 2.
Lập trường
thân Nga của Lạc có vẻ phù hợp với “chính sách ngoại giao chiến lang” gần đây của
Trung Quốc, chủ trương không ngại đối đầu với phương Tây.
Tuy nhiên,
quan hệ ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc vẫn là với Mỹ, dù người Trung Quốc
có muốn thế hay không.
Nếu đội
ngũ ngoại giao mới của Trung Quốc bao gồm Vương, một chuyên gia về các vấn đề
châu Á, và Lạc, một chuyên gia về các vấn đề Nga, thì rõ ràng họ sẽ thiếu
chuyên môn để đối phó với Washington.
Ủy
viên Quốc vụ kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị, 69 tuổi, có khả năng sẽ trở
thành nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc, bất chấp tuổi tác của ông. © Vụ
Báo chí Bộ Ngoại giao Nga / AP
Không có
nghi ngờ gì về việc Lạc Ngọc Thành là nhân vật trung tâm trong việc chuẩn bị
cho các hội nghị thượng đỉnh Trung-Nga. Năm 2019, ông đã đóng góp một bài báo
cho một tạp chí lý luận để kỷ niệm 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai
nước. Nó kêu gọi xác lập một kỷ nguyên mới trong quan hệ Trung Quốc-Nga.
Nhưng ông
đã vắng mặt vào ngày 15/06, khi Tập và Putin nói chuyện qua điện thoại.
Đáng chú ý
là cuộc điện đàm của Tập và Putin diễn ra vào đúng vào ngày sinh nhật lần thứ
69 của Chủ tịch Trung Quốc. Các báo cáo truyền thông chính thức ở cả hai nước đều
không đề cập liệu Putin có chúc mừng sinh nhật Tập hay không. Nhưng một nguồn
tin quen thuộc với các cuộc thảo luận trước đó cho biết, “Xét theo lẽ thường
thì hẳn phải có lời chúc mừng.”
Lời chúc
sinh nhật, suy cho cùng, vẫn là nghi thức ngoại giao. Năm 2019, Putin đã tặng Tập
món kem của người Nga để kỷ niệm sinh nhật lần thứ 66 của Chủ tịch Trung Quốc,
khi cả hai đang ở quốc gia Trung Á Tajikistan vào thời điểm đó. Họ cũng đã cùng
nhau uống champagne. Tập đã tặng lại cho Putin trà Trung Quốc, và một trang web
truyền hình nhà nước Trung Quốc đã đăng một bức ảnh chụp hai nhà lãnh đạo cạnh
chiếc bánh có chữ số “66”.
Tập
Cận Bình đã cảnh giác hơn trong việc công khai lời chúc sinh nhật mà ông nhận
được từ Vladimir Putin. Năm 2019, Tập đã tổ chức sinh nhật lần thứ 66 tại
Tajikistan với Putin và kem Nga. (Ảnh chụp màn hình từ CCTV)
Năm 2018,
Putin đã khoe trong một cuộc phỏng vấn với Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc
rằng ông có lẽ là nhà lãnh đạo thế giới duy nhất tổ chức sinh nhật cùng với Tập.
Nhưng đó là câu chuyện của bốn năm trước. Giờ đây, mối quan hệ cá nhân thân thiết
của Tập với Putin đang bị quốc tế theo dõi ngày một sát sao, do các hành động của
Nga ở Ukraine.
Nếu quả thật
Putin đã chúc mừng sinh nhật lần thứ 69 của Tập, Trung Quốc cũng không thể công
khai thông điệp chúc mừng đó. Làm như vậy sẽ là bất cẩn, bởi thế giới đang dõi
theo việc quân đội Nga tàn phá Ukraine.
Nếu trong
tương lai gần, một cuộc điện đàm Biden-Tập diễn ra, đúng như lời Tổng thống Mỹ
đã nói, tình hình Ukraine sẽ trở thành tâm điểm chính. Những nhận xét gần đây của
Tập cho thấy ông sẵn lòng trở thành trung gian cho một lệnh ngừng bắn – nếu thời
điểm chín muồi. Để đạt được điều đó, Trung Quốc cần có một đường lối cởi mở hơn
với Mỹ và Ukraine, cũng như với Nga, để Tập và nhóm của ông có thể có các cuộc
thảo luận thẳng thắn với tất cả những bên có liên quan.
Trong lúc
ông yêu cầu các nhà chức trách ngoại giao Trung Quốc ưu tiên chuẩn bị cho các
cuộc thảo luận của ông với Biden – và ngay trước cuộc hội đàm qua điện thoại với
Putin – Tập đã bỏ rơi Lạc, nhân vật chủ chốt trong chính sách ngoại giao thân
Nga của Trung Quốc. Thực tế, khi làm như vậy, ông đã đưa cuộc đua chọn ra vị
ngoại trưởng tiếp theo của Trung Quốc quay trở lại vạch xuất phát.
Một kết quả
chắn chắn có thể rút ra từ diễn biến này là trước thềm đại hội toàn quốc của Đảng
Cộng sản, ưu tiên số 1 trong chính sách đối ngoại của Trung Quốc là xây dựng lại
quan hệ ngoại giao với Mỹ.
------------------------------------------
Katsuji
Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cao cấp của Nikkei, hiện sinh sống tại
Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở
thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda
năm 2014.
Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Russia
hand’s demotion signals shift in Xi’s strategy,” Nikkei Asia,
23/06/2022
No comments:
Post a Comment