Cát
Linh, RFA
2017-09-22
2017-09-22
‘Đãng khấu’
Những ngày vừa qua, cái tên Tạ Duy Anh, “Mối
Chúa”, Đãng Khấu chiếm khá nhiều không gian trên mạng xã hội, đặc biệt từ giới
văn chương, nhà phê bình văn học lẫn giới ngoại văn.
Người ta bàn luận nhiều vì ít ai xa lạ với
cái tên Tạ Duy Anh cùng những tác phẩm Lão Khổ; Thiên thần sám hối; Sinh ra để
chết (in ở hải ngoại), Bước qua lời nguyền, một truyện ngắn đình đám đăng trên
báo Văn Nghệ cuối những năm 1980. Nông thôn và đời sống người nông dân Việt Nam
đã xuất hiện cùng Tạ Duy Anh từ thời điểm đó.
Nên, cái “thiên hạ sự” của Mối Chúa xuất hiện
có thể thấy trước tiên từ hai yếu tố: tên của cuốn sách, Mối chúa và bút danh của
tác giả, Đãng Khấu, thay vì ba chữ Tạ Duy Anh.
Hiểu theo ngữ nghĩa một cách khác, ‘Đãng’ là
trừ hại, là hành xử của người quân tử, và ‘Khấu’ là thảo khấu, là trộm cướp, là
cái ác.
Nhưng Trừ ai? Trừ gì? Trừ trộm cướp? Trừ cái
ác? Hay trừ Mối Chúa?
Và ai trừ? Đãng Khấu có đúng không?
Bắt đầu bằng nụ cười sảng khoái, Đãng Khấu Tạ
Duy Anh nói rằng nghĩ như thế cũng được, mà không phải như thế cũng chẳng
sai.
Nhà văn Tạ Duy Anh và tác phẩm Mối Chúa. RFA
Tự nhận mình là một người nông dân “chính hiệu”,
Tạ Duy Anh đủ “chín” và đủ “lực” để nhìn, nghe, ngửi, nếm, rồi cảm nhận cái vị
đắng, cay, ngọt, mặn của những sự kiện xảy ra với người nông dân nói riêng và
người dân thấp cổ bé miệng nói riêng.
Đơn giản với Tạ Duy Anh, nó cũng là một phần
đời sống hàng ngày của đất nước, bao giờ cũng kéo theo những hậu quả tai hại
khác, như khủng hoảng xã hội, niềm tin, bao giờ cũng có đổ vỡ tinh thần đi
kèm.. Nó sẽ tác động đến mỗi người một cách khác nhau. Và nó nhận lại phản ứng
khác nhau từ mỗi người.
Các tác phẩm đã xuất bản của nhà văn Tạ Duy
Anh. Facebook Tạ Duy Anh
“ Với tôi thì tôi luôn ray rức là tôi
chẳng làm được gì cả, không làm được gì giúp cho cộng đồng ấy.
Bản thân tôi thì tôi cảm nhận rằng bất cứ ở
đâu, người dân thấp cổ bé họng luôn bị thiệt thòi. Những người chiếm đoạt đất
đai của người dân không hẳn chỉ là cán bộ, những người có quyền lực trong bộ
máy, đôi khi là những lực lượng có tiền họ thao túng, tìm cách chiếm đoạt tài
nguyên vốn thuộc về người nông dân.
Những việc như thế luôn làm cho xã hội có 1 tổn
thương nào đấy.
Mỗi người có cách thể hiện. Riêng tôi thì tôi
đánh động bằng cách dùng ngòi bút sáng tạo lại hiện thực ấy theo 1 cách mà hy vọng
rằng nó sẽ tác động đến cộng đồng theo 1 cách nào đó.”
Mối Chúa
Thế là ròng rã ba năm, ngòi bút của Tạ Duy
Anh mỗi ngày khơi bới, tìm ra thành phần quan trọng nhất trong một tổ mối, đó
là mối chúa. Tạ Duy Anh thừa biết rằng vòng đời của mối chúa có thể lên đến 50
năm, và chỉ dành cho việc nằm yên một chỗ và đẻ trứng.
Ông viết, viết để thoát ra một cái tư tưởng
ông gọi là “nỗi ray rức triền miên bám theo mình ngày này qua tháng
khác, rằng trong khi xã hội như vậy thì mình chẳng làm được việc gì.”
Hỏi rằng, “vì sao lại là mối chúa? Mục đích
trừu tượng như thế để làm gì?”
“Nhất định phải có một ý đồ gì đó. Ngay từ
cái tên đã là ý đồ rồi.
Nếu tôi không có ý đồ gì thì tôi cũng không đủ
can đảm không đủ đam mê để theo đuổi. Nhưng khi tạo ra một hình tượng như vậy rồi
thì không còn thuộc về quyền của người viết nữa.
Ví dụ có những người cho rằng mối chúa là căn
nguyên của tất cả sự tàn phá. Vì nó có thể đẻ ra cả 1 đội mối quân. Mà đội mối
quân thì sức tàn phá của nó kinh khủng.”
Không khác với cách lý giải mà Tạ Duy Anh trả
lời tờ Tiền Phong: “Mối Chúa là một nhân vật không có thật, là một lốt người. Với
tất cả các chỉ dẫn thì bạn đọc phải hiểu mối chúa không phải một ông ở trong một
công ty nào đó, bởi công ty nào có khả năng thắt cổ ngân hàng, tạo ra một thể
chế nhỏ? Đó chắc chắn phải là một nhân vật cực khủng. Một con mối chúa có thể tạo
ra triệu con mối con để tàn phá.”
Thế tổ mối có những con mối chúa ấy làm tổ ở
đâu? Có bao nhiêu con mối chúa hay chỉ có một mà thôi?
Và nếu căn nguyên của sự mục nát, hư hỏng bị
gây ra bởi những con mối ngày ngày đục khoét, thì căn nguyên của tiểu thuyết Mối
Chúa là gì?
Để trả lời, Tạ Duy Anh gọi mình là vừa được
và vừa bị chứng kiến cái hiện thực ấy xảy ra hàng ngày, lặp lại hàng ngày. Như
vòng đời của những con mối chúa miệt mài sinh nở tạo ra vô vàn con mối con.
“Người viết từ trước đến giờ lúc nào cũng phải
dựa trên một nền tảng hiện thực nào đó. Tôi chả bịa ra được một cái gì cả. Những
hiện thực đó nó đã, đang và sẽ tiếp tục xảy ra. Đây là 1 giai đoạn rất đặc biệt
của lịch sử phát triển của Việt Nam.”
“Thu hồi đất Dương Nội này, rồi Đồng Tâm này
đang ngày ngày âm thầm, có nơi bộc lộ, có nơi chưa. Nó phản ảnh 1 hiện trạng
chung, có 1 bất cập chung. Có lẽ nó bị có 1 cái gì đó bị khiếm khuyết từ cội
nguồn của sự việc, như luật pháp, qui định đất của toàn dân chẳng hạn.”
Báo chí trong nước viết rằng “Giới văn chương
rỉ tai nhau: “Mối Chúa” là tác phẩm hoành tráng nhất của Tạ Duy Anh từ trước tới
giờ.”
No comments:
Post a Comment