Bùi Văn Phú
Gửi
cho BBC từ California
21 tháng 4 2017
Người
Việt ở lứa tuổi 30 hay trẻ hơn ngày nay ít ai biết đến một quốc gia có tên gọi
"Việt Nam Cộng hòa" đã hiện hữu trên mặt địa cầu trong 20 năm, từ
1955 cho đến ngày 30/4/1975.
Cuối tháng Tư năm 1975 khi xe tăng và bộ đội cộng sản
tiến chiếm Thủ đô Sài Gòn, hàng trăm nghìn người của đất nước này đã rời bỏ quê
hương ra đi trong cơn hoảng loạn. Tương lai trôi dạt về đâu và cội nguồn sẽ còn
lại gì nào ai biết được.
Những ngày sống qua các trại tị nạn, lo học vài câu
Anh ngữ, tìm hiểu về đời sống, phong tục nơi đất nước mới sẽ là chốn định cư.
Nhưng tương lai biết có còn nét văn hoá Việt nơi xứ lạ hay không nên nhiều người
đã chuyền nhau đọc những quyển sách, tập truyện, đã chép lại những vần thơ, câu
ca và nghe lại lời ca tiếng nhạc từ những băng cát-sét đã theo đoàn người tị nạn
đến được bến bờ tự do.
Ngay từ trong trại Camp Pendleton ở miền Nam
California những băng nhạc Việt được sao chép lại như chút quà từ quê hương cũ
mà người tị nạn mang theo trên đường định cư.
Trong những ba-rắc hay giữa lều trại tị nạn trên đồi
cỏ khô thường nghe vang vang ca từ nhạc Trịnh Công Sơn, Phạm Duy, Lê Uyên
Phương. Cũng có hôm nghe Vũ Thành An, Từ Công Phụng và thi thoảng mới có Trần
Thiện Thanh, Anh Bằng hay Duy Khánh, Trúc Phương.
Có nhạc Việt để nghe, người tị nạn còn tìm báo tiếng
Việt để đọc vì trông ngóng tin tức về tương lai định cư, về tình hình quê nhà,
về thân nhân thất lạc trong hành trình vượt thoát.
Ở đảo Guam có báo Chân Trời Mới phát hành mỗi ngày.
Qua đến Camp Pendleton chỉ có tờ bản tin ngắn bằng tiếng Việt.
Những sinh viên du học đem báo Thái Bình, nguyệt san
của Liên hiệp Việt kiều Yêu nước tại Mỹ, một tổ chức thân cộng, vào phát thì bị
đồng bào đuổi đi.
Tháng 10/1975 các trại đón tiếp người tị nạn đóng cửa
sau khi 130 nghìn người Việt đã được định cư tại Hoa Kỳ.
Một trong những băng nhạc đầu tiên của Khánh Ly phát hành tại Mỹ năm 1976.
BUI VAN PHU
Chỉ vài tháng sau có trung tâm băng nhạc Việt của ca
sĩ Khánh Ly ra đời đầu năm 1976 với băng nhạc "Như cánh vạc bay" gồm
16 ca khúc của Trịnh Công Sơn qua giọng hát Khánh Ly và tiếng đàn ghi-ta của
bác sĩ Ngô Thanh Trung.
Sau có trung tâm của nhạc sĩ Ngọc Chánh, của gia
đình Phạm Duy, có trung tâm Thanh Lan nhưng không phải của ca sĩ cùng tên, là
những cơ sở sản xuất băng nhạc trong những năm đầu của cộng đồng người Việt tại
Mỹ.
Từ đó, nền âm nhạc Việt Nam Cộng hòa dần dần được bảo
tồn tại hải ngoại để phục vụ nhu cầu tinh thần của người xa xứ.
Những ca khúc một thời của Việt Nam Cộng hòa và những
sáng tác mới về hành trình tị nạn, đời lưu vong đã là chủ đề của hàng nghìn
băng cát-sét, CD, băng hình VCR hay DVD được hàng chục trung tâm băng đĩa nhạc
sản xuất. Biết đến nhiều nhất là các sản phẩm của Thúy Nga Paris by Night và
Asia.
Văn nghệ sinh viên Đại học Berkeley hôm 8/4/2017. BUI VAN PHU
Đầu thập niên 1990 có những giao thoa giữa âm nhạc
trong và ngoài nước. Một số ca khúc miền Nam bị cấm bắt đầu được nhà nước cho
phép phổ biến.
Trung tâm Kim Lợi của Thành Hammer, dù tổ chức nhiều
buổi văn nghệ với ca sĩ trong nước bị phản đối, nhưng phải công nhận ông là người
có công trong việc đưa ca sĩ và nhạc trong nước ra hải ngoại và giúp cho nhiều
ca khúc thời Việt Nam Cộng hòa được các ca sĩ thế hệ sau biết đến và được hồi
sinh trong lòng đất nước.
Từ khi Việt Nam mở cửa đón du khách, người Việt nước
ngoài về thăm quê nhà thường xuyên hơn, đông hơn và đã đem theo những văn hoá
phẩm hải ngoại nên người trong nước cũng được dịp tìm lại nét văn hoá Việt Nam
Cộng hòa xưa.
Ngày nay với mạng thông tin toàn cầu Internet, qua
YouTube người Việt ở khắp nơi trên thế giới có thể tìm xem hay nghe những ca
khúc mình yêu thích của mọi thời đại.
Sau âm nhạc, nền báo chí tị nạn cũng phát triển rất
sớm tại Hoa Kỳ. Năm 1976 đã có tờ Hồn Việt, do Nguyễn Hoàng Đoan, chồng của
Khánh Ly, điều hành.
Từ miền Nam California, ngoài tờ Hồn Việt còn có báo
Trắng Đen của Việt Định Phương, Thức Tỉnh của Tô Văn, Người Việt của Đỗ Ngọc Yến,
Đất Việt (sau đổi thành Việt Nam Hải Ngoại) của Đinh Thạch Bích, Việt Nam Tự Do
của Duy Sinh Nguyễn Đức Phúc Khôi. Trong giai đoạn đầu đa số các báo là nguyệt
san hay bán nguyệt san.
Từ tiểu bang Washington có tờ Đất Mới của Vũ Đức
Vinh. Vùng Thủ đô Washington có Văn nghệ Tiền phong của Hồ Anh.
Năm 2000, nhân dịp kỷ niệm 25 năm người Việt định cư
tại Hoa Kỳ, Trung tâm Tác vụ Đông Dương (IRAC) của giáo sư Lê Xuân Khoa có xuất
bản quyển tổng mục báo chí Việt ngữ hải ngoại do ông Nguyễn Hùng Cường, nguyên
giám đốc Thư viện Quốc gia Việt Nam Cộng hòa, biên soạn.
Tiểu thuyết của Nguyễn Thị Thụy Vũ đã được in lại tại Mỹ từ năm 1978. BUI
VAN PHU
Sách xuất bản trước 30/4/1975 cũng được in lại và phổ
biến rộng rãi tại hải ngoại từ cuối thập niên 1970. Những nhà xuất bản đầu tiên
tại Mỹ là Đại Nam, Xuân Thu, Sống Mới và Việt Nam đã in lại cả nghìn tác phẩm từ
tiểu thuyết của Duyên Anh, Nguyễn Thị Thụy Vũ, Nguyễn Thị Hoàng, Nguyễn Đình
Toàn, Dương Hùng Cường, Nhã Ca, Trùng Dương, Doãn Quốc Sỹ, Nguyễn Thụy Long đến
sách của Hoàng Hải Thủy, Đoàn Thêm, Vũ Tài Lục, Đăng Trần Huân và nhiều tập nhạc
của Trịnh Công Sơn, Phạm Duy, Lê Uyên Phương v.v...
Lúc mới định cư ở Mỹ, tôi cũng lo ngại cho văn
chương, âm nhạc Việt Nam Cộng hòa rồi sẽ mai một đi.
Đến khi vào Đại học Berkeley, làm việc thêm trong
thư viện trường và mới khám phá ra một kho sách miền Nam, trong đó có nhiều tác
phẩm tôi đã đọc ngày còn ở quê nhà.
Qua hệ thống liên thư viên đại học tôi đã mượn từ Đại
học Cornell nhiều tập nhạc, để từ đó trong những buổi sinh hoạt hay họp mặt các
bạn sinh viên có thể ca "Nối vòng tay lớn", "Việt Nam quê hương
ngạo nghễ" hay "Nghìn trùng xa cách", "Bài không tên số
2", "Còn chút gì để nhớ", "Con đường tình ta đi",
"Vũng lầy của chúng ta", "Huế Sàigòn Hà Nội"…
Những đại học lớn ở Hoa Kỳ như Cornell, Yale hay
Harvard, Berkeley và Thư viện Quốc hội Mỹ đều có nhiều sách báo xuất bản dưới
thời Việt Nam Cộng hòa. Nhiều nhất là tại Đại học Cornell, ở đây không chỉ có
sách mà còn có báo, tập san và cả báo của sinh viên học sinh.
Từ sau ngày 30/4/1975 văn hoá Việt Nam Cộng hòa đã
không chết mà còn nở hoa trên đất Mỹ.
Tháng 4/1980, Hội Sinh viên Việt Nam đại Đại học
Berkeley tổ chức văn nghệ "Đêm Việt Nam" đầu tiên. Chương trình có
hát hò ba miền, có múa nón, múa quạt, có áo dài tứ thân với khăn mỏ quạ. Có kịch
thơ "Hận Nam Quan" để phản kháng kẻ thù phương Bắc, có đàn tranh, sáo
trúc, ghi-ta, dương cầm. Sinh viên đơn ca "Áo anh sứt chỉ đường tà",
thi nhạc giao duyên "Áo lụa Hà Đông", đồng ca "Việt Nam Việt Nam
nghe từ vào đời Việt Nam hai câu nói bên vành nôi…".
Hôm 8/4/2017 vừa qua, sinh viên Berkeley tổ chức văn
nghệ thường niên, lần thứ 38, chủ đề "Fragments - Tìm tiếng nước
tôi".
Các bạn sinh viên đã cất tiếng đồng ca: "Oh,
say! can you see by the dawn's early light. What so proudly we hailed at the
twilight's last gleaming… O'er the land of the free and the home of the
brave?", đã cùng ca vang: "Này công dân ơi, đứng lên đáp lời sông
núi. Đồng lòng cùng đi hy sinh tiếc gì thân sống…"
Sinh viên đã soạn kịch về một gia đình với người cha
sau ngày 30/4/1975 bị tù đày trong các trại học tập cải tạo rồi đến Mỹ định cư.
Đó là bi kịch mà nhiều người dân Việt đã phải đối mặt sau khi đất nước tưởng sẽ
hòa bình, oán thù sẽ tan. Đến Mỹ, cô con gái sinh ra sau chiến tranh muốn tìm
hiểu về cuộc đời cha mẹ từng trải và về cội nguồn.
Các bạn đã cất tiếng hát ca ngợi tình cha, xen trong
những màn múa lụa, múa nón, múa quạt, múa lân, bên cạnh những tà áo dài, áo bà
ba, tiếng đàn tranh, ghi-ta, tiếng dương cầm.
Nhìn lại thời gian qua, từ sau dấu mốc lịch sử
30/4/1975 với mất mát là không gian tự do sáng tác trên đất Việt, nhưng còn lại
vẫn là những tác phẩm văn học, những lời ca tiếng nhạc đã lắng sâu trong lòng
nhiều người Việt.
Dù ngăn cấm và đã có những chiến dịch càn quét,
nhưng văn hoá Việt Nam Cộng hòa đã không mất đi mà còn được yêu thích cho đến
hôm nay.
Bài
thể hiện quan điểm và cách hành văn của tác giả, một nhà báo tự do
hiện sống tại vùng Vịnh San Francisco, California.
-------------------
Tin
liên quan
No comments:
Post a Comment