Trung
Quốc-Ukraine, một thời trăng mật
Lê Tây Sơn - Saigon Nhỏ
10 tháng 3, 2022
https://saigonnhonews.com/thoi-su/the-gioi/trung-quoc-ukraine-mot-thoi-trang-mat/
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/03/GettyImages-1233349101-1024x683.jpg
Một
diễn đàn trao đổi văn hóa giữa Trung Quốc và Ukraine được tổ chức tại Đại học
Kyiv vào Tháng Sáu 2021 (ảnh: Yuliia Ovsiannikova / Ukrinform/Future Publishing
via Getty Images)
Ukraine
từng giúp Trung Quốc xây dựng quân đội hiện đại, nhưng khi Nga mở cuộc tấn công
xâm lược, Bắc Kinh đã chọn đứng về phía Nga. Khi Ukraine yêu cầu Trung Quốc
giúp đỡ vận động Nga ngừng bắn, họ đã nhận được sự phản hồi dửng dưng.
Trong nhiều
năm, Ukraine đã cung cấp cho Bắc Kinh những công nghệ quân sự quan trọng mà nước
này không thể lấy được ở Nga, trong đó có cả phần thô của hàng không mẫu hạm
Liêu Ninh, cũng là hàng không mẫu hạm đầu tiên của Trung Quốc; công nghệ radar
chống tên lửa của hải quân và các động cơ phản lực tiên tiến. Sarah
Kirchberger, phụ trách Trung tâm Chiến lược và An ninh châu Á – Thái Bình Dương
tại Đại học Kiel của Đức, nói: “Trung Quốc sẽ không thể có tàu sân bay sớm như
ngày nay, nếu không con tàu đầu tiên của Ukraine”. Lịch sử về mối quan hệ một
thời tốt đẹp này giúp giải thích tại sao Bắc Kinh có thể cảm thấy khó xử về cuộc
đối đầu Nga-Ukraine. M. Taylor Fravel, Giám đốc chương trình nghiên cứu an ninh
tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), nhận định: “Nga là nhà cung cấp vũ khí
lớn nhất cho Trung Quốc. Nhưng Ukraine đã bán cho Trung Quốc động cơ phản lực,
động cơ tàu chiến và hoả tiễn không đối đất…”.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/03/GettyImages-103781009-1024x683.jpg
Tổng
thống Ukraine Viktor Yanukovych trong chuyến kinh lý Bắc Kinh gặp Chủ tịch Hồ Cẩm
Đào; ngày 2 Tháng Chín 2010 (ảnh: Feng Li/Pool/Getty Images)
Sau khi
Liên Xô sụp đổ năm 1991, Trung Quốc và Ukraine bắt đầu móc nối nhau. Không thể
mua vũ khí của Mỹ và EU để mày mò bắt chước (vì bị cấm vận sau vụ thảm sát
Thiên An Môn năm 1989), Bắc Kinh phát hiện ra Ukraine là một nước thuộc Liên Xô
cũ sẵn sàng bán cho họ những công nghệ quân sự tiên tiến mà Nga chưa muốn bán
vì sợ bị sao chép. Còn Ukraine xem Trung Quốc là thị trường rộng lớn cho các
công ty công nghiệp quốc phòng và là đối trọng khu vực với Nga.
Khi Trung
Quốc đăng cai Thế vận hội Mùa Hè năm 2008, truyền thông Trung Quốc trích dẫn
tin trên tờ Kyiv Post kể chuyện một viện nghiên cứu Ukraine đã
cung cấp thiết bị chống tên lửa để bảo vệ Thế vận hội. Hệ thống radar giống
Aegis của phương Tây này vẫn đang được sử dụng trên các tàu chiến Trung Quốc. Hệ
thống radar ‘phased-array’ rất quan trọng đối với hải quân hiện đại. Nó có thể
bảo đảm an toàn không phận xung quanh con tàu neo đậu.
Quan hệ đối
tác chiến lược Bắc Kinh-Kyiv bắt đầu nguội lạnh từ năm 2014, vì Ukraine ưu tiên
cho việc gia nhập NATO sau khi Nga chiếm và sáp nhập bán đảo Crimea. Dù vậy,
khi Ukraine tìm cách nâng cấp quan hệ với Mỹ và Liên hiệp châu Âu (EU), Trung
Quốc vẫn cố mua vũ khí của nước này. “Năm 2017 công ty Beijing Skyrizon
Aviation Industry Investment chuẩn bị mua công ty hàng không vũ trụ Ukraine
Motor Sich, một trong những nhà sản xuất động cơ máy bay quân sự tiên tiến nhất
thế giới nhưng Mỹ đã ngăn chặn. Về các công nghệ rất nhạy cảm và tiên tiến,
Ukraine không dám chuyển giao nó cho Trung Quốc vì sợ ảnh hưởng đến mối quan hệ
với NATO. Sau đó, Beijing Skyrizon gửi đơn lên Tòa án Trọng tài Thường trực ở
La Hay, yêu cầu Ukraine bồi thường $4.5 tỷ.
Trong khi
Ukraine hướng về phía Tây, Nga và Trung Quốc đã củng cố mối quan hệ chặt chẽ
hơn, và Moscow cũng dễ dãi hơn trong việc bán thiết bị quân sự tiên tiến cho Bắc
Kinh, dù vẫn lo bị sao chép. Qui mô đầy đủ sự hợp tác quân sự Trung Quốc-Ukraine
rất khó xác định vì nó diễn ra đằng sau những cánh cửa đóng kín trong một thời
gian dài. Ngay cả truyền thông nhà nước Trung Quốc cũng chỉ đưa thông tin ít ỏi
về quan hệ quốc phòng giữa hai bên. Có vẻ như cả hai đều cố giấu kín sự hợp tác
và thương mại quân sự, dù trên thực tế, Trung Quốc là khách hàng lớn nhất của
công nghiệp quân sự Ukraine. Một số thỏa thuận quân sự quan trọng nhất giữa hai
nước được ký kết trong bối cảnh kín kẽ như thế.
Một cuộc
phỏng vấn của tờ South China Morning Post năm 2015 với Xu
Zengping, một doanh nhân có trụ sở tại Hong Kong cho thấy Xu, cựu tuyển thủ
bóng rổ quân đội Trung Quốc, đã đến Ukraine năm 1998 đàm phán mua chiếc hàng
không mẫu hạm chưa hoàn thiện Varyag để biến nó thành khách sạn nổi và sòng bạc
lớn nhất thế giới. Cuối cùng, khi con tàu được kéo về Trung Quốc nhiều năm sau
đó, mục đính chính lộ diện. Xu giao con tàu cho quân đội Trung Quốc vào năm
2012, và nó được đưa vào biên chế hải quân Trung Quốc với tên Liêu Ninh.
Công tố
viên Ukraine cho biết vào năm 2005, Trung Quốc cũng mua lậu từ các con buôn vũ
khí Ukraine nửa tá tên lửa hành trình không đối đất có thể gắn đầu đạn hạt
nhân. Một số quan chức trung thành với cựu Tổng thống Ukraine Leonid Kuchma đứng
đằng sau vụ mua bán vũ khí trái phép này. Dù Ukraine đã hạn chế bán vũ khí tiên
tiến cho Trung Quốc nhưng quốc gia này vẫn tham gia chương trình phát triển cơ
sở hạ tầng “Vành đai và Con đường” của Bắc Kinh và vẫn nằm trong vùng ảnh hưởng
của Trung Quốc.
Mùa Hè năm
ngoái, Ukraine gây bất ngờ khi rút khỏi tuyên bố của Liên Hợp Quốc lên án các
vi phạm nhân quyền của Trung Quốc ở Tân Cương. Lý do, theo hãng tin AP,
Trung Quốc dọa sẽ ngưng cung cấp vaccine coronavirus nếu Kyiv không làm thế.
“Ukraine đã cố đi theo mô hình của Đức, vừa tiếp tục là đối tác kinh tế của
Trung Quốc và Nga vừa vạch ra “làn ranh đỏ” an ninh. Với Kyiv, Mỹ và phương Tây
là những người bạn chính nhưng điều đó không ngăn cản họ giao thương với Trung
Quốc, vì phải phụ thuộc Trung Quốc về kinh tế.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2022/03/GettyImages-1237828230-1024x683.jpg
Mới
hồi đầu năm 2022, Trung Quốc và Ukraine kỷ niệm 30 năm ngày thiết lập quan hệ
ngoại giao (ảnh: Pavlo Bahmut/ Ukrinform/Future Publishing via Getty Images)
_________
Quan hệ
thương mại Trung Quốc với Ukraine không phải không đáng kể, đạt $19 tỉ năm 2021
(so với $7.69 tỉ năm 2017). Trung Quốc trở thành đối tác thương mại lớn nhất của
Ukraine vào năm 2019. Các nhà phân tích ước tính thương mại hai chiều đạt trung
bình từ $10 tỷ đến $20 tỷ mỗi năm. Yan Liang, giáo sư và chủ nhiệm khoa kinh tế
tại Đại học Willamette ở tiểu bang Oregon, nói rằng các khoản đầu tư Trung Quốc
vào Ukraine tổng cộng khoảng $150 triệu/năm; trong đó có các chương trình đầu
tư liên quan một nhà máy điện gió, các dự án nông nghiệp và hạ tầng giao thông.
Ukraine
cũng xuất khẩu sang Trung Quốc các mặt hàng như ngô, lúa mạch và dầu hướng
dương. Khoảng một phần ba lượng ngô của Trung Quốc đến từ Ukraine. Yun Sun,
giám đốc chương trình Trung Quốc tại Trung tâm Stimson ở Washington, cho biết
Trung Quốc cũng đặt mua các bộ phận của lò phản ứng hạt nhân từ Ukraine.
Theo
nhiều nhận định, nếu câu hỏi đặt ra là liệu Ukraine có ngừng bán hàng cho Trung
Quốc vì Bắc Kinh không sẵn sàng trừng phạt Nga hay không, câu trả lời có thể là
không vì Trung Quốc luôn là khách hàng lớn đối với Ukraine. Tương tự với Bắc
Kinh. Sau khi chiến tranh kết thúc, Trung Quốc vẫn coi Ukraine là một “địa điểm
chiến lược” cho các lợi ích kinh tế của họ bất kể ai điều hành chính phủ ở
Kyiv.
No comments:
Post a Comment