Ít
Tập, nhiều Lý hơn trong các phát biểu về chính sách của Trung Quốc
Katsuji
Nakazawa - Nikkei
Asia
Nguyễn Thị Kim Phụng, biên dịch
20/03/2022
Khi nền kinh tế suy thoái, các chính sách mang dấu ấn
riêng của Chủ tịch Trung Quốc đã ít được nhấn mạnh hơn.
Thứ Sáu vừa qua, khi Lý Khắc Cường nhận câu hỏi
từ các nhà báo trong và ngoài nước, đó có thể là lần xuất hiện cuối cùng của
ông trong tư cách là thủ tướng Trung Quốc.
Cuộc họp báo của Thủ tướng diễn ra vào cuối kỳ
họp Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc hàng năm là thời điểm mà các phóng viên
có thể trực tiếp đặt câu hỏi cho các nhà lãnh đạo Trung Quốc.
Theo thông lệ, một thủ tướng mới sẽ được chọn
sau đại hội toàn quốc của Đảng Cộng sản Trung Quốc vào mùa thu này, và người đó
sẽ nhậm chức vào mùa xuân năm sau, khi kỳ họp quốc hội kết thúc.
Thông thường, ở giai đoạn này, sau 10 năm đảm
đương chức vụ, Lý sẽ trở thành một ‘con vịt què.’ Nhưng tình hình có thể không
như vậy, theo các nguồn tin quan sát Trung Nam Hải của Bắc Kinh, nơi các nhà
lãnh đạo Trung Quốc đặt văn phòng của họ.
Một nguồn tin cho biết: “Đáng ngạc nhiên là
quyền lực của Thủ tướng đối với chính sách kinh tế hàng ngày đang được củng cố.”
Một người khác nói thêm: “Tình hình kinh tế
khó khăn buộc chính phủ phải lựa chọn các chính sách cân bằng. Trong những ngày
này, mọi người đang đánh giá cao Thủ tướng.”
Những ẩn ý về sự thay đổi này đã được thể hiện
trong Báo cáo Công tác của Chính phủ được Lý công bố hôm thứ Bảy. Bài phát biểu
khai mạc kỳ họp quốc hội thường niên đề cập đến chính sách mới của Chủ tịch Tập
Cận Bình về “thịnh vượng chung” chỉ một lần duy nhất.
Kế hoạch chỉ định thành phố Hàng Châu, nơi Tập
đã phục vụ nhiều năm, trở thành “đô thị kiểu mẫu” cho thịnh vượng chung thậm
chí còn không được nói đến. Cũng không có lời nào nhắc tới hệ thống “phân phối
thứ ba,” kêu gọi những tập đoàn công nghệ khổng lồ như Alibaba và những người
có thu nhập cao tự nguyện đóng góp.
Nếu xét đến việc các điểm này đã được nhấn mạnh
trong các bài phát biểu trước đây, thật khó bỏ qua việc chúng biến mất, không
được nhắc đến.
Cùng lúc đó, một trong các chính sách có đủ
‘thời lượng lên sóng’ là “kế hoạch đô thị hóa kiểu mới” mà Lý và các cố vấn của
ông đang thúc đẩy. Kế hoạch này kêu gọi các thành phố và khu vực nông thôn phát
triển theo hướng tích hợp.
Mục tiêu lớn của Tập về khắc phục tình trạng bất
bình đẳng – trước đây được cho là chủ đề trọng tâm của đại hội toàn quốc của đảng
– dường như đã bị bỏ lại phía sau.
Bản thân vị Chủ tịch nước cũng ít khi nói về
thịnh vượng chung.
Khi Tập tham gia cuộc họp của đoàn đại biểu
Khu tự trị Nội Mông vào ngày khai mạc đại hội, ông chỉ đề cập đến thịnh vượng
chung đúng một lần, theo báo cáo chính thức của các phương tiện truyền thông.
Ngày hôm sau, Tập đã gặp các thành viên của Hội
nghị Hiệp thương Chính trị Nhân dân Trung Quốc (Chính Hiệp), cơ quan cố vấn
chính trị hàng đầu của đất nước. Nhận xét duy nhất đề cập đến thịnh vượng
chung, theo báo cáo, đến từ một thành viên Chính Hiệp khi đó đang nêu ý kiến.
Điều này hoàn toàn trái ngược với khi Tập kêu
gọi thịnh vượng chung vào tháng 8 năm ngoái, tại cuộc họp của Ủy ban Kinh tế và
Tài chính Trung ương của đảng. Báo cáo truyền thông chính thức của buổi hôm đó
đã sử dụng thuật ngữ “thịnh vượng chung” tới 16 lần.
Việc tung ra chính sách mới hồi ấy mạnh đến nỗi
người ta phải đặt câu hỏi rằng liệu một cuộc cách mạng mới có đang bắt đầu?
Trong một năm rưỡi sau đó, sự nhiệt tình đối với
thịnh vượng chung rõ ràng đã nguội lạnh đi.
Trong khoảng thời gian trước đại hội đảng toàn
quốc, nhiều người từng cho rằng quyền lực của Tập là bất khả chiến bại, và nhiệm
kỳ thứ ba là điều chắc chắn. Tuy nhiên, đã có một thay đổi nhỏ. Sự thay đổi đó
đến từ nền kinh tế đang sa sút, tụt chậm dần đến mức đảng không thể chấp nhận
được.
Sự chậm lại này không phải do nguyên nhân nào
khác mà chính là vì các chính sách kinh tế cực đoan của ông Tập.
Ngay cả các quan chức trong chính quyền trung
ương dưới quyền ông Lý cũng bày tỏ quan ngại. “Các công ty tư nhân quy mô vừa
và nhỏ đang mất dần động lực,” một người nói. “Nếu tình hình không thay đổi, nền
kinh tế hùng mạnh của Trung Quốc, mà chúng ta đã mất nhiều năm xây dựng, có thể
sụp đổ trong chớp mắt.”
Trong Báo cáo Công tác, Tập đã tuyên bố mục
tiêu tăng trưởng kinh tế vào khoảng 5,5% cho năm 2022. Dù mức này là dưới mục
tiêu của năm 2021, hơn 6%, nhưng cao hơn đáng kể so với dự báo 4,8% của Quỹ Tiền
tệ Quốc tế.
Đặt mục tiêu tăng trưởng mờ nhạt trong khoảng
4% là điều không thể chấp nhận được trước thềm đại hội toàn quốc của đảng. Tập
không phản đối mục tiêu 5,5%. Nhưng điều đó có nghĩa là ông không dám làm nản
lòng các công ty tư nhân bằng cách nhấn mạnh quá nhiều vào thịnh vượng chung.
Quan điểm chính thức hiện tại của bảy thành
viên Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị, cơ quan ra quyết định hàng đầu của đảng,
cho rằng thịnh vượng chung là mục tiêu lâu dài, chứ không phải là chính sách
ngày một ngày hai.
Trước kỳ họp quốc hội thường niên, Lâm Nghị
Phu, nhà kinh tế hàng đầu từng là phó chủ tịch cấp cao của Ngân hàng Thế giới,
nhấn mạnh: trước tiên cần phải “làm cho chiếc bánh lớn hơn” bằng cách tăng trưởng
kinh tế.
Báo cáo Công tác vẫn giữ vững định hướng của
chính sách nhà ở, mà Tập đã tổng kết bằng câu nói, “Nhà là để ở, không phải để
đầu cơ.” Báo cáo cũng ủng hộ chính sách giảm gánh nặng chi phí giáo dục.
Nhưng trọng tâm trong báo cáo là các biện pháp
chi tiết để cứu các công ty tư nhân siêu nhỏ, nhỏ, và vừa đang gặp khó khăn, vốn
là lĩnh vực hoạt động của Lý.
Ngoài ra, báo cáo không đề cập đến việc áp dụng
thuế tài sản, một đề xuất đã thu hút nhiều phản hồi khi nó được đưa ra.
Một vấn đề đau đầu khác là Ukraine.
Về khía cạnh này, Lý đã gián tiếp bày tỏ một cảm
giác khủng hoảng. Ông nói: “Một phân tích toàn diện về các động lực phát triển
trong và ngoài nước chỉ ra rằng, trong năm nay, rủi ro và thách thức đối với sự
phát triển gia tăng đáng kể, và chúng ta phải cố gắng để vượt qua chúng.”
Lý nhắc đến vấn đề này vì ngoài quan hệ ngày
càng xấu đi với Mỹ, xung đột ở Ukraine cũng đang làm tăng thêm gánh nặng cho nền
kinh tế Trung Quốc.
Giá dầu tăng chóng mặt sẽ tác động trực tiếp đến
nền kinh tế Trung Quốc. Nước này cũng sẽ phải đối mặt với áp lực ngày càng lớn
từ các quốc gia phương Tây, vì Trung Quốc đang hỗ trợ Nga trong cuộc chiến với
Ukraine. Việc gián đoạn chuỗi cung ứng ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn có thể
xảy ra.
Không thể dẫn đầu về kinh tế, Tập đang chuyển
sự chú ý sang chính trị.
Trong bài phát biểu tại Trường Đảng Trung ương
vào ngày 1/3, Tập cho biết đảng sẽ kiên quyết duy trì tập trung vào “xây dựng
kinh tế,” nhưng vì có những động lực mới, nên “chúng ta không thể đi giày mới
mà lại đi theo con đường cũ.”
Cụm từ “xây dựng kinh tế” là một sự ủng hộ
dành cho cựu lãnh đạo Đặng Tiểu Bình, người đã thúc đẩy “mở cửa và cải cách.”
Nhưng so sánh với việc “đi giày” cho thấy Tập đang mong muốn thúc đẩy kỷ nguyên
của chính mình.
Trong các phiên họp tại Đại hội Đại biểu Nhân
dân Toàn quốc, Tập đã ca ngợi về tính ưu việt của hệ thống chính trị và quản trị
của Trung Quốc, trích dẫn cuộc chiến chống lại COVID-19 thành công của đất nước,
và việc đưa hàng triệu người thoát cảnh nghèo đói, trái ngược với tình trạng hỗn
loạn ở phương Tây.
Nhưng logic này cũng có rắc rối, bởi nó đưa Tập
về phe Tổng thống Nga Vladimir Putin, và hoàn toàn chống lại phương Tây. Cuộc đối
đầu của Trung Quốc với phương Tây sẽ chỉ trở nên gay gắt hơn với loại ngôn ngữ
này.
Trong nước, Tập có thể không còn có tiếng nói
tuyệt đối trong chính sách kinh tế. Hệ thống lãnh đạo tập thể truyền thống đã
trở lại, dù chỉ là nhen nhóm.
Tuy nhiên, di sản chính trị mà Tập dành 9 năm
hun đúc bằng chiến dịch chống tham nhũng khốc liệt sẽ không dễ dàng biến mất.
Liệu Tập có sớm lấy được đà tiến? Hay là ông
đã ở bên kia của sườn dốc?
Đợt thay đổi nhân sự đầu tiên có thể đến vào bất
cứ lúc nào. Mọi con mắt đều đổ dồn vào việc liệu các trợ lý thân cận của Tập,
đang ở rải rác khắp Trung Quốc, có được triệu tập trở lại Bắc Kinh và được giao
những vai trò quan trọng hay không.
----------------------
Nguồn:
Katsuji Nakazawa, Less
Xi, more Li in China policy speech, Nikkei Asia, 10/03/2022.
No comments:
Post a Comment