Dịch giả: Trúc
Lam
08/05/2020
Hà Nội đang cân nhắc một vụ kiện lên trọng tài quốc
tế, chống lại Bắc Kinh để giải quyết các yêu sách trên biển, đang tranh cãi gay
gắt của họ.
Việt Nam được cho là đang
hướng tới việc đệ trình một vụ kiện lên trọng tài quốc tế, chống lại các yêu
sách mở rộng của Trung Quốc trên Biển Đông, một phản ứng pháp lý tiềm năng đối
với sự đe dọa và quấy rối của Trung Quốc trong tuyến đường thủy đang gây tranh
cãi.
Các nhà phân tích theo
dõi tình hình, tin rằng, Hà Nội có thể nộp đơn kiện như vậy, có thể tương tự
như vụ kiện mà Philippines đã đệ trình và giành chiến thắng trước Trung Quốc tại
Tòa án Trọng tài Thường trực The Hague hồi tháng 7/2016.
Quyết định đó đã ra phán
quyết rằng, Trung Quốc “không có quyền lịch sử”, thuộc “đường chín đoạn”, mà Bắc
Kinh sử dụng để tuyên bố chủ quyền đối với gần 90% vùng biển. Trung Quốc từ chối
tham gia vào quá trình tố tụng và nói rằng, họ “làm ngơ” quyết định, trong đó
thiếu một cơ chế thực thi.
Alexander Vuving, giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh châu Á-Thái Bình Dương
Daniel K Inouye ở Honolulu, Hawaii, cho biết, kể từ năm ngoái, “đã có nhiều
tiếng nói đáng kể hơn trong giới cầm quyền ở Hà Nội, kêu gọi đưa
Trung Quốc ra tòa”.
Derek Grossman, một nhà phân tích quốc phòng cao cấp tại RAND Corporation, một nhóm
chuyên gia cố vấn có trụ sở ở Washington, cho biết, ông không có thông tin xác
nhận rằng Hà Nội đang tiến tới một vụ kiện quốc tế, nhưng “tôi có nghe
được từ các nguồn tin chính phủ rằng, đề xuất này đang được xem xét nghiêm
túc”.
Một nguồn tin ngoại giao
Việt Nam nói với Asia Times với điều kiện giấu tên, cho biết, các cuộc thảo luận
tại Hà Nội về một vụ kiện quốc tế hiện đang căng thẳng hơn trước đây.
Tại một hội nghị thường
niên về Biển Đông, do Học viện Ngoại giao Việt Nam tổ chức hồi tháng 11 năm
ngoái, Thứ trưởng Ngoại giao Việt Nam Lê Hoài Trung đã công khai nêu vấn đề về
một vụ kiện quốc tế, lần đầu tiên sau gần năm năm, một quan chức cấp cao đã đề
cập.
“Hiến chương Liên Hiệp
quốc và UNCLOS 1982 có đủ cơ chế để chúng tôi áp dụng các biện pháp đó”,
ông Trung nói vào thời điểm đó, đề cập đến Công ước Liên Hiệp quốc về Luật Biển
(UNCLOS), một quy ước quốc tế.
Disputed claims in
the South China Sea
Việt Nam đã gia tăng động lực để đưa Trung Quốc ra
tòa. Tàu khảo sát địa chất Hải
Dương 8 của Trung Quốc đã dành phần lớn thời gian trong năm 2019 để quấy rối một
liên doanh của Việt Nam với một công ty Nga đang khai thác năng lượng tại vùng
đặc quyền kinh tế Việt Nam (EEZ) trên Biển Đông.
Sự đe dọa đó tiếp tục
trong năm nay, bất chấp khủng hoảng virus corona. Ngày 3/4, một tàu cá của Việt
Nam đã bị một tàu tuần duyên Trung Quốc đâm chìm gần vùng biển tranh chấp trong
quần đảo Hoàng Sa.
Sau đó, ngày 13/4, tàu khảo
sát địa chất Hải Dương 8 của Trung Quốc được triển khai để theo dõi vùng đặc
quyền kinh tế của Việt Nam.
Vài ngày sau, chính phủ
Trung Quốc tuyên bố thành lập các khu vực hành chính mới ở quần đảo Hoàng Sa và
Trường Sa, một phần mà Việt Nam cũng tuyên bố chủ quyền.
Việt Nam không chỉ là đối
thủ duy nhất ở Biển Đông phải đối mặt với sự đe dọa gần đây của Trung Quốc.
Tháng trước, các tàu Trung Quốc tuần tra ở các khu vực trên Biển Đông nằm trong
vùng đặc quyền kinh tế của Malaysia, gồm cả khu vực mà họ đang tiến hành thăm
dò năng lượng.
Trong khi đưa vấn đề ra
tòa án quốc tế có thể mang lại cho Hà Nội một chiến thắng mang tính biểu tượng
nhất định, Bắc Kinh khó có thể tuân theo bất kỳ phán quyết tiềm năng nào có lợi
cho Việt Nam. Và hành động này có thể leo thang căng thẳng gần với xung đột
hơn, các nhà phân tích nói.
Nhưng có một cảm giác rằng,
Việt Nam đang không còn nhiều lựa chọn. Bill Hayton, một chuyên gia về Biển
Đông của viện nghiên cứu Chatham House, nói với Reuters hồi tháng 11 năm ngoái
rằng, một vụ kiện quốc tế có lẽ là “điều duy nhất còn lại cho Việt Nam”.
Phát biểu với Asia Times,
nhà phân tích Vuving có trụ sở tại Honolulu, cho rằng, “Hà Nội có thể nghĩ rằng,
họ không còn lựa chọn nào khác [ngoại trừ] kiện Trung Quốc tại một tòa án quốc
tế”.
Bất cứ khi nào Bắc Kinh
phản đối các hành động của Hà Nội ở Biển Đông, chính phủ Việt Nam cơ bản có hai
lựa chọn: Hoặc công khai chỉ trích Trung Quốc, hoặc cố gắng giải quyết căng thẳng
thông qua các cuộc họp giữa hai đảng cộng sản với Bắc Kinh.
Chủ tịch Trung Quốc
Tập Cận Bình (giữa) và TBT-CTN Việt Nam Nguyễn Phú Trọng (phải) trong buổi lễ
đón tiếp tại phủ chủ tịch ở Hà Nội, ngày 12/11/2017. Ảnh: AFP / Hoàng Đình Nam
Khi Bắc Kinh công bố các
trung tâm hành chính mới hồi tháng trước, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Việt Nam
Lê Thị Thu Hằng đưa ra một tuyên bố coi thường hành động này. “Việt Nam yêu
cầu Trung Quốc tôn trọng chủ quyền của Việt Nam và hủy bỏ các quyết định
sai trái của mình”, tuyên bố cho biết.
Tháng 8 năm ngoái, nhà
phân tích Lê Hồng Hiệp của Việt Nam đã viết trên phương tiện truyền thông khu vực
rằng, “chính sách ngoại giao dường như … là tuyến phòng thủ
đầu tiên và cũng là cuối cùng [đối với Việt Nam] chống lại sự quyết đoán của
Trung Quốc ở Biển Đông”.
Tuy nhiên, Hà Nội có thể
cảm nhận rằng thời gian đã chín muồi cho một cách tiếp cận pháp lý mới, một
phương pháp có thể làm thay đổi quan điểm quốc tế theo hướng có lợi.
Thật vậy, nếu có lúc nào
đó người dân Việt Nam có xu hướng tập hợp xung quanh Đảng Cộng sản cầm quyền và
khi Bắc Kinh ở vào thời điểm yếu nhất và dễ bị tổn thương nhất, người ta cho rằng
đó chính là lúc này.
Sự thất vọng trên toàn cầu
với Trung Quốc, chủ yếu là do việc xử lý khủng hoảng virus corona và chiến dịch
tung tin sai lệch sau đó, đã không được nói ra trong nhiều thập niên.
Viện Quan hệ Quốc tế
Đương đại Trung Quốc, một nhóm chuyên gia cố vấn liên kết với Bộ An ninh Quốc
gia, cơ quan tình báo hàng đầu của Trung Quốc, dường như đã tuyên bố trong một
báo cáo gần đây rằng, tình cảm chống Trung Quốc toàn cầu đã ở mức cao nhất kể từ
vụ đàn áp ở Quảng trường Thiên An Môn năm 1989, theo đến một bài báo của
Reuters, diễn giải báo cáo.
Đồng thời, Đảng Cộng sản
Trung Quốc (ĐCSTQ) đã bị suy yếu trong nước khi tăng trưởng kinh tế, mục tiêu
chính danh của đảng cầm quyền lâu dài, dự kiến sẽ thu nhỏ lại vào năm
2020 lần đầu tiên sau bốn thập niên.
Tuy nhiên, Đảng Cộng sản
cầm quyền Việt Nam đã giành được sự khen ngợi trong và ngoài nước vì cách xử lý
có đủ khả năng và minh bạch rõ ràng đối với cuộc khủng hoảng Covid-19. Việt Nam
cũng có thể là một nước hưởng lợi lớn khi Hoa Kỳ, Nhật Bản và các quốc gia châu
Âu tìm cách “tách” nền kinh tế của họ và chuyển chuỗi cung ứng của họ ra khỏi
Trung Quốc.
Việt Nam cũng có thể tận
dụng vị thế quốc tế mạnh mẽ hiện tại của mình để đưa vụ kiện chống lại Trung Quốc.
Lính hải quân Trung
Quốc PLA trên một tàu hải quân ở Biển Đông. Nguồn: Twitter
Năm nay Việt Nam là chủ tịch
luân phiên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), một vị thế mà nước này
có thể sẽ cố gắng sử dụng để tạo ra một mặt trận thống nhất hơn giữa các nước
láng giềng Đông Nam Á, trong đó nhiều đối thủ của họ chống lại Trung Quốc trên
biển.
Việt Nam cũng giữ vị trí ủy
viên không thường trực tại Hội đồng Bảo an Liên Hiệp quốc, giai đoạn 2021-2022,
một vị trí cho phép Việt Nam nêu vấn đề về “sự gân hấn” của Trung Quốc đối với
các thành viên Hội đồng Bảo an khác, Carl Thayer, giáo sư danh dự tại Đại học
New South Wales ở Úc, nói.
Ông lưu ý, nhưng vấn đề
rõ ràng là: “Trung Quốc có quyền phủ quyết”. Theo ông Thayer, “Việt
Nam mơ hồ về hành động pháp lý sẽ thực hiện và những vấn đề gì sẽ gây ra”.
Thay vì khiếu nại thông
qua Hội đồng Bảo an Liên Hiệp quốc, Hà Nội có thể theo đuổi “mô hình
Philippines” bằng cách đưa ra yêu sách theo hiệp ước UNCLOS, xác định chủ quyền
và phân định hàng hải.
Nếu đi theo con đường đó,
Hà Nội sẽ cần phải quyết định xem có nộp hồ sơ tại Tòa án Quốc tế về Luật biển,
Tòa án Công lý quốc tế, Tòa án Trọng tài hay Tòa án Trọng tài Đặc biệt hay
không.
“Tất cả các quốc gia
thành viên của UNCLOS đều được tự do đề cử cơ chế nào trong bốn cơ chế mà họ
thích. Nếu một quốc gia chưa làm như vậy, thì vị trí mặc định là Tòa án Trọng
tài. Đây là những gì xảy ra với Philippines và Trung Quốc”, ông Thayer giải
thích.
Nếu phán quyết của Tòa án
Trọng tài ủng hộ Việt Nam, đòi hỏi Hà Nội phải chứng minh một số vấn đề gây
tranh cãi về các yêu sách lịch sử của riêng họ, thì “Việt Nam sẽ có được nhờ
sự công khai mà nước này nhận được và áp lực chính trị mà Việt Nam sẽ đặt lên
Trung Quốc”, ông Thayer nói.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và Thủ tướng Việt
Nam Nguyễn Xuân Phúc (trái) trong một cuộc họp tại Văn phòng Chính phủ ở Hà Nội
ngày 27/2/2019. Ảnh: Saul Loeb / AFP
Nó cũng sẽ cho Việt Nam “căn
cứ để chống lại các hành động của Trung Quốc và sẽ tạo cơ sở cho cộng đồng quốc
tế ủng hộ Việt Nam“, nhưng “rất ít điều Việt Nam có thể làm được” nếu
Trung Quốc không đếm xỉa tới phán quyết, như đã làm với Philippines, ông Thayer
nói.
Thật vậy, có những rủi ro
khi đưa Trung Quốc ra tòa. Trong bài viết hồi tháng 8 năm ngoái, nhà phân tích
Lê Hồng Hiệp lưu ý rằng, các quan chức cấp cao của Việt Nam cảnh giác khi đưa
Trung Quốc tòa trọng tài “ngay cả khi Việt Nam thắng kiện, vẫn sẽ
không ngăn được Trung Quốc xâm lấn vào vùng biển của đất nước trong
tương lai”.
Ông nói thêm, “thậm
chí còn tệ hơn, điều đó có thể làm cho Trung Quốc hung hăng hơn và
gây bất ổn hơn nữa trong quan hệ Việt Nam – Trung Quốc, điều này có
thể đe dọa đến triển vọng kinh tế của Việt Nam và đưa đất nước vào vị thế chiến
lược bấp bênh”.
Nhà phân tích Grossman của
RAND Corporation khẳng định năm ngoái rằng, nếu Trung Quốc tìm kiếm xung đột,
Việt Nam sẽ “sự khởi động ưa thích của quân đội Trung Quốc, vì nó sẽ cung cấp
sự trải nghiệm chiến đấu rất cần thiết cho quân đội trong các lĩnh vực không
quân và hải quân, mà không có sự đe dọa can thiệp của Mỹ và trong một tình huống
có thể chiến thắng”.
Vẫn không rõ liệu Việt
Nam có đang bị áp lực bởi các đồng minh quốc tế, cụ thể là Hoa Kỳ, để đưa ra một
vụ kiện trọng tài chống lại Trung Quốc với hy vọng thiết lập một tiền lệ pháp
lý thứ hai chống lại yêu sách trên biển của Bắc Kinh. Các nhà phân tích lập luận,
một phán quyết như vậy, sẽ cung cấp cho Mỹ nhiều đạn dược hơn để tăng cường tự
do hoạt động hàng hải trên Biển Đông.
Điều “quan trọng là
làm nổi bật cách mà Đảng Cộng sản Trung Quốc khai thác thế giới, tập trung vào
cuộc khủng hoảng Covid-19 bằng cách tiếp tục hành vi khiêu khích của họ”,
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo nói với các bộ trưởng ngoại giao Đông Nam Á
trong một cuộc họp video hồi tháng trước.
Pompeo nói, “Hoa Kỳ phản
đối mạnh mẽ sự bắt nạt của Trung Quốc; chúng tôi hy vọng các quốc gia khác
cũng sẽ bắt họ phải chịu trách nhiệm”.
Bằng nhiều cách, Việt Nam
đang ở trong tình huống Catch-22 (ND: Là một tình huống nghịch lý mà VN không
thể thoát ra do các quy tắc hoặc giới hạn mâu thuẫn). Những nỗ lực ngoại giao
và phản kháng công khai của Việt Nam đã thất bại trong việc ngăn chặn Trung Quốc,
khi các chiến thuật đe dọa gần đây đã được đẩy mạnh.
Nhưng quốc tế hóa sự căng
thẳng của họ có thể đẩy Việt Nam và Trung Quốc – và mở rộng ra là Mỹ với Trung
Quốc – gần với điểm xung đột vũ trang, mà Hà Nội có thể biết rằng, họ không có
cơ hội chiến thắng nếu không có sự hậu thuẫn lớn từ nước ngoài.
***
1 Comment
Kiện TQ thì sẽ bị
"khóa" cửa khẩu; nông sản không xuất được, nguyên phụ liệu không nhập
được, về mặt kinh tế VN như con chim non còn nằm trong tổ há mồm...chết khô.
Trở mặt có thể bị tấn công quân sự mà không được nước nào cứu giúp vì chính sách ngu xuẩn "ba không".
Nói chung là từ thua tới chết.
Trở mặt có thể bị tấn công quân sự mà không được nước nào cứu giúp vì chính sách ngu xuẩn "ba không".
Nói chung là từ thua tới chết.
No comments:
Post a Comment