Philippines
“quay lại” với đồng minh Mỹ, Việt Nam vẫn “chần chờ”
Bình luận của Trần Công Thượng
2022.11.26
Quan hệ Mỹ - Philippines nồng ấm trở lại
Các quan chức cao cấp của Mỹ đã có một loạt
chuyến thăm tới Philippines, đồng minh quân sự lâu đời của Washington ở Đông
Nam Á. Đặc biệt, chặng dừng chân của Phó Tổng thống Kamala Harris hôm 21/11 tại
tỉnh Palawan của quốc gia Đông Nam Á này cho thấy một điều gì đó mới mẻ. Bà
Harris là quan chức Mỹ đầu tiên đến đó, mà theo các nhà quan sát, động thái này
có ý nghĩa như một thông điệp gửi tới Trung Quốc, chứ không chỉ gửi tới
Philippines.
Phó tổng thống Mỹ
Kamala Harris và Tổng thống Philippines Ferdinand “Bongbong” Marcos tại Manila,
Philippines hôm 21/11/2022. Reuters
Bà Harris đã thăm quan một tàu tuần duyên và
nói chuyện với các quan chức Philippines ở Palawan để nhấn mạnh các giá trị và
hy vọng của Mỹ đối với khu vực: “tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ,
thương mại hợp pháp không bị cản trở, giải quyết tranh chấp một cách hòa bình
và tự do hàng hải”. (1)
Washington hiện đang tìm cách củng cố liên minh an ninh với Manila dưới
thời người kế nhiệm của ông Duterte. Điều đó bao gồm một hiệp ước phòng thủ
chung và một thỏa thuận năm 2014, được biết đến dưới tên gọi Thỏa thuận tăng cường
hợp tác quốc phòng (EDCA), cho phép quân đội Mỹ cất giữ các thiết bị và vật tư
quốc phòng tại năm căn cứ quân sự của Philippines, đồng thời cho phép quân đội
Mỹ luân chuyển qua các căn cứ đó. Mỹ và Philippines đã bày tỏ sự ủng hộ đối với
việc đẩy nhanh thực hiện EDCA trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng trở nên quyết
đoán.
Philippines từng là thuộc địa của Mỹ và trở
thành đồng minh của Mỹ vào năm 1951, năm năm sau khi giành được độc lập. Trong
Chiến tranh Lạnh, một số căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ ở nước ngoài được đặt tại
Philippines và đóng góp quan trọng cho các cuộc chiến của Mỹ trên Bán đảo Triều
Tiên và tại Việt Nam. Sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc tại Philippines đã buộc
Washington phải đóng cửa các căn cứ này trong thập niên 1990, nhưng trong những
năm gần đây, hai đồng minh đang hợp tác với nhau trong lĩnh vực chống khủng bố
và để đối phó với áp lực quân sự gia tăng của Trung Quốc ở Biển Đông, nơi Philippines
có tuyên bố chủ quyền.
Vai trò quan trọng
của Philippines
Ngày nay, nhờ vị trí địa lý của mình,
Philippines là trung tâm trong các kế hoạch của Mỹ nhằm ngăn chặn và đáp trả bất
kỳ cuộc tấn công nào của Trung Quốc nhằm vào Đài Loan, hòn đảo mà Bắc Kinh
tuyên bố là một phần lãnh thổ.
Trong số năm đồng minh của Mỹ ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, bao gồm
Australia, Hàn Quốc, Nhật Bản, Philippines và Thái Lan, Philippines nằm gần Đài
Loan nhất, với vùng đất ở cực Bắc đảo Luzon của nước này chỉ cách Đài Loan 200
km (120 dặm).
Theo các chuyên gia như Randall Schriver, người
từng phục vụ trong chính quyền của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump với tư cách
là quan chức cấp cao nhất của Lầu Năm góc về Đông Á, đảo Luzon được Quân đội Mỹ
đặc biệt quan tâm vì đây là một địa điểm tiềm năng để bố trí các hệ thống
rocket, tên lửa và pháo nhằm đối phó với một cuộc đổ bộ xâm lược Đài Loan (2). Cũng theo chuyên gia này, một môi trường chính trị có
lợi cho khả năng tiếp cận quân sự lớn hơn của Mỹ đang được cải thiện dưới thời
Tổng thống Marcos sau khi hai nước trải qua một giai đoạn quan hệ đầy chông gai
trong nhiệm kỳ sáu năm của Tổng thống Rodrigo Duterte, người đã tìm kiếm mối
quan hệ chặt chẽ hơn với Trung Quốc.
Ông Gregory Poling, Giám đốc Sáng kiến Minh bạch
Hàng hải châu Á (AMTI) ở Washington DC, cho biết ngoài những lời hoa mỹ, sự hiện
diện của bà Harris ở Palawan gửi đi một “tín hiệu rõ ràng” rằng Mỹ sẽ có những
động thái nhằm củng cố và duy trì các cam kết liên minh ở Biển Đông. Ông Poling
nói: “Thời gian của
bất kỳ nhà lãnh đạo nào cũng là tài sản quý giá nhất của họ và nơi họ chọn đến
thăm luôn gửi đi một thông điệp. Trong trường hợp này, Phó tổng thống Mỹ muốn
nói rằng dành một ngày ở Puerto Princesa quan trọng hơn bất cứ điều gì khác mà
bà có thể làm trong ngày hôm đó” (3).
Các hoạt động này đều nằm trong nỗ lực mới của
Washington nhằm củng cố mối quan hệ với đồng minh lâu đời nhất của họ ở châu Á,
mối quan hệ then chốt trong chiến lược của chính quyền Biden ở Ấn Độ Dương-Thái
Bình Dương.
Theo một quan chức cấp cao của chính quyền Mỹ,
ít nhất chuyến thăm của Phó Tổng thống cũng tìm cách thúc đẩy hơn nữa thông điệp
rằng Mỹ ngày càng nghiêm túc hơn trong việc cải thiện quan hệ với Philippines (4). Về mặt kinh tế, cơ hội để tăng cường hợp tác đã chín muồi
với chuyến đi New York của ông Marcos mang lại 3,9 tỷ USD cam kết đầu tư vào
các lĩnh vực bao gồm nông nghiệp, công nghệ thông tin, quản lý quy trình kinh
doanh, năng lượng và hàng không.
Quan chức Mỹ cho biết thêm, một điểm nổi bật
khác của chuyến thăm – bà Harris đến Palawan – cũng cho thấy rõ rằng chính quyền
Biden cam kết “sát cánh cùng đồng minh Philippines trong việc duy trì
trật tự hàng hải quốc tế dựa trên luật lệ ở Biển Đông, hỗ trợ sinh kế hàng hải
và chống lại việc đánh cá bất hợp pháp, không khai báo và không
theo quy định (IUU)” (5). Trung Quốc là quốc gia đứng đầu trong danh
sách các quốc gia có đội tàu IUU đông nhất thế giới.
Bà Harris đã nói với ông Marcos khi bắt đầu cuộc hội đàm tại Dinh Tổng
thống ở Manila: “Chúng tôi sát cánh với các bạn để bảo vệ các quy tắc
và chuẩn mực quốc tế liên quan đến Biển Đông. Một cuộc tấn công vào lực lượng
vũ trang, tàu công vụ hoặc máy bay của Philippines ở Biển Đông sẽ kích hoạt cam
kết phòng thủ chung của Mỹ… đó là cam kết vững chắc của chúng tôi đối với
Philippines”. (6)
Về phần mình, ông Marcos nói: “Trong bối
cảnh những biến động mà chúng ta đang chứng kiến, mối quan hệ đối tác giữa
Philippines và đồng minh lâu đời của nước này càng trở nên quan trọng hơn bao
giờ hết”. Ông Marcos đồng thời chỉ rõ: “Tình hình đang thay đổi
nhanh chóng. Chúng ta phải phát triển để phản ứng đúng đắn với tình huống đó,
vì vậy đó là lý do tại sao điều rất quan trọng là chúng ta tiếp tục tiến bộ, tiếp
tục củng cố khi xác định lại các mối quan hệ đó… Tôi không nhìn thấy một tương lai nào cho
Philippines nếu không có Mỹ”. (7)
Phó tổng thống Mỹ
Kamala Harris thăm tàu tuần duyên Philippines ở cảng Puerto Princesa,
Philippines hôm 22/11/2022. Reuters
Philippines dưới thời Duterte đã khước từ các cơ hội
khi từ bỏ Phán quyết Trọng tài Biển Đông năm 2016. Duterte muốn xích lại gần
Trung Quốc để thúc đẩy nền kinh tế Philippines và thoả mãn những quyết định cá
nhân của mình. Thế nhưng, Duterte và nền kinh tế Philippines cũng không giành
được lợi ích gì nhiều. Chính vì vậy, Marcos Jr. đã phải quay trở lại với đồng
minh truyền thống của mình là Mỹ.
Mỹ đã và sẽ mang lại nhiều lợi ích kinh tế cho
Philippines. Mỹ cũng đóng một vai trò răn đe quan trọng cho Philippines trước sự
đe doạ của Trung Quốc ở Biển Đông. Chính vì lẽ đó mà Marcos Jr. đã tính toán
như vậy.
Việt Nam đang có rất nhiều điều kiện để phát
triển quan hệ với Mỹ. Đặc biệt từ sau năm 2014, với sự kiện Giàn khoan, quan hệ
Việt - Mỹ đã có những bước phát triển mạnh mẽ, với ước muốn “thoát Trung” của
Việt Nam. Thế nhưng, kể từ khi Nga xâm lược Ukraine, Hà Nội đã dường như lo sợ
trở thành một “Ukraine bên cạnh Trung Quốc”, nên đã thay đổi thái độ với Mỹ. Mỹ
vẫn đang nỗ lực thúc đẩy quan hệ với Việt Nam lên một tầm cao mới, nhưng Hà Nội
vẫn đang lảng tránh cơ hội này.
Đã có nhà quan sát lo lắng rằng Mỹ sẽ chuyển
hướng sang các quốc gia ASEAN khác khi Việt Nam vẫn luôn e dè, kiêng kị, “sợ
bóng sợ gió” trong quan hệ với Mỹ. Và điều này sẽ khiến Việt Nam đánh mất cơ hội
hiện đại hoá đất nước. Chuyến thăm Trung Quốc hồi đầu tháng của ông Nguyễn
Phú Trọng đã cho thấy, Việt Nam vẫn luôn nghiêng về phía Trung Quốc. Các nhà ngoại giao Việt Nam vẫn
xôn xao bàn tán về việc Việt Nam đã bỏ phiếu chống lại việc loại Nga ra khỏi Hội
đồng Nhân quyền LHQ, điều đó cho thấy thái độ bất nhất của Việt Nam, cho dù các
lãnh đạo lại luôn mở miệng đề cao công lý, lẽ phải.
Philippines tuy cũng không muốn chọn bên,
nhưng cũng đã tỏ rõ ý, trong trường hợp Đài Loan bị tấn công thì nước này sẽ chấp
nhận việc cho Mỹ sử dụng các căn cứ quân sự của mình để bảo vệ Đài Loan. Sự an
nguy của Đài Loan liên quan mật thiết đến tình trạng an ninh của Đông Nam Á và
khu vực châu Á, cũng như đến an ninh của các thực thể tại Trường Sa mà Việt Nam
đang kiểm soát ở Trường Sa.
Năm 2014, Trung Quốc đã thất bại khi phải mang
Giàn khoan trở về, ngoài lý do là Việt Nam đã “đeo bám” quyết liệt, thì cũng
còn có lý do là Mỹ và các quốc gia khác lên tiếng mạnh mẽ ủng hộ Việt Nam và
lên án Trung Quốc.
Vậy nếu tương lai Đài Loan bị Bắc
Kinh tấn công thì Hà Nội sẽ hành xử ra sao để bảo vệ chính mình? Liệu lúc ấy Việt
Nam sẽ không cần đến bạn bè quốc tế, mà chỉ mình Việt Nam có thể chống lại được
sự đe doạ từ Trung Quốc? Câu hỏi ấy đang chờ lãnh đạo Việt Nam trả lời.
___________
Tham khảo:
1. https://time.com/6236010/kamala-harris-philippines-visit-china/
2. https://hk.news.yahoo.com/explainer-why-u-seeks-closer-061107035.html
4. https://www.nytimes.com/2022/11/22/world/asia/kamala-harris-philippines.html
5. https://www.nytimes.com/2022/11/22/world/asia/kamala-harris-philippines.html
--------------------------------------------------------------------
* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự
Do.
Tin, bài liên quan
BLOG
·
Việt
Nam - Ấn Độ tăng cường hợp tác trước mối nguy Trung Quốc
·
Tập
Cận Bình dịu giọng ở các thượng đỉnh khu vực, nhưng hoà bình chưa quay lại ở Biển
Đông
·
Huân
chương nước mắt cho tình đồng bào
·
Câu
hỏi từ các vật phẩm có “đường lưỡi bò” của Trung Quốc
·
Biển
Đông: Trò lừa mị của Bắc Kinh lại tái diễn
No comments:
Post a Comment