Khởi
Minh (VNTB)
(VNTB)
- Nằm trong chu trình hội thảo hằng tháng, vừa qua
(28/11), tại Hà Nội, Liên hiệp các hội Khoa học kĩ
thuật Việt Nam – NXB Trí Thức tổ chức hội thảo bàn
về tác phẩm Khế ước xã hội của tác gia Jean- Jacques
Rouseau. Hội thảo đã thu hút sự quan tâm của nhiều
người trẻ bởi chủ đề mang tính thực tiễn, với các
diễn giả đến từ nhóm Tinh thần Khai Minh, TS triết học
Nguyễn Văn Chung – giảng viên ĐH KHXH & NV.
GS
Chu Hảo, giám đốc NXB Trí Thức mở đầu bằng việc
khuyến khích tinh thần đọc sách của các bạn trẻ và
giới thiệu về chuỗi hội thảo giới thiệu sách chuyên
sâu được tổ chức hàng tháng của nhà xuất bản nhằm
thúc đẩy tinh thần học hỏi và tạo dựng một môi
trường trao đổi ý tưởng cho các bạn trẻ.
Jean
- Jacques Rouseau và tác phẩm với phần trình bày tổng
quan giới thiệu về thân thế sự nghiệp, cũng như hoàn
cảnh xã hội, lịch sử ra đời của tác phẩm trong thời
kỳ khai sáng của Châu Âu và khẳng định tầm quan trọng
của tác phẩm đối với cuộc Đại cách mạng Pháp.
Hội
thảo đã làm rõ về khái niệm “ Ý chí chung” – khái
niệm quan trọng và xuyên suốt tác phẩm, giá trị đó
nổi bật như là một giải pháp khi đời sống xã hội
rơi vào trạng thái bị tha hóa, nô lệ, mất tự do, bất
bình đẳng và trở nên bất hạnh. Bởi nó “tìm kiếm
một hình thức để kết hợp để bảo vệ và che chở
cho bản thân và tài sản của mỗi thành viên bằng tất
cả sức mạnh cộng đồng”. Nó cũng đảm bảo tự
do xã hội vì “đồng thời, mỗi cá nhân trong khi kết
hợp bản thân mình với mọi người vẫn chỉ nghe lời
chính mình và vẫn tự do như trước”. Thực thi ý
chí chung này chính là Quyền tối cao (Hội đồng tối
cao) –Theo nghĩa chặt, quyền tối cao là tiếng nói của
luật và có thẩm quyền tuyệt đối trong một quốc gia.
Trong thời đại của Rousseau, quyền tối cao thường nằm
trong tay ông vua chuyên chế. Tuy nhiên, trong khế ước xã
hội, Rouseau đưa ra một nghĩa mới, quyền tối cao như
một quyền của toàn dân trong một nước cộng hòa lành
mạnh. Và khi đó tiếng nói của nhân dân là ý chí chung
và là luật của quốc gia. Quyền tối cao là không thể
đại diện, và không thể phân chia, chỉ nhân dân mới là
người thi thành quyền tối cao. Và ý chí chung ban hành
luật để áp dụng cho tất cả và đảm bảo yêu cầu về
tự do, bình đẳng và đảm bảo người dân trung thành
với hội đồng tối cao trong mọi trường hợp.
Bên
cạnh đó, các diễn giả của Hội thảo cũng trình bày
cơ sở hình thành chính quyền, các mô hình chính quyền,
cách ngăn chặn sự tiếm quyền. Nêu bật ý tưởng của
Rouseau: Một quốc gia được hình thành khi các cá nhân
hợp lại với nhau dựa trên một nguyên tắc là tất cả
các cá nhân đều bình đẳng như nhau. Chất keo để kết
dính họ lại, biến họ thành công dân của một quốc
gia chính là các điều khoản trong bản khế ước xã hội
do chính họ lập ra. Hội đồng tối cao được ví như là
trái tim cho cơ thể chính trị này tồn tại, luật pháp
được ví bộ não để cung cấp ý chí cho hoạt động
của nó, nhưng để có hành động thực sự thì cần có
sức mạnh để thực hiện. Chính phủ chính là để thực
hiện chức năng thi hành các chỉ thị của ý chí chung.
Như vậy, có thể hiểu chính phủ là cơ quan trung gian đặt
giữa người dân của một quốc gia và hội đồng tối
cao để đảm bảo sự liên lạc hai chiều, có nhiệm vụ
chính là thi hành luật pháp và giữ gìn tự do.
Theo
đó, sự thành lập chính phủ không phải là một khế
ước, quan chức chính phủ chỉ có thể là người làm
công cho quyền tối cao, và ở đây họ được ủy nhiệm
sử dụng quyền lực quốc gia để thi hành ý chí chung.
Nhân dân có thể thay đổi chính phủ nếu thấy chính phủ
không phù hợp bằng cách tổ chức những buổi nghị họp
theo định kỳ được ấn định theo luật mà dân chúng
không cần phải được triệu tập, và trong thời gian này
chính phủ phải bị giải thể vì lúc này người dân
không cần cơ quan trung gian cho mình nữa.
TS
triết học Phạm Văn Chung trong bản tham luận trình bày
tại hội thảo, đặc biệt nhấn mạnh đến khái niệm
“tự do” như là bản chất của con người trong tư
tưởng của Rousseau. Ông cũng đề cập đến mối liên hệ
từ Rousseau đến Kant, Hêghen và Mác. Ông cho rằng Mác rất
giống Rouseau ở khát vọng về tự do cho số đông quần
chúng, và để có thể hợp sức với nhau trong một
cuộc đấu tranh chung để giành tự do thì vấn đề không
phải là đạt được một nhận thức chung, mà quan trọng
là đạt được một ý chí chung, thống nhất. TS Chung kết
thúc bài phát biểu với câu hỏi: “Làm thế nào để đi
đến, để có một thể chế dân chủ thực sự?”, và
ông gợi mở đối với Việt Nam hiện nay, để có một
xã hội dân chủ thì điều cơ bản là phải làm sao cho
ngày càng có nhiều người dân trở thành con người cá
nhân, thành người tự do và vì thế nhiệm vụ quan trọng
là phát triển dân trí.
No comments:
Post a Comment