Trump hay Harris đắc
cử sẽ tốt hơn cho Trung Quốc?
Lê
Thị Thanh Loan, biên dịch
04/11/2024
https://nghiencuuquocte.org/2024/11/04/trump-hay-harris-dac-cu-se-tot-hon-cho-trung-quoc/
Cuộc
bầu cử tổng thống Mỹ thu hút sự chú ý của toàn cầu sẽ diễn ra vào thứ Ba tuần
sau, ngày 5/11. Việc bỏ phiếu sớm đã bắt đầu ở một số bang và nhận được sự hưởng
ứng nhiệt liệt của cử tri trên khắp nước Mỹ, với số người đi bỏ phiếu sớm lên đến
hàng chục triệu người.
Cuộc
cạnh tranh giữa hai ứng cử viên đang diễn ra vô cùng khốc liệt, phần lớn cử tri
đều đã có quyết định của riêng mình vào giai đoạn cuối cùng này. Do vậy, cả hai
bên đều đang tập trung khích lệ người ủng hộ đi bỏ phiếu, đồng thời dùng những
nỗ lực cuối cùng để giành được sự ủng hộ của cử tri trung lập ở một số bang dao
động. Kết quả bỏ phiếu ở 7 bang dao động này sẽ quyết định Trump hay Harris sẽ
là người chiến thắng.
Nhìn
chung, các cuộc thăm dò hiện nay cho thấy mức độ ủng hộ giữa hai bên là rất sít
sao. Uớc tính cho thấy, tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử này sẽ rất
cao. Mắt xích mang tính quyết định có khả năng sẽ nằm ở sự chênh lệch vài chục
nghìn, thậm chí vài nghìn phiếu bầu của một bang.
Các
học giả và giới nghiên cứu think tank Trung Quốc có những ý kiến rất khác nhau
về việc ai sẽ giành chiến thắng. Nhưng có một quan điểm vô cùng phổ biến cho rằng,
kết quả của cuộc bầu cử này, tức là dù Trump hay Harris đắc cử, đều sẽ không có
sự khác biệt lớn về tác động đối với Trung Quốc. Nhiều nhà quan sát nước ngoài
cũng có quan điểm tương tự.
Tuy
nhiên, tôi cho rằng quan điểm này có chút sai lệch và về cơ bản là không chính
xác.
Nhận
định như vậy có thể đúng ở một mức độ nào đó, nhưng trong một số vấn đề và phạm
trù cụ thể, những kết quả khác nhau của cuộc bầu cử sẽ dẫn đến những hậu quả rất
khác nhau, và những khác biệt này rất quan trọng đối với Trung Quốc. Ở đây,
chúng tôi sẽ tiến hành phân tích và đánh giá ở một số cấp độ và phạm trù khác
nhau về những tác động mà kết quả của cuộc bầu cử sẽ mang lại cho Trung Quốc.
Giữa
Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ, giữa Trump và Harris tồn tại những khác biệt
trong cách họ nhìn nhận Trung Quốc, nhưng điểm chung giữa họ vẫn là khía cạnh
chủ yếu. Cả hai bên có điểm chung là đều coi Trung Quốc là đối thủ số một, cần
cố gắng hết sức để kiềm chế và làm chậm sự phát triển của Trung Quốc và không để
Trung Quốc vượt qua Mỹ. Trước sự trỗi dậy của Trung Quốc, giới lãnh đạo Mỹ phải
nỗ lực kìm hãm đà phát triển của Trung Quốc trong khoảng 10 năm tới, đồng thời
tận dụng khoảng thời gian này để củng cố sức mạnh của chính mình.
Điều
này đã trở thành quan điểm tương đối nhất quán trong giới tinh anh và không ít
người dân Mỹ. Vì vậy, dù ai được bầu làm tổng thống Mỹ thì Trung Quốc cũng sẽ
không có những ngày tháng dễ dàng, đây là một quan điểm phổ biến. Tuy nhiên, giữa
hai ứng cử viên tồn tại một số khác biệt đối với sự đồng thuận cơ bản này, bởi
họ có quan điểm khác nhau về tình hình và vai trò của nước Mỹ trên trường quốc
tế, khác biệt về cách thức và thái độ xử lý giữa họ thậm chí còn lớn hơn nữa.
Điểm
khác biệt cơ bản nhất giữa hai bên là nếu Harris đắc cử, bà nhìn chung sẽ tiếp
tục chiến lược Trung Quốc của chính quyền Biden, khả năng thay đổi là rất nhỏ.
Ngay cả khi có sự điều chỉnh thì mức độ cũng sẽ hạn chế, cục diện và tình hình
quan hệ Trung-Mỹ sẽ tương đối rõ ràng. Tuy nhiên, nếu Trump đắc cử, dù phương
hướng và mục tiêu của Mỹ đối với Trung Quốc sẽ không thay đổi nhưng những chuyển
biến về phương tiện và cường độ chính sách sẽ lớn hơn và khó dự đoán hơn.
Cả
hai đảng đều coi Trung Quốc là địch thủ số một của mình. Tuy nhiên, ở bề ngoài,
Đảng Dân chủ được thúc đẩy bởi hệ tư tưởng nhiều hơn, họ cho rằng sự trỗi dậy của
Trung Quốc sẽ thách thức các giá trị của Mỹ và phương Tây, đồng thời làm lung
lay sự lãnh đạo của Mỹ và trật tự quốc tế do Mỹ và phương Tây thiết lập. Do đó,
họ cho rằng bản chất của cuộc cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ chủ yếu là sự cạnh
tranh giữa hai chế độ, mô hình và giá trị quan.
Trong
nhiệm kỳ 4 năm của mình, Biden đã xây dựng một loạt chiến lược dựa trên lối tư
duy này, cũng như tập hợp các đồng minh của Mỹ dựa trên cơ sở này để ngăn Trung
Quốc phát triển hơn nữa trong các lĩnh vực công nghệ cao, quân sự và liên kết
kinh tế then chốt. Nếu đắc cử, Harris nhìn chung sẽ tiếp tục tiến lên theo hướng
này.
Về
phía Đảng Cộng hòa, chủ yếu đề cập đến Trump, thì dựa nhiều hơn vào lợi ích thực
tế và cho rằng Trung Quốc đạt được sự phát triển bằng cách làm tổn hại đến lợi
ích kinh tế của Mỹ (cái gọi là “ăn cắp” quyền sở hữu trí tuệ và các phương thức
thương mại “không công bằng”) và về lâu dài sẽ làm lung lay vị thế lãnh đạo của
Mỹ, vậy nên cần kiềm chế thế lực này và bảo vệ lợi ích của nước Mỹ.
Nếu
đắc cử, Trump sẽ tập trung vào các biện pháp tương đối thiết thực như kinh tế,
thương mại và thuế quan, với mục tiêu là đưa một số ngành có tác động quan trọng
đến tăng trưởng kinh tế, việc làm và thuế quan trở lại nước Mỹ. Trump đã thực
hiện cách tiếp cận này trong nhiệm kỳ tổng thống trước đây của mình và chủ
trương mà ông thúc đẩy trong cuộc bầu cử lần này về cơ bản cũng tương tự như vậy.
Mặc
dù cả Trump và Harris đều coi Trung Quốc là kẻ địch số một, nhưng do hai bên có
quan điểm và nguyên tắc làm việc khác nhau, nên đối với Trung Quốc, việc đối
phó với Harris có lẽ sẽ dễ hơn so với Trump. Ở một góc độ khác, đối với Trung
Quốc, khả năng tìm kiếm sự thỏa hiệp nơi Harris tương đối nhỏ, trong khi việc mặc
cả ngã giá với Trump có khả năng lớn hơn, bởi Trump tự cho rằng bản thân là một
doanh nhân rất thông minh và giỏi mua bán, chuyện gì cũng có thể thương lượng
được. Nói cách khác, đối phó với Harris có lẽ sẽ khó khăn hơn đối phó với
Trump. Đây là nhận định cơ bản của chúng tôi. Tất nhiên, chúng ta không nên bỏ
qua tính cách hay thay đổi, nhẹ tính nguyên tắc và có xu hướng cực đoan của
Trump. Rất khó dự đoán Trump sẽ tung ra những biện pháp cụ thể nào để kiềm chế
Trung Quốc.
Nếu
Trump đắc cử, yếu tố có lợi hơn cho Trung Quốc sẽ là những thay đổi có thể xảy
ra trong cách thức xử lý quan hệ quốc tế của Mỹ. Những khẩu hiệu tranh cử của
Trump như “Nước Mỹ trên hết” và “Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại” không có nhiều
ý nghĩa khi hiểu theo nghĩa đen, xét cho cùng thì bất kỳ tổng thống Mỹ nào cũng
sẽ đặt lợi ích của nước Mỹ lên hàng đầu và lên trên mọi cân nhắc khác. Nhưng
trên thực tế, ý nghĩa thực sự của những khẩu hiệu này là về sự thu hẹp và chủ
nghĩa biệt lập. Điều Trump thực sự muốn làm là thu hẹp và giảm bớt gánh nặng
cùng trách nhiệm toàn cầu của Mỹ, đồng thời dồn sự tập trung và trọng điểm
chính sách vào nội bộ nước Mỹ.
Đồng
thời, Trump cho rằng việc Mỹ can dự vào nhiều khu vực khác nhau trên thế giới
là một món kinh doanh thua lỗ, Mỹ bị người ta lôi kéo, lợi dụng và đó là gánh nặng
đối với nước này. Ông cho rằng quan hệ giữa Mỹ với các đồng minh là không công
bằng và làm tổn hại đến sự phát triển của chính nước Mỹ.
Đây
là điểm khác biệt quan trọng giữa Trump và Harris trong quan hệ quốc tế, dù có
không ít người trong Đảng Cộng hòa không có chung quan điểm với Trump. Trên thực
tế, Trump đã thừa nhận rằng sức mạnh quốc gia hiện tại của Mỹ còn hạn chế và đã
cố gắng thu hẹp trách nhiệm toàn cầu và giảm bớt gánh nặng của Mỹ, đồng thời
yêu cầu các đồng minh như NATO, Nhật Bản và Hàn Quốc tăng cường đầu tư quốc
phòng và mang lại nhiều lợi ích hơn cho Mỹ để bù đắp những gì Mỹ đã bỏ ra.
Tuy
nhiên, làm vậy sẽ gia tăng xung đột và khác biệt, đồng thời làm suy yếu sự đoàn
kết và hợp tác giữa Mỹ và các nước đồng minh. EU đã thành lập một ủy ban đặc biệt
để ứng phó với những thay đổi lớn có thể xảy ra này. Những nỗ lực của Biden
trong việc lôi kéo các đồng minh để kiềm chế Trung Quốc cũng sẽ vì thế mà thất
bại, điều này sẽ giúp Trung Quốc có thêm cơ hội để cải thiện quan hệ với châu
Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc.
Việc
Trump đắc cử sẽ gây ảnh hưởng tới các đồng minh và đối tác, trước hết là châu
Âu, sau đó là Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan. Điều đứng trước đầu sóng ngọn gió
là cuộc chiến giữa Nga và Ukraine. Trump đã nói rõ trong chiến dịch tranh cử rằng
nếu đắc cử, ông sẽ kết thúc cuộc chiến càng sớm càng tốt. Với tư cách là nước ủng
hộ lớn nhất cho cuộc chiến này, Mỹ hoàn toàn có khả năng đình chỉ nó. Động thái
này sẽ tạo ra đả kíc rất lớn đến Tây Âu và ảnh hưởng nghiêm trọng đến mối quan
hệ giữa Mỹ và châu Âu.
Đối
với khu vực Trung Đông, do ảnh hưởng của các thế lực Do Thái ở Mỹ nên chính
sách của Trump đối với Israel sẽ không có nhiều thay đổi. Dù Trump hay Harris đắc
cử, đây sẽ là điểm khác biệt lớn nhất và quan trọng nhất trong sự tác động đến
Trung Quốc. Bởi nếu mối quan hệ giữa Mỹ với các đồng minh nói trên xấu đi, các
nước này sẽ cần phải đánh giá lại mối quan hệ của mình với Mỹ cũng như vị thế của
chính họ trong quan hệ quốc tế. Đây sẽ là cơ hội tuyệt vời để Trung Quốc giải
quyết và làm dịu nhiều vấn đề giữa mình với các nước này.
Nếu
Trump đắc cử, cộng thêm mối quan hệ cá nhân với Putin mà ông từng khoe, quan hệ
giữa Mỹ, Nga và Triều Tiên cũng sẽ thay đổi và hướng tới sự hòa hảo, thậm chí
là chuyển biến theo hướng tốt đẹp hơn. Có thể sẽ xuất hiện những cải thiện mang
tính căn bản trong quan hệ Mỹ – Nga. Còn nếu Harris đắc cử thì tình huống này
tuyệt đối sẽ không thể xảy ra.
Một
số người ở Mỹ, chẳng hạn như giáo sư Mearsheimer của Đại học Chicago, cho rằng
Trung Quốc là mối đe dọa lớn nhất đối với Mỹ, Mỹ nên hợp lực với Nga để đối phó
với Trung Quốc chứ không nên đối địch với Nga. Vì vậy, có ý kiến cho rằng nếu
Trump đắc cử, mối quan hệ giữa Mỹ và Nga sẽ có những thay đổi căn bản, Mỹ và
Nga sẽ bắt tay nhau để đối phó với Trung Quốc.
Nhưng
tôi không nghĩ điều này sẽ xảy ra, bởi sau khi trải qua sự thất hứa và tiến
trình mở rộng mạnh mẽ về phía Đông của NATO cùng cuộc chiến ở Ukraine, Nga đã
không còn gửi gắm hy vọng chân thành vào việc trở lại phương Tây, đặc biệt là
trở lại vòng tay của Mỹ nữa. Cho dù Mỹ và Nga có bình thường hóa quan hệ thì
xét cho cùng, quan hệ Trung-Nga sau sự phát triển trong mấy năm qua cũng sẽ
không xảy ra bước thụt lùi quá lớn. Putin không ngốc đến vậy và ông cũng không
phải kẻ thiển cận.
Đối
với vấn đề Đài Loan – vấn đề mà chúng ta hết sức quan tâm, những khác biệt về
quan điểm, chính sách giữa Harris và Trump ngày càng rõ ràng và có tác động lớn
hơn đến chúng ta.
Chính
quyền Biden rất coi trọng vai trò chiến lược của chuỗi đảo thứ nhất ở Thái Bình
Dương, cũng như những tác động tiêu cực đối với vị thế địa chính trị và uy tín
của Mỹ ở Đông Á nếu vị thế của Đài Loan thay đổi. Các nghị sĩ Đảng Dân chủ cũng
rất thích dùng Đài Loan để khiêu khích Trung Quốc. Nếu Harris đắc cử, những
chính sách này sẽ được tiếp tục.
Tuy
nhiên, Trump hoàn toàn không nhìn nhận sự việc theo cách đó. Trump từng phát biểu,
Đài Loan không liên quan đến các lợi ích cơ bản của nước Mỹ và ông không coi trọng
vai trò địa chính trị của Đài Loan, điều này phù hợp với quan điểm cá nhân của
ông về quan hệ quốc tế. Trump thậm chí còn cho rằng, Đài Loan đã đánh cắp công
nghệ chip của Mỹ mà vẫn cần đến sự bảo vệ của Mỹ, vậy thì Đài Loan phải trả
thêm phí bảo vệ. Điều này phản ánh rằng, thái độ của Trump hoàn toàn trái ngược
với quan điểm của Đảng Dân chủ về chính sách Đài Loan.
Nếu
đắc cử, Trump sẽ xuất phát từ những lợi ích thiết thực trước mắt và ngắn hạn, một
mặt sẽ yêu cầu Đài Loan mua thêm vũ khí, mặt khác sẽ coi Đài Loan là một quân cờ
để đàm phán với Trung Quốc. Vì vậy, những hành động khiêu khích trong vấn đề
“Đài Loan độc lập” cũng sẽ bị kiềm chế phần nào. Những thay đổi tương tự sẽ xảy
ra đối với Philippines và do đó, cục diện căng thẳng trên Biển Đông sẽ giảm bớt.
Ngoài
ra, vì nhiều lý do khác nhau, bất kể ai chiếm giữ Nhà Trắng trong chính quyền
tiếp theo của Mỹ, thì các quan chức và thuộc cấp chủ chốt của người đó cũng sẽ
là những nhân tố quan trọng, thậm chí then chốt, trong việc ra quyết sách.
Đối
với Trump, ông có những chủ kiến mạnh mẽ, nhưng nhiều trong số đó dựa trên
nhận thức đơn giản và phản ứng cảm xúc, các đối sách cũng chủ yếu được đưa ra dựa
trên trực giác, điều này chắc chắn sẽ dẫn đến sự kiểm soát và can ngăn từ các
thuộc cấp của ông. Dù là người chủ quan đến mấy thì Trump vẫn dành sự tôn trọng
nhất định cho thuộc cấp của mình và sẽ tôn trọng ý kiến của họ trong nhiều vấn
đề.
Đối
với Harris, có thể thấy rõ từ chiến dịch tranh cử rằng bà là người thiếu nội
hàm, thiếu chiều sâu và chỉ đưa ra một vài nguyên tắc, quan điểm “cánh tả trắng”
(white left) về chính sách. Một Nhà Trắng dưới thời Harris trên thực tế sẽ là một
Nhà Trắng nằm dưới ảnh hưởng của các quan chức và thuộc cấp của bà. Tất nhiên,
Harris vẫn có quyền quyết định tuyệt đối về việc ai sẽ là thuộc cấp của mình.
Ở
cấp độ các vấn đề cơ bản trong quan hệ Trung-Mỹ và bản chất của mâu thuẫn giữa
hai bên, sẽ không có sự khác biệt quá lớn dù ai là người đắc cử. Nhưng đối với
một số vấn đề cụ thể, dù là vấn đề khu vực, địa chính trị hay cục diện quan hệ
quốc tế, đặc biệt là vấn đề Đài Loan mà chúng ta đặc biệt coi trọng, do hai bên
có nguyên tắc làm việc cơ bản khác nhau nên sẽ có sự khác biệt lớn. Việc hiểu
rõ những khác biệt này là điều vô cùng quan trọng đối với chúng ta. Thế giới
bên ngoài khó có thể tác động đến kết quả của cuộc bầu cử ở Mỹ, nhưng cần có sự
chuẩn bị sớm để ứng phó với những tác động mà kết quả này có thể mang lại.
--------------------------
Nguồn: Ling
Xin, “Trump
or Harris? Why China-born scientists fear US shadow of suspicion will persist”, SCMP, 31/10/2024.
No comments:
Post a Comment