Việt
Nam Tiến Đến Tương Lai Với Một La Bàn Chệch Hướng
Alexander L. Vuving | East Asia Forum ngày 12 tháng 02 năm
2024
Biên dịch:
Phan Nguyễn Hiền Linh | Hiệu đính: Alexander L. Vuving
https://dskbd.org/2024/03/07/viet-nam-tien-den-tuong-lai-voi-mot-la-ban-chech-huong/
TÓM
TẮT
Năm
2023, Việt Nam thông qua chiến lược duy trì quan điểm hòa bình, hợp tác và phát
triển. Nước này đã thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Hoa Kỳ và
Nhật Bản, đồng thời gia nhập “cộng đồng chia sẻ tương lai” của Trung Quốc, kết
thúc nhiều năm kháng cự lại áp lực của Trung Quốc. Mặc cho những động thái ngoại
giao bên ngoài, chính sách đối nội của Việt Nam vẫn tập trung duy trì sự cầm
quyền của Đảng Cộng sản thông qua việc tiếp tục chiến dịch chống tham nhũng và
đàn áp xã hội dân sự – bao gồm cả việc bắt giữ các nhà hoạt động – dẫn đến sự
trì trệ của bộ máy, giảm niềm tin của công chúng và làm xói mòn trách nhiệm giải
trình của hệ thống.
----------------
Tháng
10 năm 2023, Đảng Cộng sản cầm quyền ở Việt Nam đã thông qua ‘Chiến lược bảo vệ
Tổ quốc trong tình hình mới’. Nhắc lại đánh giá của tất cả các đại chiến lược của
Việt Nam kể từ cuối những năm 1980 đã được Đại hội Đảng lần thứ 13 năm 2021 tái
xác nhận, chiến lược này khẳng định “hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu
thế lớn của thế giới”.
Hoa
Kỳ tuyên bố trong Chiến lược An ninh Quốc gia vào tháng 10 năm 2022 rằng “kỷ
nguyên hậu Chiến tranh Lạnh chắc chắn đã chấm dứt”. Vào tháng 1 năm 2021, Chủ tịch
Trung Quốc Tập Cận Bình nhận xét rằng “thế giới đang trải qua những thay đổi
sâu sắc chưa từng thấy trong một thế kỷ”. Đánh giá này đã trở thành khẩu hiệu
trong các bài phát biểu cấp cao của Trung Quốc kể từ đó. Nhưng chiến lược của Việt Nam không thấy
có sự khác biệt cơ bản nào giữa thế giới ngày nay và thế giới ba thập kỷ trước.
Với
tinh thần đó, năm 2023 đánh dấu đỉnh cao nỗ lực của Việt Nam nhằm dệt nên mạng
lưới an toàn của nước này trên trường quốc tế. Vào tháng 9, quan hệ Hoa Kỳ – Việt
Nam đã được nâng cấp từ “đối tác toàn diện” đơn thuần lên “đối tác chiến lược
toàn diện”. Vào tháng 11, Việt Nam và Nhật Bản cũng tăng cường quan hệ lên cấp
độ “đối tác chiến lược toàn diện”. Những nâng cấp này đã đưa Việt Nam lên vị
trí ‘đối tác chiến lược toàn diện’ của tất cả các cường quốc ở Châu Á – Thái
Bình Dương – bao gồm Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Hàn Quốc, Hoa Kỳ và Nhật Bản, với
Úc sẽ công bố trong năm 2024 – một kỳ tích khó có nước nào sánh bằng.
Để cân bằng
những nâng cấp này theo tinh thần “ngoại giao cây tre” của mình, vào tháng 12,
Việt Nam đã đồng ý gia nhập “cộng đồng chung vận mệnh” của Trung Quốc, mà Bắc
Kinh dịch sang tiếng nước ngoài là “cộng đồng chia sẻ tương lai”. Việc này đã
chấm dứt sự kháng cự kéo dài nhiều năm của Hà Nội trước áp lực của Trung Quốc để
đứng về phía Bắc Kinh, khi mà Trung Quốc tăng cường xâm lấn vùng biển của Việt
Nam ở Biển Đông. Vào
tháng 6 năm 2023, khi được hỏi về hoạt động kéo dài trong một tháng của các tàu
khảo sát và tàu thực thi pháp luật Trung Quốc trong vùng đặc quyền kinh tế của
Việt Nam, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân đã trả lời rằng
“không có chuyện chúng tôi đi vào vùng đặc quyền kinh tế của nước khác”.
Nhưng
sự cương quyết của Bắc Kinh ở Biển Đông vẫn không hề suy giảm sau khi Bắc Kinh
và Hà Nội cam kết xây dựng một “cộng đồng chia sẻ tương lai”. Trong những tuần
trước và sau chuyến thăm Hà Nội của ông Tập vào tháng 12, tàu Hải cảnh Trung Quốc
số hiệu 5901, nặng 12.000 tấn, tàu tuần duyên lớn nhất thế giới, đã tiến hành
các cuộc tuần tra không mời mà đến để xâm nhập các mỏ dầu khí của Việt Nam
ngoài khơi bờ biển phía Nam Việt Nam.
“Cộng
đồng chia sẻ tương lai” Trung Quốc – Việt Nam gần như đồng nghĩa với việc Hà Nội
chấp nhận “tình trạng bình thường mới” của Bắc Kinh ở Biển Đông và đem lại cho
Bắc Kinh đòn bẩy mạnh mẽ để tiếp tục gây sức ép với Hà Nội trong nhiều vấn đề.
Tuy nhiên, “quan hệ đối tác chiến lược toàn diện” Hoa Kỳ – Việt Nam lại củng cố
sự tôn trọng của Washington đối với chủ quyền của Hà Nội và hứa hẹn biến Việt
Nam thành một trung tâm công nghệ cao và chất bán dẫn trong chuỗi cung ứng toàn
cầu. Nhiều lãnh đạo cấp cao của các công ty công nghệ cao Hoa Kỳ đã nhiều lần đến
thăm Việt Nam vào năm 2023, trong đó có Tập đoàn Công nghệ Amkor khánh thành
nhà máy sản xuất chip trị giá 1,6 tỷ USD gần Hà Nội vào tháng 10.
Trong
khi yêu cầu duy trì môi trường hòa bình để phát triển kinh tế đang dẫn dắt “điệu
vũ” của Việt Nam với những “người khổng lồ”, thì mục tiêu cao nhất trong chính
sách đối nội của Việt Nam là bảo vệ sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Giải pháp
chính của Hà Nội để đạt được mục tiêu này là trấn áp tham nhũng. Vào năm 2023,
Đảng đã tiếp tục nỗ lực chống tham nhũng, thậm chí còn sa thải chủ tịch nước và
bỏ tù một số quan chức cấp cao.
Dù
chiến dịch chống tham nhũng đã bước sang năm thứ 13, nạn tham nhũng vẫn không
có dấu hiệu suy giảm. Thay vì thúc đẩy lòng tin của nhân dân vào chế độ như mục
đích của chiến dịch, chủ yếu nó mang lại lợi ích cho bộ máy thực thi pháp luật
của chế độ, đồng thời làm tê liệt bộ máy chính phủ vì các quan chức có xu hướng
“chơi chắc ăn” và từ chối đưa ra quyết định khi bản thân họ không có lợi.
Đàn áp xã
hội dân sự non trẻ là một giải pháp chính khác của Hà Nội nhằm nỗ lực duy trì sự
cai trị của Đảng Cộng sản. Các công dân bị bắt và nhận mức án nặng nề vì “lợi dụng
các quyền tự do, dân chủ” và “tuyên truyền chống chính phủ”. Khi những cáo buộc
này quá xa vời sự thật – như trường hợp của các nhà hoạt động và chuyên gia làm
việc về các vấn đề môi trường và năng lượng – thì thay vào đó chính quyền
lại cáo buộc họ trốn thuế.
Việc
bắt giữ các nhà hoạt động và chuyên gia này trong vài năm qua xảy ra sau khi Việt
Nam đã cam kết trong Hiệp định Thương mại Tự do EU – Việt Nam cho phép các tổ
chức xã hội dân sự giám sát việc thực hiện Hiệp định, cũng như những cam kết của
Viet Nam trong Hiệp định Đối tác Chuyển đổi Năng lượng Công bằng, đồng ý sự
tham gia của toàn bộ xã hội dân sự vào quá trình chuyển đổi xanh.
Những
vụ bắt giữ này đã loại bỏ một cách hiệu quả một số cơ chế cuối cùng để giữ
trách nhiệm giải trình. Chính quyền đã bắt giữ Phó Trưởng ban Dân nguyện Quốc hội
Lưu Bình Nhưỡng vào tháng 11 năm 2023 với cáo buộc bảo kê và cưỡng đoạt tài sản.
Nguyên là một đại biểu Quốc hội, ông Nhưỡng được biết đến rộng rãi vì đã lên tiếng
chỉ trích các cơ quan thực thi pháp luật.
Các
nhà lãnh đạo Việt Nam coi cuộc chiến Nga-Ucraina, sự đối đầu Mỹ-Trung, căng thẳng
Đài Loan và Biển Đông là những dấu hiệu cảnh báo về những cơn bão lớn sắp tới.
Họ đang chuẩn bị ứng phó với thời tiết xấu bằng cách hành động như cây tre
trong môi trường quốc tế và như cây búa trong chính trị trong nước. Nhưng họ
chưa chuẩn bị tốt cho tương lai. Cây tre Việt Nam có nguy cơ bị gấu trúc Trung
Quốc gặm nhấm, trong khi chiếc búa của Đảng có nguy cơ đập vỡ sự năng động và
khả năng chống chịu của Việt Nam.
———-
Alexander
L Vuving
là Giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh Châu Á – Thái Bình Dương Daniel K
Inouye, thành phố Honolulu. Tất cả các quan điểm thể hiện trong bài viết này
hoàn toàn là của riêng tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của DKI
APCSS, Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ hoặc chính phủ Hoa Kỳ. Bài viết này là một phần của
loạt bài đặc biệt của EAF về năm 2023 và năm tới. Xem bài viết gốc ở
đây.
Phan
Nguyễn Hiền Linh
đang ứng tuyển cộng tác viên Dự án Đại Sự Ký Biển Đông.
Như
những sản phẩm khác của Dự án Đại Sự Ký Biển Đông, không gian diễn đàn của Dự
án được mở từ nhiều năm nay với mong muốn hoạt động như một nền tảng thảo luận
học thuật đa chiều, truyền tải những quan điểm đa dạng từ những góc nhìn khác
nhau dựa trên nghiên cứu có chiều sâu và hệ thống hoá. Chúng tôi cũng sẵn sàng
nhận đăng tải những bài viết mới phản biện trái ngược với những dòng quan điểm
đã được giới thiệu trên diễn đàn Dự án, dựa trên nghiên cứu chiều sâu với lập
luận và dữ liệu đạt chuẩn nghiên cứu.
Nguyên tắc hoạt động
của Dự án Đại Sự Ký Biển Đông.
—————
Dự
án Đại Sự Ký Biển Đông tồn tại dựa trên tài trợ của cộng đồng. Nếu quý độc giả
muốn có một nguồn thông tin tri thức khách quan, đa chiều, hệ thống hoá và có
chiều sâu chuyên môn, dựa trên dữ liệu (facts-based), Dự án Đại Sự Ký Biển Đông
là một địa chỉ mà mọi người có thể tin tưởng. Hãy chung tay cùng với chúng tôi
duy trì Dự án bằng cách tài trợ cho Dự án, và khuyến khích bạn bè, đồng nghiệp
cùng tài trợ Dự án. Xem hướng dẫn tài trợ ở đây: https://dskbd.org/tai-tro-cho-du-an/. Báo
cáo tài chính sẽ được tổng kết vào cuối năm. Chúng tôi xin trân trọng cảm ơn.
===============================
LIÊN
QUAN
Bài
phỏng vấn GS Alexander Vuving về Biển Đông và quan hệ Mỹ – Trung Quốc
June
15, 2015
No comments:
Post a Comment