QUỐC
HỘI & LUẬT ĐẤT ĐAI NHÌN TỪ LÀNG HOÀNH
“Viết
29 chương và đã khai rõ như trong địa bạ, nếu có những điều sằng bậy không đúng
thực tế như lấy ruộng công làm ruộng tư, đổi ruộng canh tác thành đất ở, đổi ruộng
canh tác thành ruộng bỏ hoang, dám dối trá ruộng đất dù là một thước, cấp trên
đo kiểm tra thấy sai lệch, hoặc có người tố cáo thì ngay lập tức Lý trưởng Nguyễn
Đình Bích, Trùm trưởng Phạm Tất Bình sẽ nhận trọng tội”.
Tập
Địa bạ xã Yên Hoành, tổng Yên Định, phủ Thiệu Hóa được lập vào năm Minh Mệnh thứ
11 [1830], xong ngày 20-5 năm Minh Mệnh thứ 15 [1834] vẫn còn được giữ ở Cục
Lưu trữ Quốc gia 1. Nhưng điều quan trọng là hàng trăm năm sau đó, lịch sử làng
Hoành không ghi nhận vi phạm nào trong “quản lý đất đai” cả.
Trong
Địa bạ, không chỉ từng thửa đất đều phải “khai rõ giáp giới 4 mặt, kích thước mẫu,
sào, thước tấc cụ thể”, mà còn phải “khai rõ từng loại điền thổ; các loại đất
công, đất tư, đất hồ, đất ở, ao vườn…”
Cho
dù là một nhà nước rất tập trung, điều quan trọng trong quản lý đất đai của các
triều đại phong kiến Việt Nam không chỉ là chặt chẽ mà còn minh bạch các loại
thổ cư với thổ canh; công điền với tư điền…
Sở
dĩ chính sách đất đai hiện nay đang vừa là cái bẫy [gây sai phạm cho cả người sử
dụng và cả bên quản lý] vừa là lĩnh vực phát sinh nhiều khiếu kiện và tham
nhũng nhất bởi vừa không có tính kế thừa truyền thống cha ông vừa không nhận thức
được những yêu cầu của thời đại.
Tôi
vẫn không lý giải được vì sao vừa rồi Quốc hội ta lại sửa luật. Tôi không tìm
thấy tư duy chính sách mới và trong 9 điểm mới của Luật Đất đai 2024 chỉ có “nới”
chứ gần như không “sửa”.
Kể
từ Luật Đất đai 1993, người sử dụng đất đã có “5 quyền”. Các quyền ấy không chỉ
ngay lập tức được “quy ra thóc” mà còn có thể bán ra tiền, ra vàng. Vậy nhưng,
Nhà nước vẫn không đối xử với “quyền của người sử dụng đất” như quyền của người
dân về tài sản.
Đất
đai dưới chế độ nào cũng đều tồn tại dưới hai trạng thái: tài nguyên và tài sản.
Ở dạng tài sản, đất hoặc là tài sản công hoặc tài sản tư. Cách hiểu máy móc về
một khái niệm thuần túy chính trị, “sở hữu toàn dân”, đã khiến cho nhiều quan
chức đang ban phát đất đai [tài nguyên hoặc tài sản công] như tài sản của mình
và đặt người dân trong tình cảnh không nắm thứ tài sản nào rủi ro như nắm quyền
sử dụng đất.
Quốc
hội khóa IX, thoạt đầu đã tiếp cận đúng khi tranh cãi về việc các tổ chức công
khi được nhà nước giao đất [để làm trụ sở, doanh trại…] có được giao đủ 5 quyền
hay không. Nhưng vì lý do thời gian, Quốc hội khóa IX đã mắc phải một sai lầm
khi giao cho UBTV Quốc hội bàn tiếp. Từ ảnh hưởng của nỗi sợ “nguy cơ chệch hướng”
[sau Đại hội giữa nhiệm kỳ], UBTV Quốc hội đã diễn dịch sai ý chí này của các
nhà làm luật, Pháp lệnh 14-10-1994 không những không hạn chế được quyền sử dụng
đất đai của các cơ quan công quyền mà còn nhắm vào quyền sử dụng đất của các tổ
chức kinh tế [làm đóng băng thị trường đất đai gần 4 năm].
Nếu
đất công [quỹ đất phát triển kinh tế] được đem đấu giá hoặc được giao [đất phục
vụ cho mục tiêu công, an ninh quốc phòng…] thì đã không có hàng loạt quan tham
bị bắt; đất không còn sử dụng để làm trụ sở, doanh trại, sân bay, bến cảng nữa
được nhà nước thu hồi, quản lý như trong quỹ đất công [công sản] thì đã không
có hiện tượng để mặc sức cho các bộ ngành đem bán.
Nếu
là đất tư [kể cả người dân có được nhờ được giao] thì khi nhà nước cần sẽ mua
hoặc trưng mua; khi các tổ chức [kể cả doanh nghiệp] cần thì để họ nhận chuyển
nhượng đất từ dân [kể cả những khu công nghiệp, đô thị hàng trăm, hàng ngàn
hecta].
Nhà
nước không can thiệp vào tiến trình chuyển nhượng [bằng thủ tục hành chính thu
hồi đất và giao đất] mà để các bên tự giao dịch [với quyền Hiến định và bằng
quy trình dân sự].
Trong
quản lý đất đai, các nhà lập pháp và hành pháp dường như không có khả năng phân
biệt quyền hành chánh với quyền dân sự. Tờ A4 thường xuất hiện làm sai lệch bản
chất các giao dịch dân sự và thủ tiêu các quyền của người sử dụng đất.
Thời
gian gần đây, Truyền hình Quốc hội đưa vài phóng sự về việc một số hộ dân [ở Quảng
Ngãi, Quảng Nam…] khi bị thu hồi đất làm cao tốc đã không được đền bù bằng giá
đất ở vì tự ý làm nhà trong đất vườn nhà mình mà chưa xin “chuyển mục đích sử dụng
đất”.
Không
biết khi xem những phóng sự này, các đại biểu Quốc hội có nhận thấy cảm giác
thiếu công lý trên gương mặt của những người dân ấy.
Chênh
lệch giá của việc làm nhà trên đất vườn nằm ở chi phí san lấp, làm móng chứ
không phải nằm ở những gì ghi trong tờ A4.
Sở
dĩ chúng ta thấy trong Tập Địa bạ của làng Yên Hoành, coi việc “đổi ruộng canh
tác thành đất ở” cũng là một tội trọng, là vì chính sách.
Thời
Minh Mạng, trong số 210 mẫu đất của làng Hoành, có trên 50% là đất công, chủ yếu
là “quan điền”, phân canh cho những người dân không có ruộng [nhằm giúp hầu hết
gia đình trong làng có cái mưu sinh]. Sang thời Pháp thuộc, đất công chỉ còn
khoảng 20% vì chính sách của người Pháp cho hình thành tầng lớp địa chủ và đại
điền chủ.
Giữ
bao nhiêu quan điền là tùy thuộc vào chính sách để “người cày có ruộng” hay cho
tích tụ ruộng đất để hiện đại hóa sản xuất nông nghiệp. Giữ bao nhiêu thổ canh
là để vừa đảm bảo an ninh lương thực vừa phát triển thổ cư, vừa đô thị hóa và vừa
công nghiệp hóa.
Lẽ
ra Nhà nước nên quy định, bờ xôi ruộng mật thì dứt khoát phải giữ để sản xuất
nông nghiệp; đất hoang hóa, đất cằn sỏi đá thì làm công xưởng, xây nhà.
Nếu
quy định chi tiết “mục đích sử dụng đất” rồi đất nông nghiệp đang được định giá
100 nghìn đồng/m2 nhưng chỉ cần một tờ A4, cho chuyển thành đất đô thị, có thể
bán cả trăm triệu đồng/m2 thì không những trong quản lý đất đai không bao giờ hết
tham nhũng mà các “nhất đẳng điền” cũng sẽ lần lượt bị “phân lô bán nền”.
“Sở
hữu toàn dân” không còn tuyệt đối là một vòng kim cô. Kể từ khi Hiến pháp 1992
trao cho người dân 5 quyền, nội hàm của “sở hữu toàn dân” đã dần thay đổi. Nếu
như tiến trình hình thành chính sách đất đai trong thập niên 1990s trắc trở vì
xung đột giữa một bên đổi mới và một bên chống đổi mới; thì từ giữa thập niên
2000s là ảnh hưởng của các nhóm lợi ích.
Đất
đai, thời nào tấc đất cũng là tấc vàng. Cho dù làng xã được giao cho các UBND
hay các trương tuần như câu chuyện ở làng Hoành thì cũng phải công tư tách bạch.
Đọc
Tập Địa bạ làng Hoành rồi mới tiếc Quốc hội XV đã bỏ qua một cơ hội làm luật đất
đai bắt đầu bằng tư duy tiếp cận mới. Như trên đã nói, 9 điểm mới trong Luật Đất
đai 2024 chủ yếu là “cơi nới”; trong đó, có rất ít vấn đề mang tính chính sách.
Trong
ba năm đầu của nhiệm kỳ, Quốc hội khóa XV đã nhóm họp năm phiên bất thường. Đây
có thể coi là những chỉ dấu mang tính đổi mới [để Quốc hội tiến tới làm việc
thường xuyên]. Nhưng nếu chỉ sửa 9 điểm không phải là cốt yếu ấy, Quốc hội
không cần phải viết lại toàn văn và chỉ cần hai ngày ở hai kỳ họp.
Cách
làm [tu chính] ấy vừa giúp các đại biểu thực sự hiểu điều họ đang biểu quyết vừa
giúp dân chúng biết tư duy chính sách mới của Quốc hội là gì và đổi mới của Quốc
hội vẫn là hình thức hay là thực chất.
.
HÌNH
:
https://www.facebook.com/photo/?fbid=7100850719950048&set=pcb.7100853596616427
Cựu
UVBCT Phạm Quang Nghị [một người con của làng Hoành], Nhà báo Hà Đăng,
95 tuổi [TBT báo Nhân Dân 1987-1992; Trưởng ban Văn hóa Tư Tưởng 1992-1996] tại
Làng Hoành 2-2024.
https://www.facebook.com/photo?fbid=7100851279949992&set=pcb.7100853596616427
Địa
Chí Làng Yên Hoành
https://www.facebook.com/photo/?fbid=7100852113283242&set=pcb.7100853596616427
Đền
bù quá rẻ, người dân không mua nổi nhà, phải đi thuê trọ…
https://www.facebook.com/photo?fbid=7100852626616524&set=pcb.7100853596616427
Thu
hồi đất cao tốc Quảng Ngãi – Hoài Nhơn
No comments:
Post a Comment