Đã
và sẽ còn điên vì... điện? (phần 1)
20/02/2023
https://www.voatiengviet.com/a/da-va-se-con-dien-vi-dien-(phan-1)/6970565.html
Chưa có bất kỳ phân tích thấu đáo nào về quản trị -
điều hành EVN và lối quản trị - điều hành ấy tác động đến hoạt động của lĩnh vực
điện năng cũng như kinh tế thế nào.
https://gdb.voanews.com/8263ED5B-8EA0-4C52-820D-E0F0AF451968_w1023_r1_s.jpg
Đến giờ, “minh bạch” về hoạt động của EVN vẫn chỉ là đề nghị chưa có hồi
âm, điều duy nhất thiên hạ có thể biết là EVN dọa rằng, nếu không kịp thời tăng
giá bán điện, khoản lỗ của năm nay (khoảng 93.000 tỉ đồng) sẽ gấp ba lần năm
ngoái (khoảng 31.000 tỉ đồng).
Chính phủ Nam Hàn vừa tổ chức thêm một hội nghị
khẩn cấp nữa về kinh tế và dân sinh. Ở hội nghị khẩn cấp vừa diễn ra hôm
15/2/2023, ông Yoon Suk-yeol, Tổng thống Nam Hàn đã yêu cầu từ nay đến giữa
năm, các cơ quan hữu trách của chính phủ phải giữ nguyên, không để những loại
phí do chính phủ kiểm soát (đường bộ, đường sắt, viễn thông) gia tăng (1).
Giống như nhiều quốc gia khác, cả chính phủ lẫn
dân chúng Nam Hàn đang loay hoay đối phó với lạm phát. Hồi đầu năm nay, giá điện
tại Nam Hàn đã tăng thêm 9,5% (tăng thêm khoảng 0,01 Mỹ kim/mỗi kWh) so với năm
ngoái. Với giá điện mới, người ta ước đoán, một gia đình bốn người sẽ phải trả
thêm khoảng 3,2 Mỹ kim cho việc dùng điện. Lẽ ra giá ga cũng phải tăng nhưng
chính phủ Nam Hàn quyết định bù lỗ để kềm giá ga cho tới sang năm vì lo ngại những
thành phần yếu thế trong xã hội không kham nổi gánh nặng khi cả giá điện lẫn
giá ga (loại năng lượng không thể thiếu trong mùa Đông vì ai cũng cần sưởi ấm)
cùng tăng. Để lạm phát không tạo thêm quá nhiều khó khăn cho những thành phần yếu
thế, song song với việc cho phép tăng giá điện, chính phủ Nam Hàn loan báo sẽ
nâng mức trợ cấp chi phí về năng lượng cho những thành phần yếu thế lên 54 Mỹ
kim (từ 100 Mỹ kim thành 154 Mỹ kim) và tùy gia cảnh mà nâng mức giảm tiền ga
thêm 5 Mỹ kim đến 10 Mỹ kim/tháng.
Bởi giá điện tăng sẽ ảnh hưởng đến sản xuất,
tác động bất lợi đến kinh tế, dân sinh, chính phủ Nam Hàn cũng đã cam kết cho
các doanh nghiệp vay vốn để cải thiện hiệu suất sử suất năng lượng. Những đại
doanh nghiệp có mức tiêu thụ năng lượng lớn sẽ được hỗ trợ thay thế thiết bị có
hiệu suất tiết kiệm năng lượng cao để cùng chính phủ thực hiện một dự án có quy
mô quốc gia về tiết kiệm năng lượng (2).
Trong hội nghị khẩn cấp vừa mới được tổ chức ở
Seoul, ông Yoon Suk-yeol tiếp tục lập lại yêu cầu mà ông đã từng đề cập nhiều lần:
Phải giảm tối đa gánh nặng giá cả cho dân chúng. Phải kềm giữ phí trong những
lĩnh vực thiết yếu như giao thông, viễn thông,... là để ổn định dân sinh. Ông
Yoon kêu gọi doanh giới cùng tham gia với chính phủ trong việc ổn định giá cả,
san sẽ gánh nặng của dân chúng...
***
Ở Việt Nam, ngoài việc cho tăng giá điện (từ
220 đồng/kWh đến 558 đồng/kWh) vào 3/2/2023, chính quyền không làm gì thêm trừ
việc... bày tỏ sự lo ngại vì giá điện tăng có thể gây khó khăn cho việc
kiểm soát sự ổn định của kinh tế tế vĩ mô và cân đối các yếu tố lớn khác của nền
kinh tế. Quan sát cách hành xử của cả quốc hội lẫn chính phủ, có thể thấy
hai hệ thống này giống như... khách qua đường nên chỉ yêu cầu tính toán
thận trọng!
Cho đến giờ, ngoài việc thường xuyên báo công
(cố gắng kềm giữ giá bán điện dù chi phí đầu vào như than, dầu tăng cao, do
đó đã góp phần quan trọng trong việc thực hiện các mục tiêu của nền
kinh tế như ổn định vĩ mô, thúc đẩy phục hồi và phát triển bền vững) kèm
theo... báo lỗ (riêng năm ngoái lỗ 31.360 tỉ đồng), ấn tượng duy nhất mà
Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tạo được nơi công chúng là... nỗ lực không mệt
mỏi trong việc đề nghị tăng giá điện.
Bất chấp khuyến cáo của các chuyên gia trong
và ngoài Việt Nam, kế hoạch phát triển nguồn điện do EVN soạn thảo, chính phủ
phê duyệt vẫn khăng khăng nhắm tới việc phát triển hệ thống nhà máy đốt than để
phát điện. Ngoài chuyện môi trường sống bị hủy diệt, hệ thống nhà máy đốt than
phát điện này là nguyên nhân khiến EVN lỗ nặng bởi giá than thăng thiên.
Cho dù EVN liên tục thua lỗ nhưng lương thưởng
của các viên chức làm việc cho EVN luôn cao ngất ngưởng. Cách nay khoảng hai
năm, một số cơ quan truyền thông chính thức tiết lộ, EVN đề nghị trả cho các
viên chức lãnh đạo tập đoàn này khoản lương chừng 64 triệu đồng/người/tháng.
Theo dự kiến, tổng số tiền EVN trả cho 14 cá nhân lãnh đạo tập đoàn khoảng
10,7... tỉ/năm (3)!
Hàng chục năm nay, chẳng riêng dân chúng, một
số cơ quan truyền thông chính thức cũng bàn đi, tán lại chuyện lãnh đạo EVN được
trả lương rất cao nhưng EVN năm nào cũng lỗ rất lớn và những khoản thua lỗ theo
định kỳ đó đã đẩy giá điện lên cao, kích thích vật giá gia tăng, chất gánh nặng
lên vai tất cả các giới nhưng các viên chức hữu trách không bận tâm, có người
còn bảo đó là... kinh tế thị trường!
Bộ Công Thương Việt Nam từng yêu cầu EVN nhanh
chóng hoàn tất báo cáo quyết toán chi phí sản xuất - kinh doanh điện 2022, đồng
thời thuê kiểm toán độc lập thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính 2022 của EVN
để đoàn kiểm tra liên bộ (Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Liên đoàn Thương mại và
Công nghiệp Việt Nam, Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Việt Nam…) kiểm tra
công bố công khai chi phí sản xuất, kinh doanh điện năm 2022 (4) nhưng dù giá
bán điện đã tăng vẫn chưa ai thấy báo cáo ấy tròn méo ra sao.
Đang đối diện với tình trạng thiếu đơn đặt
hàng, thiếu vốn, mãi lực sụt giảm, lãi suất tăng và đủ thứ rủi ro khó lường
khác, giờ lại thêm giá bán điện tăng nhưng doanh giới Việt Nam không còn cách
nào khác ngoài chuyện chấp nhận. Nhấn mạnh năm nay cả thách thức và khó khăn sẽ
lớn hơn nhiều, một số đại diện doanh giới đề nghị chính quyền và EVN tính toán
mức tăng hợp lý, minh bạch thông tin (5).
Chưa có bất kỳ phân tích thấu đáo nào về quản
trị - điều hành EVN và lối quản trị - điều hành ấy tác động đến hoạt động của
lĩnh vực điện năng cũng như kinh tế thế nào. Đến giờ, “minh bạch” về hoạt động
của EVN vẫn chỉ là đề nghị chưa có hồi âm, điều duy nhất thiên hạ có thể biết
là EVN dọa rằng, nếu không kịp thời tăng giá bán điện, khoản lỗ của năm nay
(khoảng 93.000 tỉ đồng) sẽ gấp ba lần năm ngoái (khoảng 31.000 tỉ đồng). Một số
chuyên gia tán thêm, đại loại, nếu doanh nghiệp sản xuất – kinh doanh điện lỗ nặng
thì không chỉ doanh nghiệp suy yếu mà và mức độ hấp dẫn về hiệu suất đầu tư
cũng giảm, khả năng thu hút đầu tư vào ngành điện sẽ khó hơn. Điều này có đúng
không?
(còn tiếp)
--------------
Chú thích
(1) http://world.kbs.co.kr/service/news_view.htm?lang=v&Seq_Code=57682
(2) https://world.kbs.co.kr/service/news_view.htm?lang=v&Seq_Code=57138
(5) https://diendandoanhnghiep.vn/tang-gia-dien-tranh-tao-ganh-nang-len-doanh-nghiep-239067.html
*****
Đã
và sẽ còn điên vì... điện? (phần 2)
21/02/2023
https://www.voatiengviet.com/a/da-va-se-con-dien-vi-dien-(phan-2)/6972348.html
EVN có thể chỉ vì lợi ích của riêng EVN nhưng chẳng
lẽ chính quyền Việt Nam cũng chỉ vì lợi ích của EVN, không biết làm gì với EVN
và không cần bận tâm đến những rủi ro đe dọa cả quốc gia?
https://gdb.voanews.com/25295F9A-441A-4BC5-97CE-9EE8BFB37806_w1023_r1_s.jpg
Việt Nam có
thể thiếu điện không? Dường như là không.
Nếu chịu khó theo dõi hoạt động của lĩnh vực
năng lượng tại Việt Nam ắt sẽ nhận ra, trong vài thập niên gần đây, với sự hỗ
trợ của chính quyền Việt Nam, điện là một lọai... “con tin” được Tập
đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) sử dụng để khống chế kinh tế - xã hội Việt Nam.
Bên cạnh việc báo công kèm theo... báo lỗ, vẽ
ra viễn cảnh suy sụp của hệ thống cung cấp năng lượng nếu không chấp nhận trả
thêm tiền điện để EVN có thể tái đầu tư và thu hút đầu tư phát triển nguồn điện,
EVN còn dùng thêm chiêu... thiếu điện để đòi đủ thứ: Chẳng hạn đòi xây dựng
hàng loạt nhà máy đốt than nhằm cung cấp thêm điện, bất chấp các hậu quả tai hại
cho môi sinh, môi trường khiến dân chúng bất bình, thậm chí nổi loạn như vụ nổi
loạn tại huyện Tân Phong, tỉnh Bình Thuận hồi tháng 4/2015 (1), bất kể chuyện
làm như thế sẽ khiến an ninh năng lượng quốc gia phụ thuộc vào công nghệ Trung
Quốc, vào than nhập cảng,...
Ngoài dùng điện làm “con tin” để ép
tăng giá điện, EVN còn liên tục doạ thiếu điện nên sắp hoặc sẽ phải cắt điện
luân phiên, gây căng thẳng cho nhiều giới (đầu tư ngoại quốc, doanh nghiệp,
tiêu dùng)... Hậu quả của kiểu hù dọa này tai hại tới mức hồi cuối 2018, Thủ tướng
Việt Nam khi đó phải dọa lại: Anh nào nói cắt điện, tôi cách chức anh
đó (3)! Sau đó, tuy điện không bị cắt theo hình thức luân phiên nhưng
thỉnh thoảng, lãnh đạo EVN và Bộ Công Thương vẫn thản nhiên đưa ra cảnh báo thiếu
điện, dọa sẽ cắt điện luân phiên (4). Chưa thấy Thủ tướng nào (cả tiền nhiệm lẫn
đương nhiệm) cách chức “anh” nào ở EVN, ở Bộ Công Thương, đã là... “đồng chí”
thì đâu dễ xuống tay với nhau!
***
Việt Nam có thể thiếu điện không? Dường như là
không. Ngoài nguồn điện từ các nhà máy sử dụng than, dầu, khí đốt, sức nước
phát điện, trong khoảng mười năm gần đây, Việt Nam có thêm rất nhiều nhà máy
phát điện từ việc khai thác ánh sáng mặt trời, gió,... (cùng với thủy điện, địa
nhiệt – khai thác sự phân rã phóng xạ của khoáng chất, tái chế rác,
hydrogen,... được gọi chung là năng lượng tái tạo hay điện xanh, hoặc điện sạch
khác với điện bẩn – khai thác nguyên liệu hóa thạch để phát điện). Tính đến hết
năm ngoái, điện sạch chiếm 26,4% tổng công suất điện ở Việt Nam. Nếu tính riêng
nguồn điện từ mặt trời và gió thì tỉ lệ này là 12,8%.
Do lợi thế về đặc điểm địa lý, triển vọng phát
triển điện sạch, đặc biệt là sản xuất điện từ ánh sáng mặt trời, gió tại Việt
Nam rất lớn, giới đầu tư (bao gồm cả doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp ngoại
quốc) đã nhanh chóng rót tiền vào các dự án năng lượng tái tạo. Tổng vốn đầu tư
vào những dự án này được ước đoán đã lên đến hàng tỉ Mỹ kim. Tuy nhiên xu hướng
này đã chựng lại vì... chính sách. Đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo
không dễ nhận được ưu đãi về giá bán điện từ... chính phủ do Bộ Công Thương – bộ
trước giờ vẫn đỡ cà... đầu lẫn... đuôi cho EVN – tham mưu. Không được bán điện
theo giá ưu đãi thì phải bán điện cho EVN theo giá do EVN ấn định.
Trong khi nhiều doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất
điện bằng năng lượng tái tạo điêu đứng vì giá mua điện do EVN ấn định quá thấp
thì mới đây, Bộ Công Thương ban hành thêm “khung giá mua điện” cho các nhà máy
sản xuất điện từ năng lượng tái tạo sau khi thời gian mua điện theo giá ưu đãi
đã hết. “Khung giá mua điện” mới ban hành thấp hơn từ 20% đến 30% theo giá mua
ưu đãi trước đó. “Cửa” cho các dự án phát điện từ năng lượng tái tạo vốn đã hẹp
giờ được dự báo là còn hẹp hơn (5).
***
Hàng tỉ Mỹ kim đã đầu tư vào những dự án phát
điện từ năng lượng tái tạo đồng nghĩa với việc có thể tiết kiệm hàng tỉ Mỹ kim
cho công quỹ (EVN là tập đoàn nhà nước nên bản chất vốn đầu tư vào các dự án của
EVN là công quỹ), thế thì tại sao tư nhân hay ngoại quốc đầu tư phát triển nguồn
điện từ năng lượng tái tạo lại gian nan, thậm chí trong hai năm vừa qua lại gặp
nhiều rủi ro và thường xuyên bị nguy cơ phá sản đe dọa như vậy? Còn một điểm
khác quan trọng hơn cần lưu ý, trong bối cảnh như hiện nay và sắp tới, không chỉ
có giới đầu tư vào những dự án phát điện từ năng lượng tái tạo bị đe dọa mà
kinh tế - xã hội Việt Nam cũng bị đe dọa bởi đang cố tình đi ngược chiều với những
Hội nghị Thượng đỉnh về khí hậu toàn cầu (COP).
Bởi giá phải trả cho việc tự do thải CO2 càng
ngày càng đắt, giảm thải CO2 để kềm giữ nhiệt độ toàn cầu, qua đó giảm thiểu
thiệt hại nhân mạng và tài sản do thời tiết cực đoan khiến thiên tai khốc liệt
hơn đã trở thành nỗ lực chung của nhân loại. Tuy nhiên giá phải trả cho việc áp
dụng các biện pháp giảm thải CO2 không rẻ chút nào nên không phải quốc gia nào
cũng muốn thực thi. Song, nếu không tiến hành đồng bộ, nỗ lực giảm thải CO2 sẽ
không đạt mục tiêu mong muốn (giữ để nhiệt độ toàn cầu chỉ tăng thêm 1,5 độ
C vào cuối thế kỷ này). Đó là lý do thông qua các COP, cộng đồng quốc tế vừa
thuyết phục các quốc gia thải nhiều CO2, vừa hỗ trợ và áp đặt một số chế tài nhằm
thúc ép giảm thải.
Chẳng hạn tháng 7 năm 2021, Liên hiệp châu Âu
(EU) – khu vực đi đầu trong cuộc vận động giảm thải CO2 – thông qua “Fit for
55 package” - gói chính sách để đến 2030 đạt
được mục tiêu là giảm tối thiểu ‘55%’ lượng CO2 gây ra hiệu
ứng nhà kính so với năm 1990 (6). Theo đó, EU sẽ áp “Carbon Border
Tax” (thuế carbon) lên hàng hóa của những quốc gia có mức thải CO2 cao hơn
mức thải CO2 của các quốc gia thành viên EU nhằm bảo đảm sự công bằng trong cạnh
tranh giữa hàng hóa của những quốc gia nỗ lực thực thi việc giảm thải CO2 (phải
chi nhiều hơn, giá thành cao hơn) với những quốc gia lờ đi, không áp dụng các
biện pháp giảm thải CO2 (chi phí thấp hơn, giá thành rẻ hơn).
Khi EU - một trong những thị trường quan trọng
nhất đối với nhiều quốc gia trên thế giới – dùng thuế carbon như hàng rào
thương mại thì dù muốn bảo vệ môi trường hay không nhiều chính phủ vẫn buộc phải
tính đến chuyện giảm thải CO2 để sản xuất trong nước không đình đốn, tỉ lệ thất
nghiệp không tăng, duy trì được nguồn thu từ xuất cảng... Dẫu không nằm trong
nhóm dẫn đầu về phát thải CO2 nhưng Nam Hàn đã thử tính toán tác động của thuế
carbon nếu không nỗ lực điều chỉnh mức độ thải CO2 của các ngành công nghiệp
Nam Hàn (thép, nhôm, điện, xi măng, phân hóa học,...). Viện Chính sách kinh tế
đối ngoại Nam Hàn (KIIEP) ước đoán, nếu EU áp mức thuế 30 euro/tấn CO2 thì các
doanh nghiệp Nam Hàn phải trả thêm khoản tiền tương đương 1 tỷ Mỹ kim/năm.
Muốn thoát thuế carbon khi xuất cảng hàng hóa
sang EU vào năm 2026, các doanh nghiệp Nam Hàn phải cải tiến công nghệ để giảm
thải CO2, chuyển sang sử dụng các dạng năng lượng mới như điện gió, năng lượng
mặt trời, năng lượng hydro,... Cho dù chuyển đổi phương thức cung cấp năng lượng
trong vòng năm năm là hết sức khó khăn nhưng Nam Hàn không thể quay lưng lại với
những thị trường như EU nên năm ngoái, Nam Hàn ban hành “Luật căn bản về
trung hòa carbon và tăng trưởng xanh nhằm đối phó với biến đổi khí hậu”.
Nam Hàn hi vọng việc chính phủ trực tiếp thúc đẩy chuyển đổi phương thức cung cấp
năng lượng, xây dựng các cơ sở năng lượng tái tạo, sẽ giúp doanh nghiệp Nam Hàn
có thể thuyết phục EU nới tay khi thuế carbon đến hạn phải thu (7)...
Chuyện Việt Nam bất chấp các cam kết với cộng
đồng quốc tế vào năm 2021 tại COP thứ 26 (giảm mức thải CO2 để đến 2050 đạt
mức “phát thải ròng bằng 0” - nghĩa là giảm thải CO2 đến mức tối đa và trồng rừng,
ứng dụng công nghệ thu hồi carbon,... để cân bằng với lượng CO2 đã thải ra môi
trường) [8], vẫn tiếp tục thúc đẩy các kế hoạch sử
dụng than để phát điện cho đến 2030 cũng như thu hẹp kích thước của các kế hoạch
phát triển năng lượng tái tạo đã khiến cộng đồng quốc tế chưng hửng, thất vọng
tràn trề (9). Đã và sẽ còn điên vì... điện không đơn thuần chỉ do giá điện! EVN
có thể chỉ vì lợi ích của riêng EVN nhưng chẳng lẽ chính quyền Việt Nam cũng chỉ
vì lợi ích của EVN, không biết làm gì với EVN và không cần bận tâm đến những rủi
ro đe dọa cả quốc gia?
----------------
Chú thích
(1) https://tuoitre.vn/dan-chan-xe-tren-ql1-phan-doi-nha-may-dien-gay-o-nhiem-733994.htm
(2) https://thanhnien.vn/trung-quoc-do-von-vao-nhiet-dien-than-viet-nam-185767260.htm
(3) https://plo.vn/neu-de-mat-dien-se-bi-cach-chuc-post511613.html
(4) https://kinhtedothi.vn/nguy-co-thieu-dien-hien-huu-va-giai-phap-can-co.html
(7) http://world.kbs.co.kr/service/contents_view.htm?lang=v&menu_cate=business&id=&board_seq=407008
(9) https://www.voatiengviet.com/a/6846978.html
No comments:
Post a Comment