Nhà
nước công an trị – Một góc nhìn qua truyền hình từ Anh Quốc
8 Tháng Hai, 2023
http://vanviet.info/van-de-hom-nay/nh-nuoc-cng-an-tri-mot-gc-nhn-qua-truyen-hnh-tu-anh-quoc/
Hôm 31/01/2023, kênh truyền hình Anh Quốc ITVx
công chiếu một phim tài liệu với tên gọi "The Stasi: Secrets, Lies and
British Spies" (tạm dịch: Stasi: Bí mật, Dối trá và Gián điệp Anh).
Phim dài 58 phút do nhà báo Julie Etchingham,
người dẫn chương trình nổi tiếng của ITV, dẫn dắt, đưa ra nhiều chi tiết về cơ
quan an ninh, mật vụ, tình báo hoạt động tại quốc nội và hải ngoại khét tiếng về
kiểm soát chính trị (bên cạnh nhiều lĩnh vực khác) của Cộng hòa Dân chủ Đức
(Đông Đức) trước đây với mạng lưới mật vụ, gián điệp và chỉ điểm, cộng tác viên
mà theo đài này đã vươn ra khắp thế giới trong suốt 40 năm.
Trong khi các thông tin chi tiết về Stasi hay
Bộ An ninh Quốc gia này của chính quyền Đông Đức cũ có thể dễ dàng được tìm kiếm
trên mạng Internet (chẳng hạn trên Wikipedia, các trang hồ sơ mạng, các từ điển
chính trị học và các nơi khác, v.v.), phim tài liệu do nhóm của phóng viên
Julie Etchingham thử tìm hiểu về việc Stasi đã tuyển dụng, hoạt động, thâm nhập
trực tiếp, gián tiếp vào Anh Quốc trong thời gian Chiến tranh lạnh xảy ra như
thế nào.
Các tìm hiểu (findings) bước đầu cho thấy, một
kênh tuyển dụng mà Stasi sử dụng là tiếp cận, tuyển dụng những người tới Đông Đức
thời đó để học tập, nhất là các du sinh trẻ tuổi, tìm kiếm, khai thác những ai
vì lý do tư tưởng hệ có thể sẵn sàng cộng tác làm cộng tác viên, chỉ điểm, nhân
viên, tất nhiên có kèm theo lời hứa về điều kiện "trả công", chẳng hạn,
như một trường hợp, được hứa cho một căn hộ ba phòng ngủ tại CHDC Đức khi đó.
Một con số được nhắc đến trong phim là theo
Stasi, trong số cứ 10 du sinh nước ngoài, có khoảng 1 người (1/10) đồng ý cộng
tác/làm việc cho Stasi.
Khi đoàn làm phim hỏi một cựu sinh viên thời
trước, mà nay đã là một quan chức làm việc trong ngành lập pháp tại Anh, người
này nói theo kinh nghiệm của mình rằng, đó có thể là "quy tắc may rủi"
(the rule of thumb) – là công thức hay phương pháp đơn giản mà người ta có thể
dùng khi ra quyết định nhằm ra giải pháp chính xác đến mức chấp nhận được khi
phải giải quyết một vấn đề (hóc búa…), mà trong điều kiện thông tin không hoàn
hảo và tồn tại tính bất định, người ta không thể tránh được quy tắc này.
Nhà lập pháp tại Anh nói thêm, ông nhớ lại
trong thời đi học của mình, tình cờ ông đếm được có 10 du sinh Anh, những người
trẻ tuổi, du học ở nơi mà ông chọn tại Đông Đức, tuy nhiên, ông nói rằng
"Tôi không tin" là có ai trong số đó làm công việc như vậy…
…. Cho đến khi, vâng, cho đến khi kho dữ liệu,
hồ sơ mật của Stasi được CHLB Đức mở cửa công khai cho công chúng khắp nơi, kể
cả từ nước ngoài, tiếp cận, tra cứu, thì nhà lập pháp Anh, một trong nhiều nhân
vật được ITV tiếp cận, phỏng vấn, tìm hiểu, trực tiếp quay lại nước Đức, và tìm
kiếm hồ sơ về chính bản thân ông, thời du học ấy.
Và ông kinh ngạc phát hiện rằng rất nhiều điều
(quan hệ, phát ngôn, sinh hoạt, sự kiện, tính riêng tư…) của nhóm sinh viên
trên đã bị một người mà khán giả ITV có thể đoán ra là trong số bạn du sinh của
ông "phản bội", bằng cách báo cáo với Stasi, để được đưa vào hồ sơ
(ai làm gì, quan hệ thế nào, nói năng gì, đi đâu, quan điểm thế nào, thậm chí
ai có quan hệ tình ái với ai, v.v.), đều được ghi lại trong hồ sơ, mà đương sự
bị báo cáo bởi người cộng tác với Stasi kia ở trong nhóm, khi đó không hề biết…
Trên đây, chỉ là một khía cạnh mà ITV tìm hiểu
về Stasi, để có một phần nào cái nhìn trong bức tranh về một cơ quan an ninh, mật
vụ, tình báo ở Đông Đức cũ, đến lượt nó, bức tranh này lại có thể là một mảnh
ghép trong một bức tranh lớn hơn về một chế độ toàn trị của Đông Đức thời chiến
tranh lạnh, mà một đặc điểm nổi bật, cũng theo ITV gợi ý, đó là chế độ Công An
Trị, An Ninh Trị, với "cứ 3 người dân ở Đông Đức, thì có 1 người được báo
cáo (ngầm) với Stasi", cho thấy mức độ phức tạp của chế độ.
Cách đây một thời gian, tôi có dịp xem một số
phim tài liệu công khai trên mạng Internet về những chế độ dạng này, mà các đạo
diễn, hay các đoàn làm phim, cho rằng vẫn còn đang hoạt động và phát huy rất mạnh
ở một số quốc gia, chẳng hạn như tại Trung Quốc, Bắc Triều Tiên (châu Á), Cuba
(châu Mỹ), Eritrea (châu Phi), v.v., điều mà các phim tài liệu để lại ấn tượng,
cũng như một số nhân vật trong phim mà kênh truyền hình Anh ITVx đã gợi ý, đó
là chế độ công an trị, an ninh trị để lại là một hậu quả rất nặng nề trong xã hội,
cộng đồng, như một trong các khía cạnh được phản ánh và quan tâm.
Đó là do mạng lưới, cơ cấu, bộ máy, nguồn lực,
nhân lực của các cơ quan an ninh, mật vụ, tình báo được phát triển ở mức độ quá
dày, quá mức, gần như được coi là không có giới hạn, hay vùng cấm, như nhân sự
được cài khắp nơi (trong các cơ quan hành pháp, lập pháp, tư pháp, chưa kể lực
lượng vũ trang, đi ra ngoài cộng đồng, xã hội, cài cấy vào trong các cơ sở, thiết
chế, định chế như xã hội dân sự, tôn giáo, giáo dục, truyền thông, báo chí,
v.v., cấy cài vào trong đủ các giới như công chức, trí thức, văn nghệ sỹ, công
nông thương, v.v. đủ mọi ngành nghề, tầng lớp…), gây ra hậu quả nghiêm trọng là
tạo ra NỖI SỢ hiện hữu và/hoặc mơ hồ, thường trực, đặc biệt là SỰ NGỜ VỰC lẫn
nhau trong các thành viên, xã hội, kể cả, trong nhiều trường hợp các nhân chứng
chia sẻ, trong gia đình và họ hàng, bạn bè, thân hữu, là những nơi sâu kín,
thân thiết nhất của nhiều người.
Nỗi sợ và sự ngờ vực này được cho là một
"thành công, đắc ý" trong thực hiện vai trò và chức năng của các nhà
nước công an trị và an ninh trị trong các chế độ độc tài, toàn trị, mà trong
đó, như nhiều nhà làm phim gợi ý, đã trực hay gián tiếp giúp chính quyền chia để
trị và tiêu diệt, làm suy yếu từ điểm xuất phát, ra đời, phát sinh của bất cứ
thực thể (cá nhân, tổ chức, định chế…) nào từ trong trứng nước nếu được cho là
có ý đồ chống đối, gây hại dù là tiềm năng với chế độ, vì cơ chế sợ hãi do bị
khủng bố, ngờ vực nên không tin nhau, khiến khả năng tự liên kết, đoàn kết, một
năng lực của xã hội, cộng đồng bị ngăn chặn, chi phối, tê liệt; kết hợp với đó
là việc được LÔI KÉO, KHUYẾN KHÍCH và trả công bằng sự AN TOÀN, cộng tác, khiến
nhiều thành viên trong xã hội và cộng đồng, từ trẻ đến già, từ công nông thương
đến trí và văn nghệ sỹ có thể trở thành các cộng tác viên, chỉ điểm, đặc tình
(tích cực) của chế độ.
Nhiều sách vở nghiên cứu hậu các chế độ trên ở
một số nước XHCN cũ tại Đông Âu, ngoài những quan sát và gợi ý như trên, còn
cho rằng các tác động tiêu cực và xấu ở trên còn kéo dài nhiều thập niên, qua
nhiều thế hệ về mặt tâm lý xã hội và tâm lý cá nhân trong người dân ở nhiều nước,
sau khi các chế độ công an trị, an ninh trị đó đã sụp đổ, hoặc giải tán, một hậu
quả rất đáng quan ngại và nặng nề, do người ta có thể thiếu sự yên tâm, tiếp tục
ngờ vực, nghi ngại nhau và hơn nữa là có thể có những nạn nhân bất mãn, tìm kiếm
sự trả đòi công lý từ quá khứ do bị phản bội, khiến cuộc sống, quan hệ, tâm lý
cá nhân, gia đình khó trở nên bình thường…
Ngoài ra, còn một (trong
số vô vàn) các hậu quả nữa, đó là nạn công an trị, an ninh trị, để lại một di
chứng, một căn bệnh rất nguy hiểm mà nhiều người cho là phải cảnh giác, đó là sự
THAO TÚNG của những cánh quyền lực này, không chỉ trong việc hủy hoại các giá
trị chuẩn mực nhân văn, đạo đức, luân lý xã hội, mà còn hủy hoại niềm tin vào
CÔNG LÝ, TÍNH CÔNG CHÍNH của vai trò của nhà nước, khi mà các ĐẢNG CẦM QUYỀN độc
tài, toàn trị sử dụng chân tay, công cụ là thanh kiếm & lá chắn Công an/An
ninh Trị để KHUYNH LOÁT nhà nước, chính quyền (nói gọn là Đảng cùng bàn tay sắt
lấn át Chính quyền), khiến xã hội càng trở nên hỗn loạn, mất phương hướng, ảnh
hưởng tới tâm lý, tư duy và nhận thức của nhiều giới.
Là một khán giả của ITV, tôi hoan nghênh nỗ lực
và cách tiếp cận của các nhà làm phim, và mong tiếp tục chờ đón được xem thêm
nhiều công trình, sách vở, phim ảnh nghiêm túc như thế hơn nữa từ mọi nơi.
(TB. Khi xem phim của ITV, tôi chợt nhớ tới một
người bạn cũ người Cuba của tôi, nhiều năm trước chia sẻ với tôi rằng ở đất nước
của ông có không ít các câu lạc bộ văn hóa, sân khấu, nhà xuất bản, trường đại
học, nhà thờ, mà trong đó có những người từng được đào tạo nghiệp vụ của/bởi
Stasi, hay là những cộng tác viên tự nguyện của những mạng lưới bí mật nào đó
do an ninh giật dây và tổ chức. Thật may, người bạn của tôi nói, ông không bao
giờ cho phép mình làm những việc trong bóng tối mà có thể gây ảnh hưởng đến người
khác như thế, trong đó có những công chúng yêu văn hóa, nghệ thuật và những
thanh niên, học sinh, sinh viên khao khát tìm hiểu cái mới, nhất là tri thức và
sự thật).
London, Anh Quốc, 03/2/2023
No comments:
Post a Comment