Cảm nhận quê nhà (Phần
5): Từ cần câu đến củi gộc
16/02/2023
https://baotiengdan.com/2023/02/16/cam-nhan-que-nha-phan-5-tu-can-cau-den-cui-goc/
Tiếp theo Phần 1 — Phần 2 — Phần 3 và Phần 4
Khi
CNXH sụp đổ ở Đông Âu cuối năm 1989 thì Trung Quốc đã có kinh tế tư nhân “Mèo
trắng-Mèo đen” từ lâu rồi. Ba nước Việt Nam, Cuba, Bắc Hàn loay hoay tìm lối thoát.
Đảng Cộng sản Việt nam đã chọn “Đổi mới”, chấp nhận kinh tế tư nhân. Điều này
đã khiến xã hội Việt Nam thay đổi, giúp cho chế độ tồn tại. Giả sử Việt Nam
chọn con đường XHCN kiên định của Cuba hay chủ nghĩa CS đồ đá của Bắc Hàn thì
nhà sụp đổ từ lâu, nước này đã vì không có đủ tiềm lực kinh tế, xã hội như hai
nước bạn.
Ngược
lại, nếu Cuba mở cửa như Việt Nam thì có thể La Habana nay đã như Miami. Người
Cuba văn hóa Tây Ban Nha vốn không ưa sự “nhờ nhờ”, sẽ mở toang cửa để đâu vào
đó! Có người từng khuyên Cuba học tập Việt Nam. Nhưng bạn không theo và nay
mừng húm vì vẫn giữ nguyên chế độ. Dân khổ là tội của bọn cấm vận!
Cha
con nhà Kim thì biết chắc kinh tế nhà nước sẽ không có cơ sống sót với tư bản.
Chỉ cần một khe hở thì làn sóng TBCN từ Nam Hàn đã phá toang cánh cửa từ lâu.
Thế nên họ cự tuyệt mọi cải cách. Nhờ công nghiệp hóa sâu hơn Việt Nam nên cả
Cuba và Bắc Hàn dù đóng cửa nhưng vẫn sống sót. Dân Cuba khổ nhưng không chết
đói, vẫn tự hào vì xuất khẩu bác sỹ. Trẻ em Bắc Hàn suy dinh dưỡng thì đã có
UNICEF lo. Đảng chỉ chuyên tâm làm bom các loại.
Xem
ra “Chủ nghĩa Duy vật Lịch sử” của Marx cũng có lý, nếu đem soi quá trình phát
triển ở ba nước này.
Chấp
nhận kinh tế tư nhân tức là mở cửa cho CNTB. Muốn có tư bản thì phải có tích
lũy. CNTB phương Tây xuất hiện trên nền tảng tư hữu nên các nhà tư bản cạnh
tranh, tước đoạt, nuốt chửng nhau để tích lũy. Đó là cạnh tranh khốc liệt nhưng
tự do. Ở Việt Nam tích lũy phải lấy từ công hữu, xưa nay do đảng và nhà nước
nắm, để biến thành tư bản. Lấy từ công chuyển sang tư rất dễ thành tham nhũng.
Do vậy tích lũy TBCN do nhà nước chỉ đạo đã tạo ra tiền đề cho tham nhũng.
Ở
đâu cũng có tham nhũng, vì lòng tham và thói tư hữu nằm trong mỗi con người.
Nhưng nếu nhà nước không làm kinh tế, tức là không có nhiều tiền chùa, nếu có
sự kiểm soát của các lực lượng chính trị khác nhau, có pháp chế độc lập, có tự
do báo chí để người dân lên tiếng, có một xã hội dân sự thì tham nhũng sẽ bị
chế ngự ở một mức độ nhất định. Ở Việt Nam, cái không cần là tiền chùa thì lại
quá nhiều, vì nhà nước nắm kinh tế. Còn các cơ chế kiểm soát và chế tài nói
trên thì không có. Mô hình “Công nghiệp hóa XHCN” thì đã biến mất theo Liên Xô,
chỉ còn cách tư bản hóa để phát triển. Tham nhũng vô hình trung trở thành con
đường tất yếu để “công hữu” chảy sang “tư bản”.
Các
công cụ: “Công tác cán bộ”, “Nâng cao đạo đức”, “Phê và tự phê” chỉ là những
ước mong giáo điều, duy ý chí.
Giả
sử như tài sản công bị biến thành các cơ sở sản xuất tư nhân thì có thể gây ra
những hỗn loạn ban đầu, nhưng chúng sẽ giúp hình thành một tầng lớp tư sản mới,
tạo công ăn việc làm, của cải cho xã hội. Không may, ngồi ở các vị trí lãnh
đạo, có quyền chia chác bòn rút tài sản, đa số là bọn bất tài, cơ hội. Chúng
chui vào đó vì biết sẽ có đặc quyền. Tiền bòn rút bị biến thành các sân golf,
các lâu đài nửa gotic, nửa hiện đại, những tài khoản kếch sù ở trời tây… Tiếng
lành đồn xa, rất nhiều người ít tài, nhưng nhiều tham vọng nhìn thấy ở cái “cần
câu cơm” cơ hội đổi đời. Thế là ở tất cả các cấp, từ cấp thôn, xã lên đến trung
ương, bọn bất lương nhung nhúc chui vào đảng. Rồi chúng phát hiện ra một điều:
Tham nhũng quyền lực là ngon nhất, vì không dính đến hình sự. Chỉ cần tập trung
vào “Công tác cán bộ”, thâu tóm cho đồng bọn, cho gia đình các vị trí ngon nhất
là họ sẽ làm việc đó hộ mình.
Không
phải tất cả đảng viên đều xấu, nhưng cái đặc quyền đặc lợi họ được hưởng khiến
bọn xấu trong họ rất đông. Khi một kẻ nham hiểm đầy âm mưu ngồi bên một ông
hiền lành thì hắn sẽ đè đầu ông, dìm ông chìm nghỉm.
Cứ
như vậy, một lớp váng càng ngày càng dày nổi lên ngự trị xã hội. Và cũng cứ như
thế, những cái “cần câu” to dần lên. Đến lúc nào đó nó to quá, gây khó chịu, sẽ
thành cây củi. Càng lên cao, củi càng to.
Tôi
không quan tâm đến chuyện đốt lò, dù nó làm không ít người hả dạ và cũng bị đàm
tiếu rất nhiều. Khi đã coi là củi thì người đốt phải hiếu rõ nguyên tắc “Tre
già măng mọc”. Sẽ không có cái kết.
Điều
tôi quan tâm là tham nhũng ở ta đã thành căn bệnh toàn dân.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2023/02/3-2.jpeg
Nạn
mua bán chức quyền được báo Thanh Niên cảnh báo từ 2016. Nhưng căn bệnh càng
ngày càng trầm trọng, tinh xảo. Ảnh chụp màn hình báo Thanh Niên
Ở
Đức cũng có tham nhũng. Nhưng tham nhũng chỉ xảy ra ở những dự án đầu tư của
nhà nước từ hàng chục triệu EUR trở lên. Ở châu Phi đen tôi từng đến cũng vậy,
tham nhũng chỉ xảy ra ở cấp cao nên cuộc sống của dân ít bị ảnh hưởng. Ở Việt
Nam nạn tham nhũng xảy ra tràn lan, ở mọi nơi, mọi cấp. Cứ dính đến nhà nước
thì từ trường học, bệnh viện, ra phường, lên thôn, xã, đến công an, công chứng,
chỗ nào cũng khó. Người dân cùng cực.
Tôi
hay dính đến bệnh viện vì có cha mẹ già. Vậy chỉ dám kể về nó. Đây là khâu gây
nhiều nhức nhối cho dân, nhất là người nghèo ở xa về. Nhức nhối này được nhân
đôi, nhân ba, vì chăm sóc người bệnh là việc của bao người nhà đi theo.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2023/02/1-27.jpeg
Cảnh
bên ngoài khoa cấp cứu A1, bênh viện Bạch Mai – Hà Nội. Người nhà bệnh nhân nằm
la liệt mọi chỗ có thể được. Ảnh chụp vào dịp tết 2016, khi vào thăm bố vợ tôi
bị ốm, cấp cứu ở đó. Ảnh: Nguyễn Thọ
Theo
Worldbank Việt Nam chi hàng năm 5,25% GDP cho y tế, Thailand chi 3,97%,
Singapore 4,08%. Việt Nam có 2,6 giường bệnh/1.000 dân, Thailand có 2,1 và
Singapore 2,5 [1]. Còn nhiều con số khác cho thấy y tế Việt Nam tương đương với
mức độ của khu vực. Nếu kể cả số tiền khổng lồ mà người dân phải bỏ ra mỗi khi
đến bệnh viện, từ lót tay y tá đến tiền mổ, tiền chụp chiếu v.v… thì có lẽ phải
7-8% GDP của dân ta đổ vào ngành y.
Tôi
không biết về miền Nam, chỉ biết nền “Y tế ba cấp ở miền Bắc” trước 1975 tuy
nghèo nhưng vẫn là một điểm sáng ở Đông Nam Á. Nay thì người Việt có tiền toàn
chạy sang Sing hoặc Thailand để chữa. Nếu kể cả số tiền đó, có lẽ người Việt
mất đến 9% GDP cho chữa bệnh. Với 40 tỷ USD/năm, một nhà nước mạnh sẽ tạo ra
một nền y tế nghiêm chỉnh.
Ở
Việt Nam, được chữa bệnh không phải là quyền, mà là được ban ơn. Điều này đi
vào tiềm thức của người dân nên họ sợ từ ông bảo vệ bệnh viện đến cô hộ lý bán
nước sôi. Còn bác sỹ là thánh sống.
Tôi
chăm má tôi ở bệnh viện, phải làm tất cả mọi việc mà lẽ ra y tá, điều dưỡng
phải làm. Y tá đến bảo đưa bà đi chụp phim, siêu âm. Tôi bế bà lên xe lăn, đẩy
đi. Cô y tá cầm giấy tờ đi bên cạnh. Đến đâu cô cũng vào nói chuyện với bác sỹ,
rồi kêu tôi vào nhấc bà lên giường siêu âm hay đỡ bà vào máy x-quang. Tôi vui
vẻ làm thay cô, vì gì cũng là chăm má mình. Cô không đòi gì cả, nhưng má tôi cứ
giục phải lấy tiền biếu cô. Đối với bà, lót tay là đương nhiên. Dù cô y tá
không vòi tiền, nhưng việc bắt người nhà bệnh nhân làm công việc của mình chính
là tham nhũng về đạo đức.
Lạ
ở chỗ, không mấy ai khó chịu về điều đó.
–
Lương thấp thì chỉ làm vậy thôi! Có người nói.
Thế
mà phải mất nhiều tiền mới được nhận làm điều dưỡng, y tá ở bệnh viện. Nhìn vào
cuộc sống của họ cũng vô vàn điều cám cảnh. Rốt cuộc họ cũng là nạn nhân.
Những
chuyện ngành y tôi kể chỉ là một ví dụ cho cái thực trạng chấp nhận là nạn nhân
để coi đó là cái cớ cho vô trách nhiệm. Ở nơi khác người ta có thể đình công
phản đối để đòi lương xứng đáng. Dàn xếp xong lại làm việc tâm huyết. Ở ta đình
công thì không được, nhưng lười và vô trách nhiệm thì thoải mái.
https://baotiengdan.com/wp-content/uploads/2023/02/2-6.jpeg
Đấu
tranh đòi tăng lương là cách hợp pháp để bảo vệ quyền của người lao động. Công
An Đức đang đấu tranh, đình công đòi tăng lương. Nguồn: Công đoàn ngành Công an
Đức GdP
Cả xã hội chấp nhận cái thực trạng đó. Kinh tế
vẫn tăng trưởng, các nhà đầu tư đang rút khỏi Trung Quốc để chuyển sang Việt
Nam. Đúng thế, vì chi phí nhân công và môi trường ở Việt Nam rẻ hơn bên đó, chứ
không phải vì họ kém ta. Việt Nam vẫn tiến, nhưng vẫn tụt hậu. Người có tiền vẫn
sang Sing, sang Thái chữa bệnh, cho con cái ra nước ngoài học. Hàng Thái vẫn thắng
hàng Việt Nam trên thế giới, kể cả nông, hải sản.
Tụt hậu thì ai cũng thấy, nhưng không nói ra nữa.
Cả xã hội cứ chậm rãi, ổn định tiến lên nhờ lối sống mà người ta gọi là “giòng
chính” (mainstream) này. Ở trên vẫn an tâm tung cái cần câu ra để giữ quyền lực,
khi cần biến thì nó thành củi để chứng tỏ sự nghiêm minh. Người ở dưới thì vẫn
chạy theo cái cần câu, bụng đinh ninh rằng ta đã tiến xa thời buổi bo-bo trộn bột
mỳ Liên Xô.
Trước mắt tôi, cái mainstream đang lừ đừ chảy.
Nhưng tôi cũng nhận ra một thiểu số khác luôn
tìm cách lội ngược dòng. Tuy lác đác, phải nhìn kỹ mới thấy, nhưng chúng làm
cho bức tranh bớt đơn điệu.
_____
[1] https://data.worldbank.org/indicator/SH.MED.BEDS.ZS
.
No comments:
Post a Comment